سودان بولار سوڭعى جىلدارى اتالعان ايماققا ىقپالىن جۇرگىزگىسى كەلگەن جۇڭگو قارقىندى قيمىلعا كوشكەن.
«قىتايدىڭ ورتا ازياعا قاتىستى ۇزاقمەرزىمدى ستراتەگياسى بار. مۇنىڭ سوڭى ايماقتى ەكسپانسيالاۋمەن اياقتالۋى مۇمكىن. تاياۋ شىعىس پەن افريكاعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ كەتكەن ماسكەۋ بەيجىڭنىڭ بۇل ارەكەتىنە كەدەرگى كەلتىرەر ءتۇرى جوق»، – دەيدى شيبۇتوۆ.
ونىڭ پىكىرىنشە وزبەكستان بۇل وداققا وڭايشىلىقپەن وتپەيدى. وزبەك بيلىگى ءۇشىن وداققا تۇبەگەيلى قوسىلعانشا، ۇيىم جۇمىسىن سىرتتاي باقىلاپ وتىرعان وڭتايلىراق.
«وداققا قوسىلسا وزبەكستانعا قوسىمشا قۇجاتتار مەن مىندەتتەردى موينىنا الۋعا تۋرا كەلەدى. بۇرىنعىداي ەمىن-ەركىن ساۋدا-ساياساتىن جۇرگىزە المايدى. وزبەكستان تمد-داعى ەركىن ساۋدا ايماعىنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر.
وزبەكتەر ۇيىم قاتارىنا وتسە، قازاقستانعا وزبەك كاسىپكەرلەرمەن باسەكەلەسۋ قيىنعا تۇسەدى. كورشىمىز ەڭبەك نارىعىندا قازاقستاندى شەتكە ىسىرىپ تاستاۋى عاجاپ ەمەس.
ونىڭ ۇستىنە وزبەك بيلىگى قازاقستاندا جاسالعان تاۋارلاردى ءوز نارىعىنا وتكىزۋگە شەكتەپ قويىپ تاستاعان. توق ەتەرىن ايتقاندا وزبەكستاننىڭ وداق قاتارىنا ءوتۋى قازاقستانعا ءتيىمسىز»، – دەيدى شيبۇتوۆ.
ميرزيايەۆتىڭ ارمانى ورىندالا ما؟
رەسەيدىڭ ورتا ازيادان الىستاپ، تاياۋ شىعىسقا قاراي ويىسىپ كەتكەنى كرەملدىڭ پروپاگاندا قۇرالدارىن دا الاڭداتىپ وتىرعان جايى بار. ايماقتا تۇركيانىڭ ىقپالى كۇشەيىپ، تۇركىلدەستەردىڭ بىرىگۋىنەن قۇرىلۋىنان قاۋىپتەنگەن رەسەيلىك mass-media بۇعان وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆقات ميرزيايەۆ سەپتەسۋى مۇمكىن دەگەن سەنىمدە.
كرەمل پروپاگانداشىسى دميتريي كيسەليەۆ قارجىلاندىراتىن «كراسنايا ۆەسنا» اقپارات اگەنتتىگى رەسەيدىڭ ورتا ازياعا جەتە كوڭىل بولمەۋى ۇلكەن قاتەلىك دەپ سانايدى.
ماسكەۋ ايماقتى ۋىسىنان شىعارار بولسا، تۇركيا بۇل مۇمكىندىكتى قالت جىبەرمەيدى.
«ەردوعانعا باۋىرلاستاردىڭ باسىن قوسۋ قيىنعا سوقپاس. ال رەسەي بارماعىن تىستەپ قالا بەرمەك. گەوساياسي تۇرعىدان اسا ماڭىزدى ايماققا سەرگەك قاراۋ كەرەك ەدى»، – دەيدى اگەنتتىك.
«كراسنايا ۆەسنا» اقپارات اگەنتتىگىنىڭ جازعانىنداي ماسكەۋدىڭ بەيعامدىعىن ۇتىمدى پايدالانعىسى كەلگەن تۇركيا ورتا ازيا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە تۇركىتىلدەستەر تۇراتىن رەسەي اۋماعىندا دا حاليفات قۇرماق ويى بار.
«تۇركيا ورتا ازيا مەن رەسەيدەگى تۇركىتەكتەس ۇلتتاردى ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىكتىرمەكشى. ەكونوميكالىق جوبالاردان بولەك، ءعىلىم-بىلىم سالاسىنداعى باعدارلامالاردى بەلسەندى تۇردە ەندىرۋدە. بىلە بىلسەك، مۇنىڭ استارىندا «ءتۇبى ءبىر – تۇركى» دۇنيەسىن تۇتاستىرۋعا دەگەن ارمان-مۇرات جاتىر.
تۇركى دۇنيەتانىمىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ، تۇركى وداعىن قۇرۋ، تۇركىتىلدەستەردى ءبىر جۇدىرىققا جۇمىلدىرۋ يدەياسى وزبەكستاندا ەرەكشە قولداۋعا يە»، – دەيدى «كراسنايا ۆەسنا».
وسى ماقساتتا تاشكەنتكە ساپار شەككەن اگەنتتىك ءتىلشىسى وسىناۋ يدەيانىڭ جۇزەگە اسۋىنا وزبەك ەليتاسى ايرىقشا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، الاقانىن ىسقىلاپ وتىرعانىن جازىپتى.
ونىڭ پىكىرىنشە تۇركى وداعىن قۇرۋدى قولدايتىن بيلىكتەگى ازاماتتاردىڭ دەنى ميرزيايەۆپەن ىم-جىمى ءبىر، پرەزيدەنتتىڭ تاپ ىرگەسىندە جۇرگەن توپ.
«ميرزيايەۆتىڭ تاۋلى قاراباققا كەلگەندە باۋىرلاس ءازىربايجاندى اشىق تۇردە قولداۋىنىڭ ءوزى ءبىراز جايتتىڭ بەتىن اشقانداي. بۇل ەل بۇدان بولەك تۇركى وداعى كەڭەسىنىڭ جۇمىسىنا قان جۇگىرتىپ، ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتىپ وتىر.
ميرزيايەۆتىڭ ماڭىنداعى توپتار «ءتۇبى ءبىر تۇركىلەر» يدەياسى ورتا ازيا كولەمىندە ناسيحاتتاۋعا مۇددەلى. ولار بۇل ماقساتقا قىرۋار قارجى بولۋگە دە قارسى ەمەس. ال ناسيحات دەگەنىمىز، قوعامي-مادەني ءىس-شارالاردان، كينو تۋىندىلاردان باستاۋ الادى.
كۇنى كەشە ميرزيايەۆتىڭ توڭىرەگىندەگى توپتار تۇركى الەمىنىڭ ءبىرتۇتاستىعىن توتەسىنەن ناسيحاتتاپ، بىرىگۋگە ۇندەگەن تۇرىكتىڭ تاريحي سەريالى «مەنديرمان دجالوليددين» تۋىندىسىن قولداپ شىقتى»، – دەيدى اگەنتتىك ءتىلشىسى.
«كراسنايا ۆەسنا» اقپارات اگەنتتىگىنىڭ جازعانىنداي بۇعان ميرزيايەۆ تىكەلەي قولداۋ كورسەتىپ وتىر.
وزبەكستاننىڭ تۇركيادان اۋمايتىن لاتىن الىپبيىنە كوشۋى دە بۇل ەلدىڭ كرەملدەن ىرگەسىن اۋلاق سالعىسى كەلەتىنىن كورسەتەدى. وزبەكستان ءوزىنىڭ مادەني ءھام ءبىلىمي كەڭىستىگىن تۇركيامەن بايلانىستىرىپ، كسرو تۇسىندا قابىرعاسى قالانعان دۇنيەتانىمدى تۇبەگەيلى قيراتپاق.
«بۇعان جول بەرمەگەن ءجون. تۇركى وداعىن قۇرۋ تۋرالى ءازىر اتالعان ولكەدە قىزۋ تالقىلانىپ جاتقان تاقىرىپتىڭ ءبىرى. ايماقتا تۇرىكشىلدىكتىڭ جەلى ەسەتىندەي. ال ونىڭ ارجاعىندا انكارا تۇر. تۇركيا تۇركى الەمىن تۇتاستىرار بولسا، ورتا ازيادان ءبىرجولاتا ءباسىبۇتىن ايىرىلامىز.
بۇعان دالەلدى الىستان ىزدەپ قاجەتى جوق. تاياۋ شىعىستا تۇركيامەن تەكەتىرەسىپ جاتقانىمىز ازداي، ەندى كاۆكازداعى داۋعا دا تۇمسىق تىقتى.
الداعى ۋاقىتتا تۇرىك اسكەرى وزبەكستانعا كىرىپ كەلسە، تاڭعالماڭىز»، – دەيدى رەسەيلىك اگەنتتىك.
لاۆروۆتىڭ ءۋاجى
سول-اق ەكەن ورتالىق ازياعا قاتىستى رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ پىكىر ءبىلدىردى.
رەسەيلىك شەنەۋنىك قازاقستانداعى ۇلتارالىق تاتۋلىق تۋرالى ايتىپ، قازاقستان بيلىگى ەلدەگى ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ كوڭىلىن جىقپاي، پىكىرىن ەلەپ-ەسكەرىپ وتىراتىنىن تىلگە تيەك ەتىپتى.
"ءورىستىلدى ورتانىڭ تالابى-ارىزىن تىڭداپ، وي-پىكىرىنە قۇلاق ءتۇرۋ تمد اياسىنداعى ارنايى قۇجاتتا تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان"، – دەيدى لاۆروۆ.
رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قازاقستاننىڭ ەتنيكالىق كوزقاراس نەگىزىندە قاق جارىلۋىنا سەبەپ كورىپ تۇرعان جوق. قازاقستانداعى ءورىستىلدى اۋديتوريا مامىراجاي كۇن كەشىپ جاتىر.
ايتكەنمەن ول دا تۇركيانى استارلاپ ايتىپ، «قازاقتارمەن تىعىز بايلانىس ورناتقان «ولاردىڭ» قانداي ويى بار بىزگە بەيمالىم» دەگەن پىكىر ءبىلدىرىپتى.
لاۆروۆ ايماقتا اقش پەن قىتايدىڭ ىقپالى كۇشەيگەنىنە الاڭدايدى. ايتۋىنشا قوعامدىق قوردىڭ اتىن جامىلعان امەريكانىڭ ساياسي جوبالارى ايماقتاعى ۇلتشىلدىقتى قوزدىرىپ وتىر.
«جۇڭگو دا ورتا ازياعا سەلقوس قارامايدى. ەكونوميكالىق الۋەتى اسىپ-تاسقان ازىرگى شاقتا اقش-پەن كىرجىڭدەسىپ، ايماققا «يەلىك» ەتپەك ويى بار. بۇل اق ۇيگە ۇناماي وتىر»، – دەگەن لاۆروۆ بۇل تايتالاستا بەيجىڭنىڭ ءسوزىن سويلەيتىنىن، ورتا ازياعا رەسەي مەن قىتايدىڭ قاتار ىقپال ەتۋىنە قارسى ەمەستىگىن استارلاپ ايتقان.
ءسوز سارىنىنا قاراعاندا ماسكەۋ ورتا ازيانى ۋىستان شىعارمايدى. ال "كرەمل ايماققا كوڭىل ءبولۋدى قويدى" دەپ اتتانداپ جاتقان پروپاگاندا قۇرالدارىنىڭ الاڭداۋىنا نەگىز جوق.
«ءبىز وزىمىزگە بەرىلگەن مۇمكىندىكتى ۇتىمدى پايدالاناتىن بولامىز. ورتا ازيا ەلدەرى دە رەسەيمەن قويىن-قولتىقتاسىپ، ارىپتەستىك ورناتۋعا كەت ءارى ەمەس. ايتكەنمەن ءبىز وسى ايماقتاعى ءاربىر ەلمەن، ونىڭ ىشىندە قازاقستانمەن بارلىق تاراپتاعى سەنىمدى بايلانىس ورناتقاندى قالايمىز»، – دەيدى لاۆروۆ.
بۇعان دەيىن...
بۇدان بۇرىن Dalanews.kz ءتىلشىسى وزبەك ساراپشىسى باحتيار ەرعاشيەۆپەن ساۋالداسقان. سول سۇحباتتا ەرعاشيەۆ وزبەكستاندا ەۋرازيالىق وداققا قوسىلۋ-قوسىلماۋ تۋرالى قىزۋ discuss جۇرگەنىن ايتقان.
ەۋرازيالىق وداققا كىرۋ-كىرمەۋ تۋرالى پىكىرتالاس بىلتىرعى جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا شارىقتاۋ شەگىنە شىققان. وسىناۋ ۇيىمنىڭ ولقىلىقتارى اشىق ايتىلا باستاعان. باسىم تۇستارى دا تىس قالماعان.
ەرگاشيەۆتىڭ ايتۋىنشا مەرزىمدى باسىلىمداردا، تەلەارنالاردا، ينتەرنەت-كەڭىستىكتە وداق تۋرالى پىكىر بىلدىرۋگە كەڭشىلىك جاسالىپ، بۇل ەلدەگى وسى كۇنگە دەيىن بۇعاۋدا جاتقان قوعامدىق سانانى وياتقان.
“بيلىك ەشكىمنىڭ اۋزىن بۋعان جوق. اقىر اياعى بۇل باستاما ناتيجەسىن بەردى.
وسىعان دەيىن ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە ءوتىپ كەلگەن تالقىلاۋدا “وزبەكستان تەزدەتىپ ەۋرازيالىق وداققا قوسىلادى” دەگەن پىكىر ءجيى ايتىلاتىن. ءتىپتى كەيبىر شەنەۋنىكتەر: “وزبەكستان 2020-2021 جىلعا دەيىن وسى وداققا وتەدى” دەپ سەنىمدى سويلەپ ءجۇردى.
الايدا بۇل ماسەلە قوعام تالقىسىنا تۇسكەننەن الگىندەي اڭگىمە ساپ تيىلدى.
ميرزيايەۆ ەل ىشىندە وزبەكستاننىڭ وسى وداققا قوسىلعانىن قۇپتامايتىن، سالماقتى، ساناسۋعا تۇرارلىق قوعامدىق كۇشتىڭ بار ەكەنىن كوردى. ولار جوعارىعا دامۋدىڭ وزگە جولىن ۇسىندى. ميرزيايەۆ ولاردىڭ ءۋاجىن تىڭدادى جانە قابىل الدى.
بيىلعى جىلدىڭ باسىندا وزبەكستان پرەزيدەنتى ەۋرازيادىق وداققا قوسىلۋدى كەيىنگە قالدىراتىنىن، بۇعان بايىپپەن، اسىقپاي-اپتىقپاي كەلۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
ستراتەگيالىق ءمانى بار شەشىمگە كەلگەندە وزبەك بيلىگى ءوز دەگەنىندە تۇردى”، – دەگەن بولاتىن ساياساتتانۋشى.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
