تۇنەۋكۇنى مونشاعا باردىق. الماتىنىڭ «تاستاق» شاعىناۋدانىندا كەڭەس زامانىنان كەلە جاتقان مونشا بار (الماتىلىقتار بىلەدى). سول مونشاعا بارساڭىز ىشىندەگى اۋرا سول كەزەڭدى ەسكە سالادى. كۇڭگىرت. كەڭەس زامانىنداعى ەسكى جيھازدارعا قاراپ، ۋاقىت توقتاپ قالعانداي كۇي كەشەسىڭ. ءبىراق پارى جاقسى... سول ءۇشىن ەسكى مونشاعا ارا-تۇرا باس سۇعىپ تۇرامىز.

ادەتتە بۇل مونشاعا ورىسشا سويلەيتىن الماتىنىڭ «بايىرعى» تۇرعىندارى كوپ كەلەدى. ءبىز سياقتى اۋىلدان كەلگەن «كىرمە قازاقتار» دۋىلداپ سويلەگەندە ولاردىڭ جاراتپايتىنى بايقالىپ تۇرادى.

بەرتىندە، تاۋەلسىزدىك جىلدارى سالىنعان مونشالاردا قازاق ءتىلدى قاۋىم بۋى بۇرقىراپ، اڭگىمەسىن ايتىپ، دۋىلداپ وتىرادى عوي (الماتىداعى مونشالاردىڭ كوبى قازاقتاردىڭ قولىنا ءوتتى ەمەس پە؟). ال تاستاقتاعى مونشانىڭ اۋراسى باسقا...

جاقىندا سول مونشاعا باردىق. تاۋىقتىڭ ۇياسىنداي پار بولمەسىنە باس سۇققانىمدا ىشتە ەكى ورىستىڭ جاس بالاسى مەن الماتىنىڭ «بايىرعى» تۇرعىنى وتىر ەكەن.

جاسى جەتپىسكە جەتكەن كوكەمىز ەكى ورىستىڭ بالاسىنا 1981 جىلى بەنزين تاسيتىن ماشينانى ايداپ جۇرگەندە جوسپاردى وتىرىك ورىنداپ، ەكى-ۇش توننا بەنزيندى سايرانعا كەلىپ توگىپ-توگىپ تاستايتىنىن جىرداي قىلىپ ورىس تىلىندە ايتىپ جاتتى.

بۇرىشتا وتىرعان اۋىل قازاعى (مەن عوي) تۇسىنبەي قالماسىن دەپ الگى اعامىز كەدىر-بۇدىر قازاقشاسىمەن «ۆوت سولاي، بىزدەر سونداي كەڭ زاماندا ءومىر سۇردىك» دەپ اۋىر كۇرسىندى.

كەڭەس زامانىنىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن ەكى ورىستىڭ بالاسى «ءبىر بەنزاۆوز بەنزيندى نەگە توكتىڭىز» دەپ شالدىڭ ارەكەتىن اقىلعا سىيدىرا الماي سۇراق قويعاندا، شال دا ءۇش-تورت توننا بەنزيندى نەگە توككەنىن دۇرىستاپ تۇسىندىرە المادى. بار ايتقانى «ول كەزدە ءبارى تەگىن بولاتىن...» دەپ مىڭگىرلەدى.

ورىستىڭ ەكى بالاسى «مىنا شال اقىلىنان الجاسقان با؟» دەپ شالدىڭ بەتىنە باجىرايا قارادى دا، جوندەرىنە كەتتى.

نەسىن ايتاسىز، نارىقتىق قوعامنىڭ جۇرىسىنە ىلەسە الماعان مۇنداي شال-شاۋقاندار ەسكى زاماننىڭ ەستەلىگىمەن ءومىر سۇرەتىنى بەلگىلى عوي. ءبىراق وسى كىسىلەردىڭ ەسكى زاماندى ەسكە سالاتىن ەستەلىكتەرى جاۋ شاقىراتىنىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.

ءدال وسىنداي ساتتە تاۋەلسىزدىكتى قاستەرلەيتىن، ۇلتتىق بىرەگەيلىگىمىزدى دارىپتەيتىن دۇنيە كەرەك ەكەنىن قاتتى سەزىنەسىڭ.

تاۋەلسىزدىك جىلدارى قارىننىڭ قامىمەن ولشەم جاسايتىن وسىنداي ءورىستىلدى قازاقتارعا ازات ەل بولۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى دۇنيە ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ، ولار اڭگىمەلەپ ايتاتىن قۇندىلىق قالىپتاستىرىپ الماعانىمىزعا قارنىڭ اشادى.

ال پۋتين وسىنداي-وسىنداي جانداردىڭ بارىن العا تارتىپ، يمپەريالىق ساياسات ورىستەتۋگە كۇش سالادى. وسىنداي ادامداردى ارقالانىپ، سيمونيان مەن سولوۆيەۆ ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعىن مانسۇقتاپ، اڭگىمە ايتادى.

بىزدەر وسىنداي اڭگىمەلەرگە توسقاۋىل قويۋ ءۇشىن ءوز ىشىمىزدەگى ەسكى كۇننىڭ ەستىلەگىمەن ءومىر سۇرەتىن ادامدارعا تاۋەلسىزدىكتىڭ ءمانى مەن مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋىمىز كەرەك سەكلدى.

نۇرلان جۇماحان