رەسەي پرەزيدەنتى ۆ. پۋتين[/caption]
تۇس-تۇستان انتالاعان رەسەيلىك اقپاراتتىڭ قايسىسى شىن، قايسىسى وتىرىك ەكەنىن ايىرۋ مۇمكىن ەمەس، ءازىر. اقپاراتتىق نارىعىمىزدى تەرىسكەي كورشىنىڭ قولىنا ۇستاتىپ قويعاننان كەيىن نە قاۋقار؟!
پۋتين كىم؟ ونىڭ ارەكەتى ءجون بە؟ ۋكراينادا نە بولىپ جاتىر؟
ەستۋىمىزشە، ءبىراز قازاق گازەتتەرىنە بۇل تۋرالى جازۋعا تىيىم سالىپتى. ال «كتك» مەن «ەۋرازيا» ارناسىنىڭ ورىس جاڭالىقتارى كرەملدىڭ قوجايىنىن اقتاپ الۋعا تىرىساتىنى اۋەلدەن بەلگىلى.
الايدا، الەم پۋتينگە دە، پۋتيندىك جۇيەگە دە الدەقاشان ءادىل باعاسىن بەرىپ قويعان. ءبىزدىڭ ماقسات مۇنى قازاق وقىرمانىنا كورسەتۋ. كەزىندە رەسەيدەن شەتتەتىلگەن كوحتىڭ شاعىن ماقالاسى ءبىراز دۇنيەنىڭ باسىن اشىپ كورسەتەتىندەي. بىزدىكى الەمدىك اقپارات پەن رەسەيلىك اقپاراتتىڭ ايىرماشىلىعىن كورسەتۋ. ورىس تەلەارنالارى مەن ءباسپاسوزىن كۇندەلىكتى وقىپ، ەستىپ جۇرگەن قازاقتار ءۇشىن ءار جاقتىڭ پىكىرىن ءبىلۋ، ورتاسىنان وي ءتۇيۋ ماڭىزدى.
پۋتين برەجنيەۆ ەمەس قوي. سوڭعىسى ءىستىڭ ادامى ەدى، ءارى ءار قاتەلىگىنەن ساباق الاتىن.
1968 جىلى پراگاعا توپىرلاتىپ تانكى كىرگىزگەن برەجنيەۆ باتىسپەن ايقاسىپ ابىروي تاپپاسىن بىردەن ءتۇسىندى. سول سەبەپتى 1973 جىلعى يزرايلدەگى عاراسات مايدانىنا ارالاسپادى. ارابتاردىڭ اياعىنا جىعىلعانىنا قاراعان جوق، ءارى «كگب»-نىڭ (ۇقك) الاپات قىسىمىنا ءتوزىپ بەردى.
ونىڭ ۇستىنە ارابتار يزرايلگە قولداۋ تانىتقانى ءۇشىن باتىسقا مۇناي ەمبارگوسىن جاريالاعان تۇستا دا كسرو شەتتەپ قالدى. وسىنىڭ ارقاسىندا كەڭەس وداعى ءوزىنىڭ ەۋروپالىق مۇناي جانە گاز نارىعىنداعى پوزيسياسىن بەكىتىپ الدى.
باتىسقا ۇناي تۇسكىسى كەلگەن برەجنيەۆ «قىزىل يمپەريانىڭ» توتاليتارلىق ساياساتىن ءسال-پال جۇمسارتتى. مۇنىڭ اياعى حەلسينكي كەلىسىمشارتىنا قول قويۋمەن اياقتالدى. بۇعان ساي كسرو ادام قۇقىعىن قورعاۋدىڭ باستى باسىمدىق ەكەنىن ءىس جۇزىندە بولماسا دا، قاعاز جۇزىندە مويىنداعان بولدى.
ءبىراق «قىزىل يمپەريانىڭ» بۇل ءجۇرىسى دە جەمىستى بولدى. كسرو سەنىمدى ءارى ءار قادامىن اڭداۋعا بولاتىن ەل رەتىندە باتىستىڭ سەنىمىنە كىردى. ارتىنشا «گازدى قۇبىرعا الماستىرعان» كەلىسىمشارت جاسالدى. وسىلايشا ەۋروپا مەن رەسەيدىڭ اراسىندا زاماناۋي ەنەرگەتيكالىق بايلانىستىڭ فورماسى قالىپتاستى.
[caption id="attachment_10043" align="alignleft" width="241"]
الفرەد كوح[/caption]
الايدا...
ءوزىنىڭ ەرەكشە قۇندى، تىم قۇندى يدەيالارىمەن اۋىرىپ جۇرگەن پۋتين باتىسپەن ارادا بۇدان بۇرىنعى بيلەۋشىلەر قالاپ كەتكەن ىرگەتاستى بىرتىندەپ قيراتىپ جاتىر.
پۋتين – ەشقانداي پراگماتيك ەمەس. ول – دوكترينەر (ءوزى ويدان شىعارىپ العان تەورياعا كوزسىز سەنەتىن، شىنايى ومىردەن مۇلدە الىستاپ كەتكەن ادام). ايتتىم عوي، ول ءوزى ويلاپ شىعارعان ەرەكشە قۇندى يدەيالارىمەن اۋىرىپ ءجۇر. جارايدى، جونىنە اۋىرسا ءبىر ءسارى. وسى ارقىلى ول ەلسين مەن گورباچيەۆ، ءتىپتى اندروپوۆتان بۇرىن، پراگماتيكتەر – برەجنيەۆ پەن كوسىگين قالاپ كەتكەن ىرگەتاستى بۇلدىرۋدە.
باتىس بىزدەن سەنىمدى سەرىكتەستىكتى جانە تۇراقتىلىقتى كۇتەدى. بۇيتپەدىك ەكەن، ەندەشە ەرتەڭگى كۇنى ەۋروپا ءبىزدىڭ شيكىزاتتان بىرتىندەپ باس تارتا باستايدى. رەسەيدىڭ كومىرسۋتەك قورىنان باس تارتۋ الدەقاشان باستالىپ كەتكەن. مۇنى ەۋروپاعا كەلىپ-كەتىپ جۇرگەندەر كورىپ ءجۇر. دالەل كەرەك پە؟ جەل ستانسيالارى ساڭىراۋقۇلاقتاي كوبەيىپ جاتىر. بوس جەردىڭ بارىنە كۇن باتارەيالارىن ورناتىپ تاستاعان. ال تەڭىز پورتتارىندا سۇيىتىلعان گازدى قابىلدايتىن جاڭا تەرمينالدار ورناتىلىپ جاتىر. باتىستىڭ قۇبىر ينفراقۇرىلىمى كۇن وتكەن سايىن رەسەيدەن تاسىمالداناتىن شيكىزاتقا تاۋەلدىلىكتەن ارىلىپ كەلەدى.
كەلن ماماندارى جۇرگىزىلگەن سترەسس-تەستتىڭ (بەلگىلى جۇيەنىڭ تۇراقتىلىعىن انىقتايتىن سىناق) ناتيجەسى كورسەتكەندەي، ەۋروپانىڭ رەسەي گازىنسىز ازىرگى كۇننىڭ وزىندە ەكى اي بويىنا ەش قينالماي شىعاتىن قورى بار ەكەن. ەندى ءبىر بەس جىلدان كەيىن باتىس رەسەيلىك شيكىزاتتان مۇلدەم باس تارتادى. ال بۇل رەسەيدىڭ ءوز تاۋارىن ساۋدالايتىن جالعىز ءىرى نارىعى. ەندەشە، قىرىم مەن جاڭارەسەيدىڭ قۇنى قانشالىقتى بولادى؟ ەسەپتەي بەرىڭىز.
قىرىمدى تارتىپ الىپ، جاڭارەسەي اتتى «ويىنشىق مەملەكەت» قۇرعان كرەمل بۇعان دايىن با؟ رەسەيلىكتەر ءازىر ويلانبايدى. ءوز ارەكەتىنە جاۋاپ بەرەتىن، ياعني، قىرىم مەن جاڭارەسەيدىڭ وتەۋىن تولەيتىن كەزدە عانا اقىل كىرەدى. وعان دەيىن ويلانبايدى. ورىس سونداي حالىق.
مەنى جەك كورگەندە، يت تەرىمدى باسىما قاپتاۋعا ءازىر وتىرعان قارسىلاستارىم ايتاتىنداي، «سەندەي نەمىستىڭ مۇنى تۇسىنۋگە ميىڭ جەتپەيدى».
الفرەد كوح،
گەرمانيا
