جەمقورلىقتى، جەكە باسقا تابىنۋشىلىقتى، بيلىكتىڭ ءبىر ادامنىڭ قولىندا توپتاسقانىن، جالپى جۇيەنىڭ ولقىلىقتارىن وتكىر سىناعان ءابدىلدين 2019 جىلى ومىردەن وزعان.
شيرەك عاسىرعا جۋىق وپپوزيسيا ساپىندا بولعان ءابدىلدين ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ءوز ۇستانىمىنان تايعان جوق.
ءوزى تۋرالى تۇسىرىلگەن “شتريحي ك پورترەتۋ” دەرەكتى فيلمىندە ۇزاق جىلعى ساياسي باقتالاسىنا جەكە توقتالعان نازاربايەۆ:
“ونىڭ امبيسياسى ارناسىنان اسىپ-توگىلىپ تۇراتىن ەدى. دوستارىمنىڭ ىشىنەن شىققان دۇشپانىم…”، – دەگەن باعا بەرىپتى.
تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاپقى جىلدارىندا ءدام-تۇزى جاراسىپ، ارالاسىپ-قۇرالاسىپ تۇرعانمەن، كەيىن اراداعى سىيلاستىققا سىزات تۇسكەنىن ايتادى.
نازاربايەۆ ءابدىلديننىڭ قارىم-قابىلەتىن جوعارى باعالاعان، ايتسە دە ىلگەرىدەگى سەبەپ ەكەۋىنىڭ تىزە قوسىپ جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى كەلتىرگەن.
“وعان سەنىپ كەلگەنىم راس. پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ماشاقاتىمەن ءجۇرىپ، كوپ نارسەگە كوڭىل بولمەگەن ەكەنمىن. (ول) سايلاۋدان كەيىن كۇرت وزگەردى. ۇلىقتاۋ راسىمىنەن كەيىن جوعارى كەڭەستىڭ ءتوراعاسى بولعىسى كەلەتىنىن ايتتى.
شىنىمدى ايتسام، مەن مۇنى قالامادىم. سەبەبى، ونىڭ مىنەز-بولمىسىن جاقسى بىلەتىن ەدىم. امبيسياسى ارناسىنان اسىپ-توگىلىپ تۇراتىن. كوزقاراسى دۇرىس بولمادى. ويىنان اينىتۋعا تىرىسقان ەدىم، ونىمنان تۇك شىقپادى. ەكەۋىمىز ايتىسىپ قالدىق. اقىرى، دەگەنىنە جەتتى. باسقا كانديداتتار باس تارتىپ، ەندى بىرەۋلەرىنىڭ ءتىلىن تاۋىپ، اقىر سوڭى جوعارى كەڭەستىڭ ءتوراعاسى اتاندى”، – دەيدى نازاربايەۆ.
ايتۋىنشا، وسىدان كەيىن ءابدىلدين رەسەي جوعارى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى رۋسلان حاسبۋلاتوۆپەن جاقىن ارالاسىپ، ەكەۋارا “وداق” قۇرعان.
“حاسبۋلاتوۆ كۇللى بيلىك كوممۋنيستەردىڭ قولىندا شوعىرلانۋى ءتيىس دەپ ۇرانداتىپ جۇرگەن بولشيەۆيكتىڭ ءبىرى ەدى. مۇنىڭ سوڭى نەگە ۇلاسقانىن بىلەسىزدەر. ءابدىلدين دە الگىنىڭ ايتقانىنا ەرىپ، شاتاق شىعاردى”، – دەيدى نازاربايەۆ.
ەكس-پرەزيدەنت سول تۇستاعى پارلامەنتتە كىلەڭ كوممۋنيستەر وتىرعانىن ايتادى. نازاربايەۆتىڭ نارىقتىق ەكونوميكاعا قاتىستى كەز-كەلگەن يدەياسى الگى جەردەن ءارى اسپاي، بۇعاتتالىپ وتىرعان.
“مەن ۇسىنعان بىردەن-بىر جوبانى ىسكە اسىرمادى. تاڭنان كەشكە دەيىن تابان توزدىرىپ پارلامەنتتە جۇرەمىن. اكەلگەن قاعاز-قۇجاتىمدى الدارىنا توسىپ، ءاربىر جوبانى ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ قارا تەرگە تۇسەمىن. تۇك ونبەدى. وسىلاي ۋاقىت وتە بەردى. التىن ۋاقىتتى زايا كەتىرىپ جاتتىق.
نارىقتىق ەكونوميكانىڭ تەمىرقازىعى سانالاتىن جەكەنىڭ مۇلكى، جەكەشەلەندىرۋ، بانك تۋرالى، شاعىن جانە ورتا بيزنەس تۋرالى زاڭدى بەسىگىندە تۇنشىقتىرىپ وتىردى.
پارلامەنتتە وتىرعانداردىڭ تۇگەلى سوۆەتتىك يدەولوگيامەن تاربيەلەنگەن، كوممۋنيستىك كوزقاراستاعى بۋىن ەدى. جاسىرارى جوق، ءوزىم دە سولاردىڭ اراسىنان شىقتىم. الايدا زامان وزگەرىستى تالاپ ەتتى”، – دەيدى ول.
نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشەر تۇستا كوممۋنيستەر نازاربايەۆتىڭ شاۋجايىنا جارماسقان. ءابدىلدين اۋدان-اۋىلداردى ارالاپ كوممۋنيزمنىڭ قايتا ورنارىن قايتالاۋمەن بولعان. ونىڭ ماڭايىنداعى توپ اكىمدەردىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرگەن.
ءسوي دەگەن ەكس-پرەزيدەنت ءسال بولعاندا بيلىك قايتادان بولشيەۆيكتەر قولىنا وتەر ەدى دەگەن بولجام ايتىپتى.
“امالىم تاۋسىلعان شاقتا، الماتىداعى اۋداندىق كەڭەستىك دەپۋتاتتارى مانداتىن تاپسىرىپ، تارالعالى جاتىر دەگەن اقپارات جەتتى. ۇزىلگەن ءۇمىت قايتا ءتىرىلدى…
ءابدىلدين؟ قازاقتا ولگەن ادامنىڭ ارتىنان اۋىز ءسوز ايتپايدى. مارقۇم جاقسى كىسى ەدى. كاسىبيلىگى مەن قارىم-قابىلەتىنە كۇمانىم بولعان جوق. جولداس بولدىق. سىيلاس بولدىق. كۇندەردىڭ كۇنى كۇرت وزگەردى. اقىر اياعى دوستارىمنىڭ اراسىنان شىققان دۇشپانىما اينالدى”، – دەيدى نازاربايەۆ.
الماتىداعى اۋداندىق كەڭەستىڭ وكىلدەرى تارقاپ تىنعانىن ەستىگەن ەكس-پرەزيدەنت جوعارى كەڭەستىڭ دەپۋتاتتارىن قولقالاي باستاعان.
“تۇك بىتىرمەدىڭىزدەر. بۇل پارلامەنتتى تاراتىپ تىنعان دۇرىس" دەدىم. تەڭ جارتىسى مەنىڭ ۇسىنىسىمدى قابىل الىپ، دەپۋتاتتىق مانداتىن تاپسىردى. وسىلايشا كوممۋنيستىك كەزەڭنەن كەلە جاتقان جوعارى كەڭەس ءومىر ءسۇرۋىن توقتاتتى. ءابدىلدين پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا كومپارتيانىڭ اتىنان ءتۇستى. كەڭەستىك يدەولوگيادان ابدەن جيرەنگەن جۇرت ونى قولداپ قايتسىن. ولار ەلەكتوراتىنا نە ۇسىنار ەدى؟!”، – دەيدى ول.
ايتۋىنشا، الگى جەڭىلىستەن كەيىن ءابدىلدين نازاربايەۆ بيلىگىن وتكىر سىناۋعا كوشكەن. ءبىراق بۇل جۇيەگە بالاما بولارلىق يدەياسى جوق ەدى دەيدى.
تۇتاستاي العاندا وپپوزيسيا سەركەلەرىنىڭ بىردە-بىرىندە ەل دامۋىنا كەپىلدىك بەرەر تاتىمدى جوبانىڭ جوقتىعىنا سەنىمدى.
ونىڭ پىكىرىنشە، قازىرگى جۇيەنىڭ وپپونەنتتەرى سوزگە كەلگەندە شەبەر، ىسكە كەلگەندە شورقاق.
“ادەتتە بۇلاردان: “باعدارلامالارىڭ قايدا؟ ەلدى قايدا باستاپ بارعىلارىڭ كەلەدى؟” دەپ سۇرايمىن. ءۇن جوق. مۇنداي جوبا بولسا جانە مەن ۇسىنعان يدەيادان ارتىق بولسا ءبىر ءجون. ءىلىپ الارلىق ەشتەڭە ۇسىنا المايدى. دەموكراتيا دەپ داۋرىعادى.
باتىستاعىداي دەموكراتياعا جەتۋ – ءبىز ءۇشىن باستى ماقسات. ءبىراق بۇل ءبىر كۇننىڭ جۇمىسى ەمەس. وعان ىلدەبايلاپ جەتەمىز. ىرگەدەگى كورشىلەردىڭ قاباعىنا قاراۋ قاجەت. ولاردىڭ تارتىلىس كۇشى بىزگە قاتتى ىقپال ەتەدى. دەموكراتيا دەمەس بۇرىن، قىرعىزعا قاراڭىزدار. ەرەۋىلدىڭ سوڭى نەگە ۇلاستى؟ وسى وتىز جىلدا قىرعىز قانداي جەتىستىككە جەتتى؟” – دەگەن ەكەن نازاربايەۆ.
….
قازاقستان جوعارى كەڭەسىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى، وپپوزيسيالىق ساياساتكەر، عالىم سەرىكبولسىن ءابدىلدين سوڭعى سۇحباتىنىڭ بىرىندە تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى 265 زاڭ شىققانىن ايتقان ەدى.
“تاۋەلسىزدىك قازاقتىڭ قولىنا تيگەننەن كەيىن ونى دۇرىستاپ پايدالانۋ دەگەن ماسەلە تۋعان. ول تاۋەلسىزدىكتى دۇرىستاپ پايدالانۋ ءۇشىن بىرنەشە زاڭ شىعارىلعان. وسى زاڭنىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن بەكىتۋ ءۇشىن. بيلىك پەن حالىق ەكەۋىن بىرىكتىرىپ، تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتقا، كەلەشەك ۇرپاققا پايدا جاسايتىنداي جول جاسالعان.
وكىنىشكە وراي ونىڭ بارلىعى بۇزىلىپ كەتتى. بۇزىلىپ كەتكەن سەبەبى بيلىكتى تارتىپ العان، بيلىككە كەلگەن ادامداردىڭ كوپشىلىگى ءوز باسىن ساۋعالاپ كەتتى. ءوز وڭەشىن، ءوز قارنىن ويلاپ كەتتى. سول سەبەپتى دە تاۋەلسىزدىكتى ءبىز وڭالتپاي وتىرمىز.
بىزدەن ناشار، بىزدەن تومەن حالىقتىڭ ءوزى مەملەكەت جاساپ وتىر. ال ءبىز جەرىمىزدىڭ استى دا، ءۇستى دە بايلىققا سىيماي تۇرعان حالىقپىز جانە وسىنداي كەڭ بايتاق جەردە حالقىمىزدىڭ سانى شامالى. وكىنىشكە وراي ءبىزدىڭ جەرىمىزدى، بايلىعىمىزدى باسقالار سورىپ جاتىر”، – دەگەن بولاتىن ءابدىلدين.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
https://www.youtube.com/watch؟v=V-QZiVdM1iU
