جانە ءبىر سۇحباتىندا ول وزىنە قاستاندىق جاسالۋى مۇمكىن ەكەنىن دە ايتقان بولاتىن. نەمسوۆ قازاسىنا قاتىستى پىكىر بىلدىرگەن ونىڭ جاقتاستارى مەن دەموكراتيانى تۋ ەتكەن تۇلعالاردىڭ تۇجىرىمدارى ءبىر جەردەن شىعىپ جاتىر... ءبىز الەمدىك اقپارات قۇرالدارىندا جاريالانعان قازانامالاردى ىرىكتەپ ۇسىنىپ وتىرمىز.
وتە وكىنىشتى...
ميحايل سااكاشۆيلي، گرۋزيانىڭ ەكس-پرەزيدەنتى:
– مەن بوريستى ولەرىنەن بىرنەشە كۇن بۇرىن كييەۆتە كەزدەستىرگەن ەدىم. ەكەۋىمىز تۇستەندىك. ول ماعان جاقتاستارىمەن بىرگە ماسكەۋدە ميتينگ وتكىزەتىنىن ايتتى. مەن ودان «قازىرگى جاعدايدا رەسەيدە مۇنداي شارا وتكىزۋگە قورىقپايسىڭ با؟» دەپ سۇرادىم. ول مۇنىسى ءۇشىن پۋتين ءوزىن تۇرمەگە قاماۋى مۇمكىن ەكەنىن، الايدا ۇزاق ۋاقىت ۇستاپ تۇرا الماسىن ايتتى.
مەن وعان ءدال ءقازىر تۇرمەدەن ەمەس، قولىنداعى قىزىل شاراپتان قاۋىپتەنۋى قاجەت ەكەنىن ايتتىم. ءيا، قالجىڭىم ورىنسىز بولدى، بىلەم. بۇدان كەيىن دە ۇزاق سويلەستىك. پۋتين اڭگىمەنىڭ نەگىزگى ارقاۋى بولدى. مۇنىڭ ءبارى نەمەن اياقتالار ەكەن؟ ءپۋتيننىڭ «اقىرى» قالاي بولادى؟ اقىر اياعىندا ەكەۋمىزدە پۋتين مەن ميلوشيەۆيچتىڭ اراسىنان كوپ ۇقساستىق تاپتىق. سوڭعىسى سوعىستى سۇيەتىن ەدى، ونى تانىمال قىلعان دا سول. الايدا ونىڭ تۇبىنە جەتكەن دە وسى – سوعىس. ايتپاقشى، ميلوشيەۆيچ تە وپپوزيسيونەرلەردى اياۋسىز باسىپ-جانىشتاعان بولاتىن.
بوريا باتىل، تىم باتىل ەدى. الدى-ارتىنا قارامايتىن... ءيا، ونىمەن داۋلاسۋعا، ءتىپتى كەيبىر تۇجىرىمدارىمەن كەلىسپەۋگە دە بولادى، ءبىراق ەلەمەي-ەسكەرمەي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. مەن ونى 90 جىلداردىڭ ورتاسىنان بەرى قاراي بىلەمىن. سوڭعى جىلدارى ءجيى سويلەسىپ جۇردىك. ومىردەن وزگە حالىقتاردىڭ دوسى، رەسەيدىڭ ناعىز جاناشىرى، پاتريوتى ءوتتى. وتە وكىنىشتى...
بۇعان تاپسىرىس بەرگەن ادام – ەڭ باستى قىلمىسكەر
كونستانتين بوروۆوي، رەسەيلىك «باتىستىق تاڭداۋ» پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى، ساياساتتانۋشى:
– سوڭعى كۇندەرى بارلىق رەسەيلىك ارنالار «انتيمايداندى» ءولىپ-تىرىلىپ جارنامالادى. وسى اكسيانىڭ بارىسىندا بوريس نەمسوۆ قازىرگى رەسەيلىك بيلىكتىڭ، مەملەكەتتىڭ، ەڭ اياعى ەلدىڭ ەڭ باستى جاۋى دەپ اتالدى. وسىعان ساي پلاكاتتار بولدى. كوپ بولدى. سايىپ كەلگەندە، وسىنىڭ ءوزى نەمسوۆتى ولتىرۋگە ۇندەۋدىڭ ءادىسى بولاتىن. ال بۇل اكسيانى ۇيىمداستىرعان كىم؟ ارينە، رەسەيلىك بيلىك. ەندەشە ءبوريستىڭ ولىمىنە دە سول كىنالى.
وعان وق اتقان ايۋانداردى تابۋ ماڭىزدى. بۇل تاراپتا كوپتەگەن ەلدىڭ زاڭناماسى بۇل ولىمگە تاپسىرىس بەرگەن جانە ونى ورىنداعان ادامنىڭ اراجىگىن اشىپ كورسەتەدى.
بۇعان تاپسىرىس بەرگەن جانە يتەرمەلەگەن ادام وسى قىلمىستىڭ ەڭ باستى ايىپكەرى.
بۇل ساياسي قىلمىس بولسا، مۇنداعى ورىنداۋشىنىڭ ءرولى مۇلدە تومەن. ياعني، تاپسىردى- ورىندادى. رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارى ءبىزدى اداستىرعىسى كەلەدى. ايتالىق، «نەمسوۆتى ۋكراينالىقتار مەن امەريكالىقتار ارانداتۋ ءۇشىن ادەيى ءولتىردى»، – دەيدى.
قايتالاپ ايتايىن، رەسەيلىك قوعامدى بۇل ولىمگە ازىرلەدى، بوريادان «حالىق جاۋىن» جاسادى، «انتيمايدان» ارقىلى ارانداتتى. «نەمسوۆ ساياسي تۇرعىدان پۋتينگە ءقاۋىپ توندىرمەگەن جانە ونى ءولتىرۋ ەڭ بىرىنشىدەن رەسەي بيلىگىنە ءتيىمسىز ەدى» دەيدى. بۇل دا بوس اڭگىمە.
كەزىندە جۋرناليست اننا پوليتكوۆسكايانى اتىپ ولتىرگەندە دە وسىلاي دەگەن. ءپۋتيننىڭ ءوزى وسىلاي ايتتى. ول: «ءولى پوليتكوۆسكايا ءتىرى پوليتكوۆسكاياعا الدەقايدا ءقاۋىپتى»، – دەدى. بۇل جولى دا تەرگەۋدى بۇرمالاۋ، ونىڭ ارناسىن باسقا جاققا بۇرۋ ءادىسى ءجۇرىپ جاتىر. الايدا ەلدىڭ كوزى سوقىر، قۇلاعى كەرەڭ ەمەس قوي؟
...قاتىسى بولماسا، وتستاۆكاعا كەتەر ەدى
الفرەد كوح، ساياساتتانۋشى:
– ەگەر ءپۋتيننىڭ بۇل قىلمىسقا راسىمەن دە قاتىسى بولماسا، ەندەشە، نەمسوۆتىڭ ولىمىنەن كەيىن ول بىردەن وتستاۆكاعا كەتەر ەدى. «مىنە، كوردىڭىزدەر مە، مەن ەمەسپىن. مەن بۇدان ەشتەڭە ۇتقان جوقپىن»، – دەر ەدى ول. جارايدى، بۇل اقىلعا سىيىمسىز دەسەڭىز، ەندەشە، ول كولوكولسيەۆ (ىشكى ىستەر ءمينيسترى)، بورتنيكوۆ (فەدەرالدى قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى) جانە مۋروۆتى (فەدەرالدى كۇزەت قىزمەتىنىڭ ديرەكتورى) سول ساتتە-اق جۇمىسىنان قۋىپ شىعار ەدى (ەڭ كەم دەگەندە).
بۇل قىلمىسقا ارنايى قىزمەتتىڭ قاتىسى بولماعان كۇننىڭ وزىندە، ولار ونى نازاردان قالت جىبەرىپ العاندارى، ياعني، بۇعان جول بەرگەندەرى ءۇشىن ايىپتى. ويباي-اۋ، ايتپەسە، ماسكەۋدىڭ تاپ ورتاسىندا، كرەملدەن 100 مەتر جەردە مۇنداي قاندى قىلمىس ورىن الار ما ەدى؟! بۇل ەڭ كەم دەگەندە قاۋىپسىزدىك قىزمەتىنىڭ بىلىكسىزدىگى، سالاقتىعى. ەندەشە، ولار سالىق تولەۋشىلەردىڭ موينىندا ماسىل بولىپ، ايتەۋىر ايلىعىن الىپ، ەسىنەپ، ەسەڭگىرەپ وتىر دەگەن ءسوز.
ءالى تالاي قان توگىلەدى...
گارري كاسپاروۆ، ايگىلى شاحماتشى، وپپوزيسيونەر:
– بوريس كۇرەسكەر ەدى. بۇگىنگى قىلمىستىق جۇيە ونىڭ اۋزىن بۋۋدىڭ جولىن تابا المادى. ال شەشەن پرەزيدەنتى قادىروۆ پەن قىرىم پروكۋرورى پوكلونسكايانىڭ جازبالارىنا قاراپ ( ايتا كەتەلىك، قادىروۆ «نەمسوۆتى باتىستىڭ ارنايى قىزمەتى ءولتىردى» دەسە، پوكلونسكايا «مۇندايلار بيلىككە ءقاۋىپتى ەمەس. اتى بار، زاتى جوق. بيلىكتى، اقشانى بولىسە الماعان ادەپكى تۇرمىستىق قىلمىس» دەگەن بولاتىن)، بۇگىنگى پۋتيندىك رەسەيدىڭ وي-ساناسى قانشالىقتى ەكەنىن باعالاۋعا بولادى.
الگى قادىروۆ كەزىندە ءدال وسى بوريانىڭ شەشەنستانداعى سوعىستى توقتاتۋعا الدىڭعىلاردىڭ ءبىرى بولىپ اتسالىسقانىن جانە وسى ماقساتتا كرەملدەن 1 ملن-عا تارتا قول جيناعانىن بىلە مە ەكەن؟ ءاي، ءبىراق، شەشەنستاندا وسىنشالىقتى قان توگىلمەسە، قادىروۆ كلانى دا بيلىككە كەلمەس ەدى...
ءبىر جىلدارى ەكەۋمىز كوپ داۋلاستىق. مەن رەسەيدە وزگەرىس بولۋى نەعايبىل ەكەنىن جانە قازىرگى جۇيە قان توگىلمەي ورنىن بوساتپاسىن ايتتىم. ول كەرىسىنشە ويلايتىن: «رەسەيدە وزگەرىستەر بولادى. ءبىراق ونى كۇتۋ ءۇشىن ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. ءۇمىت ۇزبەۋگە ءتيىسپىز...» دەيتىن.
ونى ولتىرۋگە ءپۋتيننىڭ بۇيرىق بەرگەنى ءسوزسىز. مۇنداي ساياسي قىلمىستار ورىن الۋى مۇمكىن اتموسفەرانى قالىپتاستىرعان ءپۋتيننىڭ ءوزى. ءالى تالاي قان توگىلەدى...
ءتىپتى، مۇنى قولدامايتىن، رەسەيدە 1917 جىلعى قانتوگىستىڭ قايتالانۋىن قالامايتىن نەمسوۆتىڭ ءوزى قارماققا ىلىگىپ كەتتى. وسىنىڭ وزىنەن -اق، ءپۋتيننىڭ كىم جانە پۋتيندىك جۇيەنىڭ نە ەكەنىن تۇسىنۋگە بولاتىن شىعار.
بوريس ەفيموۆيچ نەمسوۆ- قىزمەتى: ساياساتكەر؛ تۋعان جىلى: 09.10.1959؛ قايتىس بولدى: 27.02.2015
- رەسەيلىك ساياساتتانۋشى، ««سوليدارنوست» بىرىككەن دەموكراتيالىق قوزعالىسىن قۇرعانداردىڭ ءبىرى، «رپر-پارناس» ساياسي پارتياسىنىڭ تەڭ ءتوراعاسى، رەسەيلىك وپپوزيسيا كەڭەسىنىڭ مۇشەسى.
نيجەگورود وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى رەتىندە تانىمال بولدى. كەيىن ۇكىمەتكە اۋىستى. وتىن جانە ەنەرگەتيكا ءمينيسترى، ۇكىمەت ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مىندەتىن اتقاردى. - 1998 جىلى «جاس رەسەي» ليبەرالدى قوزعالىسىن قۇردى، ارتىنشا بۇل ۇيىم «وڭ ءىس» كواليسياسى مەن «وڭشىل كۇشتەردىڭ كەڭەسى» پارتياسىن قۇرۋعا مۇرىندىق بولدى. بىرنەشە رەت رەسەي پارلامەنتىنە وتكەن.
- 2004 جىلى «كوميتەت-2008: تاڭداۋ ەركىندىگى» ۇيىمىن قۇردى.
- 2005-2006 جىلدارى سول كەزگى ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆيكتور يۋششەنكونىڭ شتاتتان تىس كەڭەسشىسى بولدى.
- 2010 جىلى «قىسىمسىز جانە كوررۋپسياسىز رەسەي» حالىقتىق پارتياسىنىڭ، 2012 جىلى «رەسەي رەسپۋبليكالىق پارتياسى – حالىقتىق ەركىندىك پارتياسىنىڭ» تەڭ ءتوراعاسى بولىپ سايلاندى.
- 2015 جىلدىڭ 27 اقپانىندا بوري
س نەمسوۆتى اتىپ كەتتى. ونىڭ ارتىندا 4 بالاسى قالدى...
ءبوريستىڭ بايلامدارى
- رەسەيدە ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. سەبەبى، پۋتينمەن كۇرەس سپرينت ەمەس، مارافون. بۇعان الدىنا ماقسات قويعاندار عانا جەتەدى. وندايلار از.
-
يمپەريالىق پيعىلىمىز ءۇشىن ءاربىرىمىز جاۋاپ بەرەمىز. وزىڭىزگە سۇراق قويىڭىزشى: «ءسىز، جەكە ءوزىڭىز ءپۋتيننىڭ قىرىمدى جاۋلاپ العانىنان نە ۇتاسىز؟». ەشتەڭە. قايتا قايعىڭىزعا قايعى جامالادى. ءبىز ءاردايىم جاۋ ىزدەپ جۇرەمىز. ۋكرايندەر - بىزگە باۋىرلاس ۇلت.
- پۋتين قۇلدىق، مۇجىقتىق پسيحولوگيانى ءوز ىڭعايىنا پايدالانىپ وتىر. حالىققا «تىنىش وتىرىڭدار، مەن اقىلدىمىن، سەندەرگە قالاي كومەكتەسۋ كەرەكتىگىن بىلەم»، – دەيدى. بۇل مەملەكەتتىڭ كۇيرەۋىنە اكەلەتىن اپاتتى سەناريي.
-
مەن ريەۆوليۋسيونەر ەمەسپىن. رەسەيدە توڭكەرىس بولسا مىندەتتى تۇردە قان توگىلەرىن، ءتىپتى بۇدان وتكەن توسىن جاعدايلار ورىن الارىن بىلەمىن. سوندىقتان بۇگىنگى جاعدايدىڭ قانتوگىسپەن شەشىلگەنىن قالامايمىن.
- رەسەيدە بىرنارسەگە جىلدام قول جەتكىزۋ قيىن. ادامدار كەدەي ءومىر سۇرەتىنىن ايتادى. ءبىراق، «ەندەشە،دۇرىس ءومىر سۇرەلىك، سالىقتى تومەندەتكىزەيىك، جەكە بيزنەستى كوتەرەيىك، ءسوز بوستاندىعىنا ەرىك بەرەيىك» دەسەك، «جوق، كەرەك ەمەس» دەيدى. قوعام ايتادى: «ءيا، مەن قايىرشىمىن، باقىتسىزبىن. ءبىراق، سەن ارالاسپاي-اق قوي. قۇداي بەتىن ارى قىلسىن، بۇدان دا قيىنداپ كەتىپ جۇرەر. اقىرىنداپ، ابايلاپ العا جىلجۋ كەرەكپىز».
-
رەسەي ەكونوميكالىق «سپيد –كە» شالدىققان. سىرتقى اسەرگە بەيىمدەلمەگەن. ءبىراق بۇل كەز كەلگەن اۆتوريتارلى جۇيەگە ءتان. زامان ءتۇزۋ بولسا ەسىرىپ، ەلىرىپ، ال ءسال قيىندىق تۋسا ۇگىتىلىپ كەتەدى.
- ءپۋتينيزمدى ۇستاپ تۇرعان قىمبات مۇناي مەن سەنزۋرا. مۇنىڭ بىرەۋىن الىپ تاستاڭىزشى، كەلەر كۇنى-اق ءبىز باسقا ەلدە ءومىر سۇرەتىن بولامىز.
-
الاياقتار مەن قاپتەسەرلەردىڭ پارتياسى ۇزاق ءومىر سۇرە المايدى. سوندىقتان «ءبىرتۇتاس رەسەيدىڭ» («ەدينايا روسسيا» پارتياسى) بولاشاعى جوق. بۇل پارتيا قۇردىمعا كەتىپ قانا قويماي، ونىڭ باسشىلارى كۇندەردىڭ كۇنى سوت الدىندا جاۋاپ بەرەدى.
- رەسەيلىك بيلىك ءوز حالقىنان قاۋىپتەنەدى، كوتەرىلىستەن ولەردەي قورقادى، سوعان قاراماي، وسى كوتەرىلىس ورىن الۋى ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساپ جاتىر.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
