ءقازىر ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ءوتىپ جاتقان پرايمەريز دەگەنىمىز پارتيا ىشىندەگى سايلاۋ. ارينە، پارتياىشىلىك سايلاۋ بۇرىن-سوڭدى تاۋەلسىز قازاقستاندا بولىپ كورمەگەن.

سوندىقتان ونىڭ كوپ ءۇشىن تاڭسىق ءارى تۇسىنىكسىز بولىپ جاتۋى زاڭدى. دەگەنمەن، ءبىز سوزگە تارتقان ساياساتتانۋشىلار مەن ماماندار، ونىڭ  قازاقستاننىڭ ساياسي جانە پارتيالىق دامۋى ءۇشىن اسا قاجەت تەتىك ەكەنىن باسا ايتادى. بۇل، ءتىپتى قازىرگى بەلارۋس ەلىندەگى ساياسي جاعدايلاردىڭ بىزدە قايتالانباۋى ءۇشىن دە كەرەك ەكەن. ناقتىراق ايتقاندا، ساراپشىلار پىكىرىنشە، بۇل كۇشكە سالۋدىڭ، سايلاۋدىڭ ارتى شيەلەنىسكە ۇلاسپاۋدىڭ الدىن الۋ، ەڭ باستىسى، قاجەت كەزدە ساياسي كوشباسشىنى، كەز كەلگەن ساياساتكەردى ىڭ-شىڭسىز، زاڭدى تۇردە الماستىرۋ تەتىگىنىڭ پايدا بولۋى دەسە دە بولادى...

قازاقستاندا ساياسي رەفورما قاجەتتىگىن وسىعان دەيىن بيلىكتەن تىس وكىلدەر ايتىپ كەلسە، كەيىنگى كەزدەرى مۇنى بيلىكتىڭ ءوزى دە مويىنداۋعا ءماجبۇر بولعان. مويىنداپ قانا قويماي، ونى شىنداپ قولعا الا باستاعان.

- بۇعان سوڭعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ دالەل. سودان كەيىن، بىردەن بۇل باعىتتا شىن وزگەرىستەر بەلەڭ الا باستادى، پرايمەريز – سونىڭ ءبىر كورىنىسى، بۇل –  جاقسى نىشان، - دەيدى بۇگىندەرى مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا تۇراتىن ساياساتتانۋشى ءۋاليحان تولەشوۆ.

ال ءقازىر ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە ءوتىپ جاتقان پرايمەريزگە تىكەلەي قاتىسىپ، وعان باقىلاۋشى رەتىندە تارتىلعان ساياساتتانۋشى ەرلان سايىروۆ بۇل - بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى، دۇنيەجۇزىلىك سيپاتتاعى پروسەستەرگە ىلەسۋدە ەلىمىزدەگى ساياسي مادەنيەتتىڭ جاڭاشا قالىپتاسۋىنىڭ نەگىزى ەكەنىن ايتادى.

پارتياىشىلىك سايلاۋدىڭ ماقساتى مەن مىندەتى

- دۇنيەجۇزىندە مەملەكەت ينستيتۋىنىڭ دەموكراتيالىق قۇندىلىق، تەڭدىك تۇرعىسىندا دۇرىس جاۋاپ بەرە الماۋىنا بايلانىستى اقش-تا، ەۋروپادا مەملەكەت ينستيتۋتىنىڭ جاڭا تۇرپاتىنا دەگەن قاجەتتىلىك ءوسىپ، وزەكتى ماسەلەگە اينالۋدا. سونىمەن بىرگە كورشى رەسەيدە، بەلارۋس ەلىندە دە ءقازىر دەموكراتيا، ادام قۇقىعى ءۇشىن بيلىك پەن حالىق اراسىندا تەكە-تىرەس بولىپ جاتىر. وسى دۇنيەجۇزىلىك پروسەستەر قازاقستانعا دا ءوز اسەرىن تيگىزبەي قويمايدى. ءقازىردىڭ وزىندە، قاراپ وتىرساڭىز، ءبىزدىڭ قوعامدا دەموكراتياعا، پىكىرلەر پليۋراليزمىنە دەگەن سۇرانىس ءورشىپ تۇر. كەز كەلگەن ادام الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، قوعامدىق ماسەلەلەرىن ءوزى العا تارتىپ، مەملەكەتتىك باسقارۋ ىسىنە ارالاسقىسى كەلەدى ءارى بۇل زاڭدى قۇبىلىس. وكىنىشكە وراي، تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلى ىشىندە ساياسي-قوعامدىق پروسەستەر كەنجەلەپ قالدى. وسى جاعىنان العاندا، جاڭادان تۇرەن سالعان پرايمەريز تەتىگى وسىنداي نيەتتەگى ادامداردى مەملەكەتتىك باسقارۋعا ات سالىسىپ، ءوز كۇش-جىگەرىن سىناۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭاشىل وزگەرىس، - دەيدى ساياساياساتتانۋشى ەرلان سايىروۆ.

جالپى، ساياساتتانۋشىلاردىڭ تولىققاندى پىكىرىن العا تارتپاستان بۇرىن، الدىمەن  پرايمەريزدىڭ باستى ماقساتى مەن مىندەتىن ايقىنداي كەتەلىك.

ەڭ باستىسى، بيلىك ساياسي رەفورمانى ءوز پارتياسى - Nur Otan-نان باستاۋدى ءجون دەپ تاپتى. سونىڭ نەگىزىندە Nur Otan پارتياسىنىڭ كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2020 جىلدىڭ 17 تامىزى مەن 3 قازانى ارالىعىندا پرايمەريز وتكىزۋ تۋرالى قاۋلىعا قول قويدى. قاۋلىعا سايكەس، پرايمەريزدىڭ مىندەتى – «مىقتى ليدەرلەر – مىقتى پارتيا» قاعيداتى بويىنشا شىنايى جانە مىقتى كوشباسشىلاردى پارتيا قاتارىنا تارتۋ، بەلسەندى جانە باستاماشىل ازاماتتار ءۇشىن «الەۋمەتتىك ليفت» قۇرۋ، ەلدى دامىتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا كوپشىلىكتى جۇمىلدىرۋ، ايماقتارداعى جۇيەلى جۇمىس ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەردى انىقتاۋ، سونداي-اق، كانديداتتاردىڭ جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ. ال پرايمەريزدىڭ نەگىزگى ماقساتى پارتيا ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەكتىڭ ايتۋىنشا، بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار مەن پارلامەنت ماجىلىسىندەگى ءتيىمدى دەپۋتاتتىق كورپۋستى ودان ءارى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن باسەكەلەستىك نەگىزدە جاڭا كوشباسشىلاردى ايقىنداۋ.

مىنە، وسى مىندەت پەن ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن رەسپۋبليكامىز بويىنشا Nur Otan پارتياسىنىڭ پرايمەريزى 17 تامىزدا تىزگىن قاقتى. وعان سايلاۋ قۇقىعى بار كەز كەلگەن قازاقستاندىق ۇمىتكەر بولا الاتىندىعى، ونىڭ پارتيا مۇشەسى بولۋى مىندەتتى ەكەنى، بولماسا وعان تىركەلۋ قاجەتتىگى ايتىلدى. ال وعان دەيىن ۇمىتكەرلەر 15 ماۋسىمنان بەرى ەكى اي كولەمىندە ارنايى وقىتۋ دارىستەرىنەن ءوتتى. بارلىق كەزەڭدەردى پارتيالىق باقىلاۋ كوميتەتى باقىلايدى. ەڭ باستىسى، زاڭنامالىق وزگەرىستەرگە سايكەس، پارتيالىق تىزىمدەردە كەمىندە 30% ايەلدەر جانە 20%-ى 35 جاسقا دەيىنگى جاستار ۇسىنىلۋى مىندەتتەلدى. (جالپى، پرايمەريزدى وتكىزۋ ەرەجەلەرىمەن تولىق تانىسقىسى كەلەتىندەر، مىنا سىلتەمە ارقىلى ونى وقىپ-بىلە الادى)(https://nurotan.kz/primaryze؟lang=kz).

مىنە، وسىنداي وزىندىك ەرەجەلەرىن جاريالاعان پارتيالىق پرايمەريزگە بۇگىندەرى بۇكىل ەلىمىز بويىنشا 11 مىڭنان اسا ادام قاتىسۋدا ەكەن. مۇنى ساياساتتانۋشى ەرلان سايىروۆ راستايدى.

- پرايمەريزگە دەگەن قىزىعۋشىلىق وتە جوعارى. وعان 11 مىڭنان اسا ادام قاتىسىپ جاتىر. قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋىنىڭ سەبەبى، بىزدە بۇعان دەيىن مۇنداي مۇمكىندىك بولماعان. وكىنىشكە وراي، 30 جىل ىشىندە ساياسي تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرامىز دەپ قوعامدىق-ساياسي پروسەستەن شەتتەلىپ قالدىق. سونىڭ سالدارىنان اۋداندىق، وبلىستىق، ورتالىق دەڭگەيدە ءوز ويىن ەركىن بىلدىرە الاتىن، وزىندىك ازاماتتىق پوزيسياسى بار ازاماتتارعا سۇرانىس ارتتى. ولاردى ءبىز بۇگىنگى تاڭدا ساياسي ارەناعا الىپ شىعۋىمىز كەرەك، ونسىز ەلىمىزدە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ، ساياسي تۇرعىدا العا جىلجۋ بولمايدى، حالىققا ءوز تاعدىرىن ءوزى شەشەتىندەي ساياسي تەتىكتەر جاساۋىمىز كەرەك، سول كەزدە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ساياسي تەپە-تەڭدىك بولادى.

پرايمەريز – ىرىكتەۋدەن وتپەگەندەر ءۇشىن كەلەسى سايلاۋعا جولداما

راسىندا، قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىنە قوزعاۋ سالعان بۇل شارا، ەڭ الدىمەن جاستار ءۇشىن تارتىمدى. ونىڭ سەبەبىن سايىروۆ پرايمەريزدىڭ ءۇش ەرەكشەلىگىمەن بايلانىستىرادى:

• بىرىنشىدەن، ول  دەگىنىمىز ەلىمىزدە ساياسي مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ، ەكىنشىدەن، «پارتيالىق ءليفتىنى» قامتاماسىز ەتۋ، ءۇشىنشىسى كرەاتيۆتى، ياعني وزگە تۇرپاتتاعى ساياساتكەرلەردى ساياسات الاڭىنا شىعارۋ.

مىنە، بۇل ءۇش فاكتور دا، ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، ساياسي پروسەستەردەگى شەكتەۋگە بايلانىستى وسى كۇنگە دەيىن قازاقستان جاستارىنا جاسالىپ كەلگەن ادىلەتسىزدىكتى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

- ماسەلەن، بۇگىندەرى قازاقستاندا ءار دەڭگەيدەگى 210 ءماسليحات بولاتىن بولسا، ونىڭ 3335 دەپۋتاتى بار، ءبىراق سولاردىڭ تەك 2% عانا جاستار. قازاقستاندا بۇگىنگى تاڭدا 18 ملن 800 مىڭ حالىق تۇرادى، ونىڭ 27 پايىزى – جاستار. مىنە، وسى كورسەتكىشتەردى سالىستىرۋدا قازاقستانداعى جاستارعا قاتىستى سۇراپىل ادىلەتسىزدىك ورناپ وتىرعانىن بايقاۋعا بولادى. وسى ماسەلەنى جويۋ ءۇشىن دە پرايمەريز وزەكتى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇلتتىق كەڭەسكە ۇسىنعان ساياسي پاكەتتەر ىشىندە ساياسي پارتيالار قۇرامىنداعى جاستار 30 پايىزدان كەم بولماۋى كەرەك دەگەن تالابى بار. مىنە، مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى تالابىن ورىنداۋدا دا بۇل نارسە ماڭىزدى. وسى پرينسيپتە ساياسي پارتيانى قايتا جاڭعىرتساق، سوندا ساياساتقا جاڭاشا ويلايتىن جاڭاشا تۇرپاتتاعى جاستار كەلەدى. بۇگىنگى تاڭداعى ساياسي پروسەستىڭ كۇنتارتىبى دە وسى. وسى جاعىنان العاندا، Nur Otan پرايمەريزى – جاڭا ساياسي مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋعا بارلىق نەگىزدى تۋدىرا الادى دەپ ەسەپتەيمىن، - دەيدى سايىروۆ.

بيىلعى جىلداعى تاعى ءبىر ەرەكشەلىكتىڭ پرايمەريزدەن وتپەي قالعان ادامدارعا تىكەلەي قاتىسى بار ەكەن. پارتياىشىلىك سايلاۋمەن ساياسي رەفورما اياقتالمايتىنى انىق. ول جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋدان باستاپ ورتالىق  دەڭگەيدەگىنى دە قامتيدى. سوندىقتان پرايمەريزدى كەلەسى ءبىر سايلاۋعا جولداما دەپ قابىلداۋعا بولادى ەكەن.

- پرايمەريز ىرىكتەۋىنەن وتپەي قالعان ادام ەش ۇتىلمايدى. ويتكەنى ول پرايمەريز كەزىندە ۇلكەن ساياسي مەكتەپتەن وتەدى. الدىمىزدا كەلە جاتقان ءماجىلىس ءماسليحاتى سايلاۋىنان كەيىن جەرگىلىكتى جەرلەردە اكىمدەردىڭ سايلاۋى باستالادى، ودان كەيىن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ تۋرالى دايىن تۇرعان كونسەپسيا قابىلدانىپ كەتەتىن بولسا، وندا اۋداندىق دەڭگەيدە دە اكىمدەر سايلاۋى ءوتۋى مۇمكىن. سوندىقتان پرايمەريزگە قاتىستىپ جاتقان ازاماتتار وزدەرىنىڭ ساياسي مادەنيەتىن ءوسىرىپ، بولاشاقتاعى وسى سەكىلدى ساياسي دودالاردا ب ا ق سىناۋعا مۇمكىندىك الۋ ءۇشىن قوماقتى تاجىريبە جيناقتاپ شىعادى، - دەيدى ەرلان سايىروۆ.

Nur Otan ساياسي مونوپولياعا اينالۋى مۇمكىن بە؟

بيىل ماۋسىم ايىندا Nur Otan جاقتاستارىنىڭ ليگاسى قۇرىلدى. «بۇل - Nur Otan پارتياسىن ساياسي مونوپولياعا اينالۋىنىڭ بەلگىسى» دەگەن قوعامدا كەيبىر سىني پىكىرلەر ءبىلدىرىلدى.  بۇل رەتتە ساراپشىلار پىكىرى تومەندەگىدەي ءوربيدى:

ەرلان سايىروۆ، ساياساتتانۋشى:

• Nur Otan پارتياسىنىڭ جاقتاستار ليگاسى - ساياسي سەنتريستىك ۇيىم. بۇل ۇيىمنىڭ نەگىزگى ماقساتى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ساياسي-قوعامدىق پروسەستەردى ەۆوليۋسيالىق تۇرعىدا دامىتۋ. ول ءۇشىن ساياسي پروسەستەردى ليبەراليزاسيالاۋعا باسىمدىق بەرىلەدى. سوندا عانا ءبىز حالىقتىڭ كوپشىلىگىنىڭ ەلىمىزدەگى ساياسي پروسەستەرگە ارالاسۋىنا جاعداي تۋدىرا الامىز. بۇگىن، مىنە اۋىلداردىڭ اكىمدەرى تىكەلەي سايلاناتىن بولىپ جاتىر، ءوزىن-وزىن باسقارۋدىڭ جاڭا كونسەپسياسى قابىلدانعالى جاتىر، سونىمەن بىرگە بيىلعى پرايمەريزگە 11 مىڭنان استام ادام قاتىسۋدا، وسىنىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ساياسي پروسەستەردىڭ جاڭا تۇرپاتتا بەت الىپ كەلە جاتقاندىعىن كورسەتەدى. ءبىزدىڭ ليگانىڭ، ەڭ نەگىزگى ءپرينسيپى دە وسى.

ءۋاليحان تولەشوۆ، ساياساتتانۋشى:

-  بارلىق جەردە، ءار نارسەدە كوپتىڭ سالماعى بار. وسى جاعىنان العاندا، پرايمەريزدىڭ ەلىمىزدەگى ءىرى ءارى 800 مىڭنان اسا مۇشەسى بار Nur Otan-نان باستالۋى – ورىندى. ءقازىر باسقا پارتيالار سولارعا قاراپ ءالىپتىڭ ارتىن باعىپ وتىر، مەنىڭشە، وڭ-سولىن ەكشەپ العان سوڭ ولار دا ءوز ىشىندە پرايمەريز وتكىزىپ، جاڭالانۋعا تىرىسادى. بۇل باعىتتا، ازىرگە شالت وزگەرىستەردى بايقاپ وتىرعانىم جوق، دەگەنمەن قىزعۋشىلىق جوق ەمەس، بار. سونداي-اق پارتيا الاڭىن ليبەرالاندىرۋ بويىنشا زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ قولعا الىنعان، وسىنىڭ ءوزى ەلىمىزدەگى پارتيالارعا جان ءبىتىرىپ، قوزعاۋ سالۋدا. باستىسى، پرايمەريز - پارتيا ءىشىن جاڭالاۋدىڭ، باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋدىڭ، ساياسي تۇلعاعا وبەكتيۆتى باعا بەرۋدىڭ قۇرالى. ەندى سول ارقىلى ساياساتكەرلەرگە باعا بەرە الامىز. بۇرىن بىزدە مۇنداي تەتىك بولعان ەمەس. مۇندايدا ءىلىنىپ-سالىنىپ جۇرە بەرەتىن، بار-جوعى بىلىنبەيتىن ساياساتكەرلەر دەگەن بولمايدى. ءتىپتى، ءقازىر «مونوپولياعا اينالۋى مۇمكىن» دەپ قاۋىپتەنگەن Nur Otan پارتياسى، ەرتەڭ ءوز ىشىندە فراكسيالارعا، تاعى ءبىر توپتارعا ءبولىنىپ جاتسا، وعان تاڭ قالمايمىن. ويتكەنى بۇل قازىرگىدەن مۇلدەم باسقا نارسە، اتاپ ايتقاندا، ول - ەلىمىزدى سوسيال-دەموكراتيالىق ليبەرالدى جولمەن دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا تۇسۋىنە يتەرمەلەيتىن الىپ كۇشتىڭ تەتىگى. سوندىقتان وعان قاۋىپتەنىپ قاراۋعا نەگىز جوق دەپ سانايمىن.

"Nur Otan-عا" جاڭا مۇشەلەر قابىلداۋ نەگە اياق-استىنان توقتاتىلدى؟

ارينە، كەز كەلگەن نارسەنىڭ ىڭ-شىڭسىز جۇزەگە اسا قويۋى ەكىتالاي. اسىرەسە، تاپتاۋىرىن پرينسيپ پەن جاتتاندى ادەتكە بوي الدىرعان ءبىزدىڭ ساياسي جۇيەدە. ماسەلەن، كەشە عانا "Nur Otan" پارتياسىنا جاڭا مۇشەلەر قابىلداۋ ۋاقىتشا توقتاتىلعانى جاريالاندى. ويتكەنى پرايمەريز كەزىندە كەيبىر باسسىزدىقتارعا جول بەرىلگەن. اتاپ ايتقاندا، بۇرىنعى اۋەنگە سالىپ، پارتياعا ماجبۇرلەپ مۇشەلىككە وتكىزۋ نەمەسە ءيىسى مۇرنىنا دا بارمايتىن جاستاردى وسى شاراعا تىقپالاۋ دەگەن سەكىلدى. مۇنى "Nur Otan" پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەكتىڭ ءوزى دە مويىندايدى. بۇل تۋرالى ول Facebook-تەگى پاراقشاسىندا بىلاي دەپ جازدى:

"بۇگىن پرايمەريز وتكىزۋ جونىندەگى ورتالىق ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ وتىرىسىندا "Nur Otan" پارتياسىنا جاڭا مۇشەلەر قابىلداۋدى بيىلعى 11 قىركۇيەكتەن 4 قازانعا دەيىنگى ارالىقتا، ياعني داۋىس بەرۋ اياقتالعانعا دەيىن توقتاتا تۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.سوڭعى كەزدە بىزگە جەكەلەگەن ازاماتتاردان "ءوز" كانديداتتارىنا داۋىس بەرگىزۋ ماقساتىندا پارتياعا ماجبۇرلەپ كىرگىزۋ تۋرالى "ارىزدار" تۇسۋدە. بۇعان مۇلدەم جول بەرۋگە بولمايدى دەپ ەسەپتەيمىن. مۇنداي ءاربىر فاكتىنى ءتۇرلى دەڭگەيدەگى پارتيالىق باقىلاۋ كوميسسياسى جان-جاقتى قارايتىن بولادى".

دەمەك، پرايمەريز كەزىندە پارتياعا جاڭا مۇشەلەر قابىلداۋ ۋاقىتشا توقتاتىلىپ، ونىڭ ءادىل جۇزەگە اسىرىلۋىنا پارتيالىق دەڭگەيدە ۇلكەن ءمان بەرىلىپ جاتىر دەگەن ءسوز بۇل. دالىرەك ايتقاندا، وزىنە جۇكتەلگەن بۇل جاۋاپتى ءىستىڭ قالتقىسىز اتقارىلۋىنا باۋىرجان بايبەكتىڭ ءوزى دە وتە مۇددەلى. وعان وسى شارا ۇلكەن ساياسي ۇپاي اپەرەتىنىن ول جاقسى ءبىلىپ وتىر. دەگەنمەن بۇل ەندى وزگە ماسەلە تالقىسى. پرايمەريز ماڭايىنداعى بىلىققا قايتا ورالساق.

ساياساتتانۋشى ءۋاليحان تولەشوۆ پرايمەريز توڭىرەگىندە مۇنداي نارسەلەردىڭ ورىن الىپ جاتقاندىعى ۋاقىتشا قۇبىلىس دەپ ەسەپتەيدى.

- پرايمەريز – بىزدەگى اۆتوريتارلىق قاتاڭ جۇيەنىڭ اۆتوريتارلىق جۇمساق جۇيەگە ءوتۋىنىڭ ءبىر تەتىگى. بۇعان ءبىزدى ۋاقىتتىڭ ءوزى الىپ كەلدى. ونسىز بولمايتىندىعىن ۋكراينادان باستاپ، كەشەگى بەلارۋس ەلىندەگى جاعداي كورسەتىپ بەردى. ەندى سوزبالاۋعا ۋاقىت تا، جاعداي دا جوق. بيلىك وسىنى اقىرى ءتۇسىنىپ، مويىندادى. ونى قولعا دا الدى. سوندىقتان، مامان رەتىندە مۇنىڭ ءوزىن جاقسى نىشانعا بالايمىن. بۇل باعىتتىڭ ءوزى دۇرىس، ال جۇزەگە اسىرىلۋداعى ولقىلىقتار جۇرە كەلە تۇزەلۋى ءتيىس. قازاق: «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەپ بەكەر ايتپاعان عوي. ارينە، نازاربايەۆتىڭ ساياسي مۇراسى وتە كۇشتى، وعان قوزعاۋ سالۋ – قيىننىڭ قيىنى. ءاردايىم ءتۇرلى كەدەرگى ەندى الدىدان شىعىپ وتىرادى. ءبىراق وعان بولا قول جايىپ جىبەرۋدىڭ قاجەتى جوق. اسىرەسە، قازىرگى ساياسي وتپەلى كەزەڭدە. ءيا، ءبىز وتپەلى كەزەڭنىڭ ساياسي تەتىكتەرىن قۇرىپ جاتىرمىز. بيلىككە كەلگەن توقايەۆتىڭ دا اتقارۋى ءتيىس باستى ءىسى وسى. ونىڭ مىندەتى – جان-جاقتى ساياسي رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ. ول از-ازدان، تام-تۇمداپ مۇنى قولعا الىپ جاتىر. بىردەن بەلگە باسۋعا بولمايتىنىن توقايەۆ تا جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر، دەگەنمەن ول كونسەرۆاتيۆتى رەفورماتور، اقىرىنداپ بولسا دا ول كادرلاردى وزگەرتىپ، كارىسىن جاسىنا الماستىرۋدا. سىرتتاي ۇساق-تۇيەك بولىپ كورىنگەنىمەن، ارينە، ونىڭ ءبارى وڭايعا تۇسۋدە دەپ ايتا المايمىن. ماسەلەن، ساياسي تۇتقىندار كورسەتكىشى بۇرىنعىعا قاراعاندا 50 پروسەنتكە قىسقاردى. ارينە، ساياسي قۋدالاۋ ءالى بار ەلىمىزدە، ءبىراق بۇرىنعى ارىن جوق. ول دا بولسىن، كادىمگىدەي وزگەرىس، - دەيدى ول.

تولەشوۆ پارتياىشىلىك سايلاۋدىڭ بولاشاقتاعى قازاقستاننىڭ ساياسي جۇيەسىنە ۇلكەن وزگەرىس اكەلەتىنىن، ول سونىسىمەن دە قۇندى ەكەنىن باسا ايتادى.

- جالپى، پرايمەريز دەگەن پارتياىشىلىك باسەكەلەستىكتى تانىتادى. پارتيا ىشىندەگى باقتالاستىقتا جەڭىسكە جەتكەندەر عانا پارتيا باسشىلىعىنا بارادى. مۇندايدا، ءتىپتى پارتيا ءتوراعاسى ورنىنا كەز كەلگەن پارتيا مۇشەسى ءوز ۇمىتكەرلىگىن ۇسىنىپ، بارلىعى تەڭ باقتالاستىققا تۇسە الادى. بۇل وتە دۇرىس نارسە، سوندا پارتيا كوشباسشىسىن ەشكىم تاعايىندامايدى، ول ءوزى سۋىرىلىپ، بۇكىل باقتالاسىن جەڭىپ، العا شىعۋى ءتيىس بولادى. كوپتەگەن دامىعان ەلدەردە ول سولايىنان جۇزەگە اسادى. ماسەلەن، ءقازىر پرايمەريز جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك توڭىرەگىندە قولعا الىنسا، كەلەسى جولى ول ءماسليحاتتىڭ، ودان سوڭ ورتالىق دەڭگەيدەگى سايلاۋلاردا قولدانىلىپ، ەلىمىزدىڭ ساياسي ومىرىنە قان جۇگىرتەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ول نازاربايەۆ تولىققاندى بيلىكتەن كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعاندا ورتالىق دەڭگەيدە قولدانۋعا ساقاداي-ساي ساياسي تەتىك بولۋى ءتيىس قوي. ول سونىسىمەن دە قۇندى، - دەيدى ساياساتتانۋشى.

كامشات ساتييەۆا