جەر سىلكىنىسىنىڭ ماگنيتۋداسى مەن بالدىق كورسەتكىشى جەر سىلكىنىسىن باعالاۋ جانە سيپاتتاۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ەكى نەگىزگى پارامەتر. ەكى ۇعىم دا سەيسمولوگيا مەن گەولوگيادا كەڭىنەن قولدانىلادى، ءبىراق ولار جەر سىلكىنىسىنىڭ ءارتۇرلى اسپەكتىلەرىن كورسەتەدى.
جەر سىلكىنىسىنىڭ ماگنيتۋداسى
- انىقتاما: جەر سىلكىنىسىنىڭ ماگنيتۋداسى – سەيسميكالىق وقيعا كەزىندە بولىنەتىن ەنەرگيا مولشەرىنىڭ ولشەمى. ول شكالامەن ولشەنەدى، ونىڭ ەڭ تانىمالى – ريحتەر شكالاسى.
- ريحتەر شكالاسى: بۇل شكالا لوگاريفمدىك، ياعني ءبىر نۇكتەگە ءوسۋ بولىنەتىن ەنەرگيانىڭ 10 ەسەلەنگەن مولشەرىن بىلدىرەدى.
- جاھاندىق قولدانۋ: ماگنيتۋدا جەر سىلكىنىسىن ولاردىڭ ورنالاسۋىنا جانە شىعۋ تەرەڭدىگىنە قاراماستان سالىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جەر سىلكىنىسىنىڭ بالدىق كورسەتكىشى
- انىقتاما: ينتەنسيۆتىلىك شكالاسى بويىنشا ولشەنەتىن جەر سىلكىنىسىنىڭ شاماسى (مىسالى، وزگەرتىلگەن مەركاللي شكالاسى) جەر سىلكىنىسىنىڭ جەر بەتىنە، عيماراتتارعا جانە ادامدارعا اسەر ەتۋ دارەجەسىن كورسەتەدى.
- سۋبەكتيۆتى تابيعات: ماگنيتۋدادان ايىرماشىلىعى، قارقىندىلىق نەعۇرلىم سۋبەكتيۆتى جانە جەرگىلىكتى جاعدايلارعا بايلانىستى وزگەرۋى مۇمكىن، مىسالى، توپىراق تۇرىنە، ەپيسەنتردەن قاشىقتىققا، قۇرىلىس نورمالارىنا جانە ت.ب.
- جەرگىلىكتى ماڭىزدىلىق: بالل بەلگىلى ءبىر ايماقتاعى ىقتيمال زالالدى جانە قاجەتتى جاۋاپ شارالارىن باعالاۋ ءۇشىن پايدالى.
ماگنيتۋدا مەن بالدىق كورسەتكىش اراسىنداعى بايلانىس
- تىكەلەي كوررەلياسيا ەمەس: جوعارى شاما ءارقاشان جوعارى باللدى بىلدىرمەيدى. ۇلكەن تەرەڭدىكتە نەمەسە ەلدى مەكەندەردەن الىس جەردە بولعان ۇلكەن جەر سىلكىنىسىنىڭ ماگنيتۋداسى تومەن بولۋى مۇمكىن.
- رەيتينگتىڭ ءارتۇرلى اسپەكتىلەرى: ماگنيتۋداسى جالپى جەر سىلكىنىسىنىڭ ەنەرگياسىن ولشەيدى، ال بالدىق ونىڭ ناقتى ايماقتارعا اسەرىن ولشەيدى.
قوعام جانە عىلىم ءۇشىن سالدارى
- توتەنشە جاعدايلاردى جوسپارلاۋ: ەكى تارازىنى ءتۇسىنۋ قاراپايىم ادامدارعا جانە توتەنشە جاعدايلار قىزمەتتەرىنە اپاتتاردىڭ الدىن الۋ جانە ولارعا ارەكەت ەتۋدى جوسپارلاۋعا كومەكتەسەدى.
قۇرىلىس كودەكستەرى: ايماقتىڭ كولەمىن ءبىلۋ بولاشاق جەر سىلكىنىستەرىنىڭ زاقىمدانۋىن ازايتۋ ءۇشىن قۇرىلىس نورمالارىن ازىرلەۋگە كومەكتەسەدى.
قورىتىندى
جەر سىلكىنىستەرىنىڭ ماگنيتۋداسى مەن بالدىق كورسەتكىش اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى ءتۇسىنۋ جەر سىلكىنىستەرىنىڭ قاۋىپ-قاتەرى مەن اسەرىن باعالاۋ، ءتيىمدى ارەكەت ەتۋ جانە اپاتتاردىڭ الدىن الۋ ستراتەگيالارىن ازىرلەۋ ءۇشىن ماڭىزدى. ماگنيتۋدا بىزگە وقيعانىڭ جالپى ەنەرگياسى تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى، ال بال ونىڭ ناقتى ايماقتار مەن قاۋىمداستىقتارعا اسەرىن ناقتىراق كورسەتەدى. بۇل كورسەتكىشتەر بىرگە ىقتيمال زالالدىڭ تولىق بەينەسىن بەرەدى جانە جەر سىلكىنىسىنىڭ سالدارىن ازايتۋدى جوسپارلاۋعا كومەكتەسەدى.
بۇل تەك سەيسمولوگتار مەن گەولوگتار ءۇشىن عانا ەمەس، قوعامدىق ۇيىمدار، توتەنشە جاعدايلار باسشىلارى مەن قۇرىلىس سالاسى ءۇشىن دە ماڭىزدى. ماگنيتۋدا مەن بالدىق كورسەتكىش دەرەكتەرىن ءتۇسىنۋ جانە دۇرىس پايدالانۋ تاۋەكەلدەردى ايتارلىقتاي ازايتادى جانە قاۋىمداستىقتىڭ جەر سىلكىنىستەرىنە توزىمدىلىگىن ارتتىرادى.
وسىلايشا، ماگنيتۋدا مەن بالدىق كورسەتكىش ءارتۇرلى ولشەمدەر بولسا دا، ولار ءبىرىن-بىرى تولىقتىرىپ، جان-جاقتى تالداۋدى قامتاماسىز ەتەدى جانە تاۋەكەلدەردى باسقارۋ مەن جەر سىلكىنىسىنە ارەكەت ەتۋدى جوسپارلاۋدا نەگىزدەلگەن شەشىمدەر قابىلداۋعا كومەكتەسەدى.
دەرەككوز: infohub.kz
