بۇل ءبىز اشىپ وتىرعان جاڭالىق ەمەس. قاي زاماندا بولماسىن تەلەارنالارعا قويىلاتىن تالاپ وسى تۇرعىدان بولۋى شارت.
قازاق ءتىلىن قويىرتپاق جاساعان باعدارلامالار
وكىنىشكە وراي، ۇلكەنىمىز بار، كىشىمىز بار، ءبارىمىز بىرىگىپ ەۋرازيا-1 ارناسىنان بەرىلەتىن «قالاۋلىم» باعدارلاماسىن قالامايتىنىمىزدى ايتىپ، جاپتىرا المادىق. «باياعى جارتاس – سول جارتاستىڭ» انىنە سالىپ، ءالى جالعاسىپ كەلەدى.
انا تىلىندە ەكى ءسوزدىڭ باسىن قوسا الماي، تۇسالعان اتتاي كىبىرتىكتەيتىن جۇرگىزۋشىسى كەنتال وسى ارناداعى «ءسوز سىزدە» حابارى جايىندا اڭگىمە ايتىپ ءسوزىمدى شىعىنداعىم جوق! تەك قانا «شوقپاردى الىنە قاراي كوتەرسە ەتتى» دەگىم كەلەدى.
ول از دەسەڭىز، «ءاندىجاندا ءبىر اپام بار، مۇنان وتكەن سوراقىنىڭ» كەرى كەلىپ، كتك ارناسىنان «كەل كەلىنىم» باعدارلاماسىنىڭ شىعا باستاعانى دا ءبىراز ۋاقىتتىڭ ءجۇزى بولدى. قاراڭىزشى، اينالدىرعان ەكى سوزدەن قۇرالىپ، ءبىر سويلەمنەن تۇراتىن باعدارلامانىڭ تاقىرىبىندا تىنىس بەلگىسىنەن جىبەرىلگەن ەكى قاتە تۇر.
قازاق ءتىلىنىڭ گرامماتيكاسىندا تاقىرىپ جازىلعاندا تىنىس بەلگىلەرىن قويماۋعا بولادى دەگەن ەرەجەنى وقىعان دا، ەستىگەن دە ەمەسپىن. ال باعدارلامانىڭ ىشكى مازمۇنىنا كوڭىل اۋدارساڭىز، ەنە اتاۋلى ءوز ۇلىنا ءدۇيىم قىزدىڭ ىشىنەن كەلىن ىزدەيدى. «مەن كەلىن بولۋعا لايىقپىن» دەپ بىلەك سىبانىپ، تۇكپىر-تۇكپىردەن ۇمىتكەر قىزدار اعىلىپ كەلىپ جاتادى.
كوپكە توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن، نەبىر يبالى، ءيمانجۇزدى بويجەتكەندەر ۇمىتكەرلەر قاتارىنا ىلىكپەي، كەرى قايتتى. سول توپقا ىلىگىپ، بۇگىنگى كۇنى ەفيردە ب ا ق سىناپ جۇرگەن قىزداردىڭ ىشىندە دە ايدا، ايساۋلە، گۇلبارشىن سىندى ساناۋلى عانا يبالى، تاربيەلى قىزداردىڭ جۇرگەنىن كورمەندەر جاقسىلى بىلەتىنى انىق.
ال سويلەسە، اۋىزدىعا ءسوز، جۇرسە، اتتىعا جول بەرمەيتىن – اسەم، زارينا، سانا ەفيرگە شىققاندا دالاعا شىعىپ كەتكىڭ كەلەدى. ءتىپتى، وتىرعان وتىرىسىنىڭ ءوزى جيىركەنىش تۋدىراتىن لاۋرا سياقتى قىزداردىڭ ەفيردە تايراڭداۋىنا جول بولسىن!
تۇسىنگەن كىسىگە ەفير، ساحنا – كيەلى ورىن. قانشاما ميلليون قازاقتىڭ الدىنا شىعىپ الىپ، ادەپتى بەلىنەن باسىپ، اۋزىنا كەلگەنىن سويلەپ، ابەستىك ىس-ارەكەتتەر كورسەتۋگە ولارعا كىم قۇقىق بەردى؟ ءوز تىلىنەن قويىرتپاق جاساعان وزگە ۇلت وكىلدەرىن كورگەنىڭىز بار ما؟ ولاي بولسا، قازاعىمنىڭ قاسيەتتى ءتىلىن شۇبارلاپ، قورلاۋعا رۇقسات بەرىپ وتىرعان كىمدەر؟
تەلەديدار كوپتىڭ اقپاراتتىق-تانىمدىق قۇرالى بولعاندىقتان، تۇسكى دەمالىس ۋاقىتىندا ارنانى قوسساڭ، ۋ دا شۋ، ايرا-جايرا بولىپ جاتقان وسى باعدارلامالاردان كوزىڭ سۇرىنەدى. از دا ەمەس، كوپ تە ەمەس – ءۇش ساعاتتىق باعدارلاما!
بەتىمەن كەتكەن قىز، ۇساقتالعان جىگىتتەر
سوڭعى ۋاقىتتا «قانداي تاماشا دۇنيە بار ەكەن» دەپ ەمەس، «بۇگىن نە سۇمدىقتارى بار ەكەن» دەپ ەرىكسىز تەلەديداردى قارايتىن بولدىم.
وزىنە كەلىن تاڭداپ كەلگەن ءتورت ەنە دە سيپاي قامشىلاپ، كيىز قازىقتاي بىلقىلدايدى. اشىق پىكىر، وتكىر سىن ايتىپ، بولاشاق كەلىندەر، ەرتەڭگى انالاردى دەر كەزىندە تەزگە سالۋ جوق.
قىزداردىڭ جوسىقسىز ىس-ارەكەتتەرىنە كوز جۇما قاراپ، اقىل ايتقانسىپ بۇلكىلدەيدى. ابەستىك ىس-ارەكەتتەرىمەن بۇكىل ەفيردىڭ ءمانىن كەتىرىپ جۇرگەن قىزداردى بىردەن جوبادان شىعارىپ جىبەرسە، كەلەسىلەرى اياقتارىن اڭداپ باسىپ كەلەر ەدى.
ءار باعدارلامانىڭ تىزگىنى جۇرگىزۋشىنىڭ قولىندا دەسەك، وسى حابار بارىسىندا قىزداردىڭ الدىنا وتىرىپ الىپ، ولار نە ايتسا دا، نە ىستەسە دە «ءتايت» دەۋگە شاماسى كەلمەي، جىميا قاراپ وتىرا بەرەتىن جۇرگىزۋشى بويجەتكەننىڭ شاراسىز ارەكەتىنە نە جورىق؟!
جارتى عاسىردان اسقان ۇستازدىق ەڭبەگىمدە وقىپ-تۇيگەنىم بويىنشا، التى الاشتىڭ جىگىتتەرى بەكزاتتىقتارىن، ازاماتتىقتارىن تانىتىپ، قىزعا وزدەرى ءسوز سالۋشى ەدى.
جاڭارعان جاڭا قوعامنىڭ جاستارى عوي دەپ تۇسىنىستىكپەن قارايىن دەسەڭ دە، «انا جىگىتتى قالاپ كەلدىم، مىنا جىگىتتى قالاپ كەلدىم» دەپ، كوز جاسىن كولدەتىپ تۇرعان قىزداردى كورگەندە، كىرەرگە تەسىك تابا الماي قالادى ەكەنسىڭ. قۇنان مەن دونەندى، قوشقار مەن تەكەنى اجىراتا الماي، بوس سوزگە ۇرىنىپ، ۇساقتانىپ وتىرعان جىگىتتەردى كورگەندە، ءتىپتى قارىنىڭ اشادى.
«ادامعا تاربيە اتا-انادان، ۇستازدان، ورتادان بەرىلەدى» دەگەن عيبراتتى دا ۇلى اباي ايتىپ كەتكەن. ولاي بولسا، ەل ىشىندە جۇرگەن بولاشاق ءاربىر كەلىن وسى حاباردى قارايتىن بولسا، «وسىنداي كەلىن بولۋ كەرەك» دەپ ەمەس، «وسىنداي كەلىن بولماۋ كەرەك» دەپ ساباق الۋى ءتيىس. ايتپەسە، وسى باعدارلامانى قاراماعاندارى ءتىپتى جاقسى بولار ەدى.
قىسقاسى، ەفير – ەرمەك ەمەس، تاربيەنىڭ باستى قۇرالى بولعاندىقتان، وسىنداي تاربيەلىك ءمانى تومەن ساپاسىز باعدارلامالاردان تازارتۋ قاجەت. ەل تىلەگىنە قۇلاق اسا ءبىلۋ – ۇلكەن بىلىمدىلىك پەن مادەنيەتتىڭ، وركەنيەتتىڭ بەلگىسى. سىن كوتەرمەيتىن باعدارلامالاردى ەفيرگە شىعارۋعا مۇرىندىق بولىپ، رۇقسات ەتىپ وتىرعان رەداكسيا القاسى، ارنا باسشىلىقتارى ءار حاباردى سۇزگىدەن وتكىزىپ، ەلەپ-ەكشەپ، ءدانىن عانا ۇسىنۋلارى كەرەك قوي. كورەرمەننىڭ كوزىمەن، كوپتىڭ كوڭىلىمەن ويناۋ – قيانات. ەفيردەن ءسان كەتسە، تاربيەدەن ءمان كەتەرىن ءارقاشان ەستە ساقتاعان ابزال. سەبەبى ەفير – تاربيە!
گۇلبانۋ تولەنوۆا،
وسكەمەن قالاسى، ارداگەر-ۇستاز.
https://dalanews.kz/25192
