مەن جاقىندا عانا نورۆەگيا تاۋەلسىز قورى باسشىسىنىڭ قىزمەتتەن كەتكەنىن جانە ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىمىزداعى باسقارۋ ساپاسىنا قاتىستى ماسەلەنى كوتەرگەنىم ەسىڭىزدە بولار.
بۇگىن مەن بولاشاققا دەگەن ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىز بەن نورۆەگتەردىڭ كوزقاراسىن ءوزارا سالىستىرۋدى جالعاستىرسام دەيمىن.
نورۆەگيالىقتار سەكىلدى، ءبىزدىڭ دە باعىمىز بار ەكەن، پايدالى قازبالاردىڭ اسا ۇلكەن قورى بار.
ءبىراق بىزگە قاراعاندا ولاردىڭ باعى 5 ەسە از. ولاردا 6.6 ملرد. باررەل، ال بىزدە 30 ملرد. باررەل مۇناي بار، وعان مەندەلەيەۆ كەستەسىندەگى بارلىق ەلەمەنتتى قوسىڭىز.
سونداي-اق، ولار 50 جىل ىشىندە وزدەرىنىڭ تاۋەلسىز قورىنا 1.1 تريلليون اقش دوللارىن جينادى، ال ءبىز بولساق 30 جىل بويى تەك 68 ملرد. اقش دوللارىن جينادىق.
نورۆەگيالىقتار بۇعان قالاي جەتكەنىن قاراستىرىپ كورەيىك.
تاۋەلسىز قور قۇرۋ ارقىلى ولار نە نارسەگە ۇمتىلدى؟ جاۋابى - اقشا جيناۋ، دۇرىس، ءبىراق تولىق ەمەس. بۇل تۋرالى ماتىننەن جانە قور دەكلاراسياسىنان وقۋعا بولادى.
نورۆەگتەردى ءتۇسىنۋ ءۇشىن تاريحقا ءسال تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋ كەرەك. سونىمەن، باستايىق (ءماتىندى وقۋ كەزىندە قازاقستانمەن پاراللەل قاراستىرۋدى ۇسىنامىن).
نورۆەگتەر - بۇرىنعى ۆيكينگتەر. جاۋلاپ الۋشىلار.
ولار ءوز مىنەزىن، وڭاي اقشاعا دەگەن اۋەستىك، وزگەنىڭ ماتەريالدىق يگىلىكتەرىن دورەكىلىك پەن ارسىزدىق ارقىلى يەمدەنۋ سىندى مەنتاليتەتىن جاقسى بىلەدى.(بۇل ەشكىمدى ەسىڭىزگە سالىپ جاتقان جوق پا؟ كوشپەندىلەر، شاپقىنشىلىق، بارىمتا، ابايدىڭ قاراسوزدەرى).
وزدەرىنىڭ مىنەزدەرىن بىلە وتىرىپ، نورۆەگيالىقتار مەملەكەت بيۋدجەتىنەن ءتۇرلى سەكتورلاردى قارجىلاندىرۋ ارقىلى ءوز ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋدان سانالى تۇردە باس تارتتى.
ويتكەنى، بۇل جولدىڭ اقىر اياعىندا ۇلتتى تۇيىققا تىرەپ تىناتىن جەمقورلىق الاڭى ەكەنىن جاقسى ءتۇسىندى. اقشا تالان-تاراجعا تۇسەدى، ال ەل قۇلدىرايدى.
نورۆەگيا ەكونوميكاسى مۇنايعا (شيكىزاتقا) نەگىزدەلگەن.
ونىڭ ورنىنا نورۆەگيالىقتار ەلدىڭ تابىسىن الەمدىك ەكونوميكاعا ينۆەستيسيالاۋدى ۇيعاردى. نەگە دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن ناتيجەلەرگە كوز سالايىق.
قارجى مينيسترلىگىنەن نورۆەگيا تاۋەلسىز مۇناي قورىنا ەڭ العاشقى اقشا اۋدارىمى 1996 جىلى 19 658 628 711 نورۆەگ كرونى (NOK) كولەمىندە جاسالدى.
نورۆەگيا ءوز كاپيتالىن بۇكىل الەمگە، الەمدىك ەكونوميكانىڭ بارلىق سالالارىنا سالىپ ءارتاراپتاندىردى. وسىلايشا، بۇگىندە بۇكىل الەم بويىنشا 9000 كومپانيا نورۆەگيا ەكونوميكاسى ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتىر.
ال نورۆەگيانىڭ ءوزىنىڭ ەكونوميكاسى نە بولىپ جاتىر؟ ەشتەڭە دە بولماي جاتىر.
نورۆەگيالىقتار 100 جىل بۇرىن مايشاباقتار اۋلايتىن، ءالى اۋلايدى. نورۆەگيا تابيعاتى قاز-قالپىندا – ءالى بۇزىلماعان. ءوزىنىڭ بار ەرەكشەلىگىن بولاشاق ۇرپاقتارى ءۇشىن ساقتايدى.
وسىنىڭ ارقاسىندا نورۆەگياداعى تۋريزم بيۋدجەتتى تولىقتىرۋدىڭ نەگىزگى كوزدەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر (مۇناي وندىرۋمەن قاتار).
نورۆەگيالىقتار ءوز جەرىندە زاۋىتتار سالمايدى. نەلىكتەن؟
دۇنيەجۇزىندەگى ۇزدىك 9000 (بيرجالاردا ليستينگتەن وتكەن) كومپانيا (زاۋىتتار مەن فابريكالار) ەل يگىلىگى ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى.
قاراپايىم نورۆەگيالىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى الەمدەگى ەڭ جوعارى دەڭگەي بولىپ ەسەپتەلەدى جانە بۇل ۇزدىكسىز ءوسىپ جاتىر.
نورۆەگيالىق كروننىڭ باعامى شەتەل ۆاليۋتالارىنا نەمەسە تەز قۇبىلاتىن مۇناي باعاسىنا ەمەس، الەمدىك ەكونوميكانىڭ جاعدايىنا بايلانىستى.
وسىلايشا، 23 جىل ىشىندە نورۆەگيالىقتار ەل ەكونوميكاسىن كوتەرىپ، ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ ينفلياسياسىن جەڭىپ، وزدەرىنىڭ تابيعاتىن ونەركاسىپتىك لاستانۋدان ساقتاپ، بۇكىل حالىق ءۇشىن ءپاسسيۆتى كىرىس كوزىن جاسادى.
ءبارى تاماشا – قاراپايىم!
ال ءبىز 30 جىل بويى نە ىستەدىك؟ قانداي جەتىستىگىمىز بار؟
