سەمەن ۋرالوۆ[/caption]
بۇل – سەمەن ۋرالوۆ. «ودناكو ەۆرازيا» جوباسىنىڭ جەتەكشىسى. جوبا ەۋرازيالىق ينتەگراسيانى زەرتتەيدى. انىعىراق ايتساق، ماقتايدى. كەمشىلىگىن كورسەتپەيدى. ماقساتى سول. ماسكەۋ ساپارى بارىسىندا ءبىزدى، جۋرناليستەردى «دۋالاماق» بولدى. دۋالانىپ كەلگەندەرى بار، دۋالانىپ كەتكەندەرى قانشاما. ساپاردىڭ ءۇشىنشى كۇنى وسى ۋرالوۆ بىزگە «ءدارىس» وقىدى. «بىزدە ءبىر دە ءبىر وداقتىق مەديا جوق» دەپ باستادى اڭگىمەسىن الگى. ءبىراق بۇل كەز جەلتوقساننىڭ باسى ەدى. ەۋرازيالىق وداق ءالى قۇرىلماعان دا. قۇرىلماي قالۋى دا مۇمكىن دەگەن ءۇمىت وتى وشپەگەن كەز.
– كەشىرىڭىزدەر، ءسوزىمدى تۇزەيىن. پوستكەڭەستىك مەديا جوق دەگىم كەلگەن.
– ءسىز ءسوز ەتىپ وتىرعان مەديا وسى وداقتى جاقتايتىن رەسەيدەگى جۇزدەگەن اقپارات قۇرالىنىڭ قوسىنىنا قوسىلىپ كەتەدى عوي. مۇنىڭ قاجەتى قانشا؟
زالدىڭ ارعى تۇكپىرىنەن وسىلاي دەپ ايعاي سالعان ءازىربايجان باۋىرلاردىڭ داۋسى سەمەنوۆتى سەلت ەتكىزدى.
– نەگە ولاي ويلايسىز؟ مۇنداي ورتالىق قۇرىلىپ جاتسا ەۋرازيالىق وداقتى 3 سۋبەكتىنىڭ، ماسكەۋدىڭ، استانانىڭ جانە مينسكىنىڭ كوزقاراسى تۇرعىسىنان باعالايتىن بولادى. ايتپاقشى، 5 سۋبەكتىنىڭ.... ەريەۆان انىق كىرەدى. قىرعىزدار دا قوسىلاتىن بولدى. كەشە عانا بىشكەكتەن ورالدىم. ءبىراق، مەرزىمى ءازىر بەلگىسىز. بالكىم، ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن... تاۋەلسىز دەپ اتاۋعا بولاتىن، ءبىراق بەلگىلى ءبىر ماسەلەگە بايلانىستى رەسەيدىڭ قامقورلىعىن قاجەت ەتەتىن وڭتۇستىك وسەتيا مەن ابحازيا بار. ولاردىڭ دا ءوز پوزيسياسى بار ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك. ەسكەرۋ كەرەك
مۇندايدا گرۋزين قالاي تىنىش وتىرسىن؟ سەمەنگە قاراتا «اراعا وت سالىپ وتىرسىز...» دەدى. ويتكەنى زالدا الەمدىك قاۋىمداستىق مويىنداماعان جانە مويىنداي قويۋى نەعايبىل ابحازيا جۋرناليستەرى وتىرعان-تۇعىن. گرۋزين ءجۋرناليسى ءوزىن گيو مديۆاني دەپ تانىستىردى. سەمەن ساسقان جوق.
– ايتپاقشى، تبليسيدە ەلدىڭ وداققا قوسىلۋىن قالايتىن ىقپالدى ارميان كاسىپكەرلەرىنىڭ ۇلكەن توبى بار. ارمياندار ماسكەۋدە دە مىقتى، بىلەسىز عوي؟ كاسىپكەرلەرىن ايتام. ەۋرازيالىق وداق ولارعا قاجەت. ەگەر ەرتەڭ ءبىزدىڭ قاتارىمىزعا يران قوسىلاتىن بولسا، وداقتىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزى ودان سايىن ارتادى.
ەريەۆان انىق كىرەدى. قىرعىزدار دا قوسىلاتىن بولدى. كەشە عانا بىشكەكتەن ورالدىم. ءبىراق، مەرزىمى ءازىر بەلگىسىز. بالكىم، ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن... تاۋەلسىز دەپ اتاۋعا بولاتىن، ءبىراق بەلگىلى ءبىر ماسەلەگە بايلانىستى رەسەيدىڭ قامقورلىعىن قاجەت ەتەتىن وڭتۇستىك وسەتيا مەن ابحازيا بار. ولاردىڭ دا ءوز پوزيسياسى بار ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك. ەسكەرۋ كەرەك
سەمەن ءسال ءۇنسىز قالدى.
– كلينتون بەگىم جاڭا ەكونوميكالىق وداقتان قورقادى. ءبىزدىڭ ۇلكەن كۇشكە اينالارىمىزدى بىلەدى. باتىس پەن اقش بىزگە كەدەرگى كەلتىرىپ، اياقتان شالۋعا تىرىسىپ باعادى. قايتەدى ەندى، ولاردى دا تۇسىنۋگە بولار. ايتپاقشى، ۋكراينادان كەلگەن جۋرناليستەر بار ما؟
زالدىڭ شەتكى بۇرىشىندا الدەكىم قول كوتەردى.
– امەريكا ءۇشىن شەكارا جوق. ولار كەز-كەلگەن جەرگە، كەز-كەلگەن ەلدىڭ ىشكى ىسىنە تۇمسىق تىعادى. قازىرگى ءتۇرلى-تۇستى ريەۆوليۋسيانى الدىمەن سەربيادا سىناپ كوردى. كەيىننەن گرۋزياعا اۋىز سالدى. ارتىنشا ۋكرايناعا جەتىپ، سوڭىنان قىرعىزستاندى دا الا كەتتى. ولاردىڭ قۇلاشى قانداي كەڭ، كوردىڭىز بە؟ ءقازىر ۋكرايناعا قايتا اينالىپ سوقتى. وسى ارالىقتا مولداۆيانىڭ پارلامەنتىن ورتەپ جىبەردى. مۇنىمەن اينالىساتىن ارنايى توپ بار. مەنەدجەرلەر. ولار ءوزارا دوس. ال ءبىز جەمتىكپىز...
ال ۋكراين ءجۋرناليسى ۇندەگەن جوق... شۋ شىعارعىسى كەلمەدى مە، الدە سەمەننىڭ (ماسكەۋدىڭ) ساياساتىن قولداعان ءتۇرى مە، و جاعىن بىلمەدىك.
....
تەرەڭدەتىلگەن ساياسي ينتەگراسيانىڭ ۋاقىتى ءالى جەتكەن جوق. ءبىراق كەزى كەلەدى. ءازىر بۇل وداقتىڭ قۇرىلىمى تۇسىنىكسىز. زاڭدىق، تەحنيكالىق قالىپتاسۋ كەزەڭىنەن وتكەن جوقپىز. ءبىراق، بىزگە قالاي بولسا دا، ساياسي ينستيتۋتتار قاجەت. سولاردىڭ كومەگىمەن ەكونوميكالىق ينتەگراسيانى تەرەڭدەتە تۇسەمىز.
[caption id="attachment_8880" align="alignright" width="334"]
الەكسەي پيلكو[/caption]
ال بۇل الەكسەي پيلكو. ەۋرازيالىق كوممۋنيكاسيا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى. ورتالىقتىڭ وداقتاس ەلدەردىڭ اقپارات تاراتۋشىسىنا اينالۋىن ارماندايدى ەكەن.
«ينتەگراسياعا ۇلكەن ۇمىتپەن قارايمىن. دەگەنمەن، سەمەننىڭ سوزىمەن كەلىسپەيمىن. ءبىز ۇلكەن وداقپىز. ءبىراق وزدىگىمىزدەن كۇن كورە المايمىز»، – دەپ ءبىر قويدى.
– ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق. ءازىر بۇل وسىلاي اتالادى...– دەدى ەندى بىردە.
بۇل ارادا ءبىز دە ءۇنسىز وتىرا المادىق.
– مۇنىمەن نە دەگىڭىز كەلەدى، الەكسەي مىرزا؟
– ەۋرازيالىق ينتەگراسيا العاش جوبا رەتىندە تالقىلانىپ جاتقان تۇستا، وسىناۋ ەكونوميكالىق وداققا ساياسي ينتەگراسيانىڭ ەلەمەنتتەرى كىرىكتىرىلمەك بولدى. بۇل اشىق تالقىلاندى. بىلەتىن بولارسىز؟ ارينە، بۇل ءتۇرلى پىكىرتالاس تۋعىزدى. مەنىڭ بۇل تاراپتاعى پىكىرىم مىناداي: تەرەڭدەتىلگەن ساياسي ينتەگراسيانىڭ ۋاقىتى ءالى جەتكەن جوق. ءبىراق كەزى كەلەدى. ءازىر بۇل وداقتىڭ قۇرىلىمى تۇسىنىكسىز. زاڭدىق، تەحنيكالىق قالىپتاسۋ كەزەڭىنەن وتكەن جوقپىز. ءبىراق، بىزگە قالاي بولسا دا، ساياسي ينستيتۋتتار قاجەت. سولاردىڭ كومەگىمەن ەكونوميكالىق ينتەگراسيانى تەرەڭدەتە تۇسەمىز.
– نو ەتو ۋجە نە سويۋزنيچەسكوە، ا كولونيالنوە مىشلەنيە، – دەدى زالدىڭ ارتقى جاعىنداعى داۋىس (ادەيى اۋدارماي بەرىپ وتىرمىز). تاعى دا ءازىربايجان باۋىرلار ەكەن.
پيلكو كىرپىدەي جيىرىلا قالدى.
– ءسىز وزبەكسىز بە؟...
ءجۋرناليستىڭ جاۋابىن كۇتكەن جوق، جالعاستىرىپ كەتتى.
– اقش اۋعانستاندا جەڭىلىس تاپقاننان كەيىن، ورتا ازياداعى ىقپالىنان دا ايىرىلىپ جاتىر. ءبىراق كەتكىسى جوق...
ءتىلىن تىستەپ قالدى. اتاڭا نالەتتەردىڭ دەپ ايتقىسى كەلگەن سياقتى. بايقاۋىمشا، جۋرناليستەردىڭ الدىندا ابىرويىن توككىسى كەلمەدى.
– ءيا، كەتكىسى جوق. وڭىردەگى اسكەري ىقپالىن ساقتاپ قالۋعا تىرىسىپ جاتىر. كۇنى بۇگىنگە دەيىن ورتالىق ازيادا – بىشكەكتىڭ ىرگەسىندەگى ماناس بازاسىن پانالادى. ەندىگى جەردە بۇل دا جوق. ولار جاڭا الاڭ ىزدەستىرەدى.
وزبەكستانعا قاتتى سەنىپ وتىر. ءقايتسىن... باسقا بارار جەرى دە، سەنەرى دە جوق ولاردىڭ. ورتالىق ازياداعى 5 مەملەكەت: قازاقستان رەسەيدىڭ ۇقشۇ (ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمى) بويىنشا وداقتاسى. قىرعىزستان ەۋرازيا وداعىنا كىرۋگە ۇمتىلىپ جاتىر. ولار امەريكانىڭ اسكەري بازاسىنان قۇتىلعانىنا قۋانباسا، قايعىرعان جوق. تاجىكستاندا ايماقتاعى ەڭ ءىرى رەسەيلىك 201ء-شى اسكەري بازا ورنالاسقان. ال تۇركمەنستاننىڭ نەيترالدى مەملەكەت دەگەن رەسمي ستاتۋسى بار.ەندەشە، كىم قالدى؟
ازداعان ۇزىلىستەن كەيىن «تەرەڭدەتىلگەن ساياسي ينتەگراسيانىڭ جەدەل جەتۋىن» قالايتىن پيلكو ۇزىلگەن اڭگىمەنى قايتا جالعادى. تەگى زالدان ساۋال قويعان الگى ءازىربايجان ءجۋرناليسىن وزبەك دەپ قابىلداعان بولۋى كەرەك.
– ءبىراق، اق ءۇيدىڭ ارەكەتى ىسكە اسپايدى. تاشكەنت ۆاشينگتون مەن ماسكەۋدىڭ اراسىنداعى تەپەتەڭدىكتى ساقتاۋعا تىرىسادى. ونىڭ ۇستىنە وزبەكتەر ەۋرازيالىق وداقپەن اراداعى ەركىن ساۋدا ايماعىنا قول قويعالى وتىر. اقش پەن اسكەري ارىپتەستىكتى كەڭەيتپەي تۇرىپ، كارىموۆ ون وينالادى. كور دە تۇرىڭىزدار...
پيلكو وسىلايشا ءوز-وزىن سەندىرگەندەي بولدى. ال ءبىز ماسكەۋ ساپارىنان ءبىر نارسەنى ويعا ءتۇيىپ قايتتىق. «ورىستان كورشىڭ بولسا، ايبالتاڭ جانىڭدا بولسىن!».
دۋمان بىقاي.
