كەزىندە «قازاق ادەبيەتى» گازەتىن شىعىستىڭ كەربۇعىسى اتانعان ورالحان بوكيەۆ باسقارىپ تۇرعاندا بەلگىلى جازۋشى قابدەش ءجۇمادىلوۆ ەكەۋى سوزگە كەلىپ قالىپتى. سول كەزدە اشۋعا بۋلىققان مارقۇم ورالحان اعامىز قابدەش جۇمادىلوۆكە «سەن قىتايدىڭ شپيونىسىڭ» دەگەن عوي. مۇندايعا قابدەش اعامىز قالاي شىداسىن، «سەن ورىستىڭ شپيونىسىڭ» دەپ ءبىر-بىرىن سوزبەن سويىپ سالعان عوي. 

 

«سەن شپيونسىڭ!»

ءيا، ول كەزدە قازاق ادەبيەتىنىڭ قوس الىبىنىڭ قاسىندا بولمادىق. ءبىراق وسىنداي اڭگىمەنىڭ بولعانىن سول كەزدە «قازاق ادەبيەتىندە» قىزمەت ەتكەن ازاماتتاردىڭ ءوز اۋزىنان ەستىدىم. ءوز باسىم ولاردىڭ وتىرىك ايتقانىن كورگەن ەمەسپىن.

ءيا، سول ءبىر ساتتە بارشا قازاق ماڭدايىنا باسقان قوس قالامگەردىڭ اراسىندا ءبىر تۇسىنىسپەۋشىلىكتىڭ بولعانى انىق.

وسى اڭگىمەنى نەگە ەسكە الىپ وتىرمىز؟ بۇل جەردە باياعىدا باسىلعان داۋ-شاردىڭ شوعىن ۇرلەيىن دەگەن نيەتىمىز جوق.

قوس الىپتىڭ اراسىنداعى اڭگىمەدەن قازاقتىڭ ساناسىنا كەڭەس زامانىنداعى ءبىرىن-بىرى «جانسىز ساناۋ» ارەكەتى مىقتاپ ءسىڭىپ قالعانىن بايقاۋعا بولادى. زيالىلارىمىز وسىلاي تارتىسقاندا قاراپايىم ادام نە دەمەيدى؟

ەسىڭىزدە شىعار، كەزىندە كەڭەس وكىمەتىنىڭ جاندايشاپتارى الاش ارىستارىن «جاپونيانىڭ تىڭشىسى»، «ءبىر تۇندە جاپونياعا اتپەن بارىپ كەلىپ وتىرعان» دەگەن اڭگىمەگە اڭقاۋ قازاق سەندى عوي.

ەلىمىز تاۋلەسىزدىگىن العانىنا 25 جىل تولىپ، كەڭەس وكىمەتىنىڭ قۇرساۋىنان بوساپ شىقساق تا سول ءبىر ءامىرشىل جۇيەنىڭ وي-سانامىزعا سىڭگەن وزبىر ارەكەتى ءالى كومەسكىلەنبەپتى.

 

«اتاجۇرت» vs «جەبەۋ»

ءدال ءقازىر قىتايدان كەلگەن قانداستارىمىز ەكىگە ءبولىنىپ، ءبىرى «قىتايدىڭ تىڭشىسى» بولسا، ەندى ءبىرى «بيلىكتىڭ قۇيىرشىعى» بولىپ بولىنۋدە.

سەرىكجان ءبىلاش ۇلى باستاعان «اتاجۇرت» ەرىكتىلەرى مەن «جەبەۋ» قورىنىڭ جەتەكشىسى ومارالى ادىلبەك ۇلىنىڭ ماڭايىنا توپتاسقان ازاماتتار الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ءجيى تىستەسىپ جۇرگەنىن كورىپ ءجۇرمىز.

ءتىپتى، بۇل داۋ بىلىكتى قورعاۋشى ابزال قۇسپانوۆ پەن قوعامدىق بەلسەندى ساۋلە ءابىلداحانقىزىن دا شارپىپ وتكەنى بەلگىلى.

ارينە، ەركىن ويلى قوعامدا ءار تاراپ ءوز وي-پىكىرىن ورتاعا سالىپ، جۇمىس ىستەۋىنە قاقىسى بار. بۇل جەردە بىزدەر قىتايداعى قازاقتاردىڭ مۇددەسىن قورعاپ جۇمىس ىستەپ جاتقان بەلسەندى قانداس باۋىرلارىمىزدىڭ ءبىرى جاقتاپ، ەكىنشىسىن داتتايىن دەگەن ويىمىز جوق.

ءبىزدى داۋلاسقان تاراپتاردىڭ ءبىرىن-بىرى «قىتايدىڭ شپيونى» دەپ ايىپتاعانى تاڭقالدىردى. بۇدان بۇگىنگى جۇڭگو بيلىگىنىڭ كەشەگى كەڭەستىك جۇيەدەن ەش ايىرماسى جوق ەكەنىن اڭعاردىق.

ولار دا جۇرتتى ۇرەيدە ۇستاپ، حالىقتى تالاي رەت قۋعىن-سۇرگىنگە سالعانىن بەلگىلى. سوندىقتان قىزىل يمپەريانىڭ قۇرساۋىنان قۇتىلۋ ءۇشىن قىتايعا قاشقان قازاقتاردىڭ ول جاقتا مامىراجاي كۇي كەشپەگەنىن ءبىرىن-بىرى «قىتايدىڭ شپيونى» دەپ ايىپتاعانىنان انىق اڭعارۋعا بولادى.

نۇرلان جۇماحان، جۋرناليست، بلوگەر.