ءيا، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ پارلامەنتىندە كىشى سپيكەر بوجكو باستاپ، قالعاندارى قوستاپ كومسومولدى كوكسەدى. اسىلىق ماقتاعانىمىز ەمەس، ەمەن-جارقىن ەسكى ۇيىمدارى ەستەرىنە ءتۇسىپ، ەمىرەنىپ وتىرعاندارعا مىنەز كورسەتكەن ازات تۇرلىبەك ۇلى بولدى. ەستەرى كەتكەندەردىڭ قايدا وتىرعاندارىن ەسىنە سالدى. قازاقستاندا ونداي مەيرام جوق ەكەنىن قاداپ ايتتى. بارەكەلدى دەدىك.
سونىمەن، كومسومولدى كوكسەگەندەر كىمدەر؟ ءارقايسىسىن جەكە-جەكە ايتامىن. بۇل ازاماتتاردىڭ ايتار ارگۋمەنتىنە قۇلاق تۇرسەك – ءبىز، جاڭا بۋىن، تاۋەلسىز بۋىن تاريحتى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك ەكەن-مىس. وعان دا جاۋابىمىز دايىن.
ۇمىتپاۋ مەن ۇلىقتاۋدى شاتاستىرىپ العاندار كىمدەر؟
ۆلاديمير بوجكو
«بۇگىندە قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك الۋ كەزەڭى مەن 27 جىلدىق دامۋ كەزەڭى تۋرالى ايتقاندا، وعان ەلەۋلى ۇلەس قوسقان بۇرىنعى كومسومولدار ەكەنىن ەسكەرگەنىمىز ءجون بولار. بۇرىنعى كومسومولدار، كومسومول مەكتەبىنەن وتكەندەر، كومسومول ساپىندا وسكەندەر، سونىڭ ساپىندا ءجۇرىپ ساياسي، شارۋاشىلىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق تاجىربيە جيناعاندار دەربەس قازاقستاندى قۇرۋدا ۇلكەن جۇمىستار جاسادى. وسى زالدا وتىرعانداردىڭ بارلىعى دەرلىك سول مەكتەپتەن وتكەندەر. وسىنى جانە ءبىزدىڭ جاس كۇنىمىزدىڭ جاقسى ىستەرى تۋرالى ەسكە العىم كەلەدى»، - دەپ سويلەدى ءماجىلىستىڭ كىشى سپيكەرى.
ۆلاديمير كارپوۆيچ بوجكو ءقازىر ءماجىلىس دەپۋتاتى، كىشى سپيكەر. جاسى 69-دا. ول دەپۋتاتتىق كرەسلوعا قونجياردان بۇرىن توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى بولىپ قىزمەت ەتتى. ونى دا قارىق قىلماعان سوڭ، اقىرى ماجىلىسكە كەتتى.
ءوزى زەينەتكەر. ءوزى تاعى اسسامبلەيا دەيتىن ۇيىمنىڭ مۇشەسى. بوجكونىڭ بىلىق-شىلىعى ءبىر باسىنان اسىپ جاتىر. ول ۋكراينالىق ساياساتكەردى «جەزوكشەگە» تەڭەدى. ول قازاق ءتىلىن ۇيرەنبەيتىنىن، مەملەكەتتىك تەلدە سويلەمەيتىنىن اشىق ايتقان. ول مينيستر بولعان تۇستا سۋ تاسىپ، سەل جۇرگەن شەتىن وقيعالار ءجيى بولىپ تۇردى (ولاردىڭ دەنى ادامي فاكتوردىڭ كەسىرىنەن بولدى). ايتا بەرسەڭ كوپ، ول ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە.
احمەد مۋرادوۆ
«ءبىز بۇگىن پارتيا پوزيسياسى اتىنان وسىلاي سەنىمدى سويلەي الۋىمىز بۇرىنعى كومسومولدىق «تاجىربيەنىڭ» ارقاسى. ءسىزدىڭ وسىلاي جاساۋىڭىزعا مۇمكىندىك بەرگەن دە وسى كومسومولدىق وتكەنىڭىز. سوندىقتان امان بولىڭىز»، - دەدى تاعى ءبىر ءماجىلىس دەپۋتاتى.
مۇرادوۆ دەگەن كىم ءوزى، قايدان شىقتى؟ بۇرىن ەسىم-سويى ەل-جۇرت ەستي بەرمەيتىن، سيرەك سويلەيتىن، سويلەگەندە ءبۇي دەيتىن بۇل احمەد تە ماجىلىستەگى زەينەتكەرلەر كاتەگورياسىنان ەكەن.
احمەد مۋرادوۆ قوستانايدىڭ ۇزىنكول دەيتىن اۋدانىندا تۋعان. جاسى 67-دە. 2016 جىلى 24 ناۋرىزدا اسسامبلەيا اتىنان دەپۋتات اتانىپتى.
رەسەيدىڭ «دوستىق» وردەنىمەن، رەسەي ۇكىمەتىنىڭ ارنايى ديپلومىمەن، رەسەي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن شەشەنستان پارلامەنتىنىڭ ارنايى توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالعان ەكەن تاعى. ءبىز قازاقستاننان العان سولكەبايلارىن ايتىپ جاتپادىق.
سەرگەي زۆولسكيي
«مەن وسىندا وتىرعان بارلىعىمىزدى كومسومولدىڭ 100 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاعىم كەلەدى. بۇل جاقسى ەمەس پە، ءبارىمىز دە كومسومول بولدىق»، - دەپ ەرسىلەنە ەزۋىن ىرجيتقان دەپۋتات سەرگەي زۆولسكيي دەگەن.
سەرگەي اداموۆيچ زۆولسكيي كوكشەتاۋدىڭ تۋماسى ەكەن. ءوزى اررارلىق سالادا قىزمەت ەتكەن. «نۇر وتاننىڭ» مۇشەسى. 2016 جىلى پارتيالىق تىزىممەن ماجىلىسكە بارعان. دەپۋتات اتانعان. جاسى 55-تە. ورىس تىلىنەن باسقا ءتىل بىلمەيتىن كورىنەدى. ءوزىنىڭ بيوگرافياسىندا سولاي دەپ جازىلعان ەكەن.
سەرىك سەيدۋمانوۆ
«كومسومول ادامزاتتىڭ ەڭ جوعارعى يدەيالارىنا قىزمەت ەتتى. قۇراننىڭ، ءىنجىلدىڭ جانە باسقا دا كيەلى كىتاپتاردىڭ يدەيالارىنا، سول قوعامنىڭ يدەالىنا قىزمەت ەتتى. كوممۋنيزم يدەيا تۇرىندە شىن مانىندە كيەلى قاسيەتتى ەدى. راس، رەپرەسسيامەن، دۇرىس باسقارماۋمەن ونى ءبۇلدىردى. ونىڭ اتىنا كىر كەلتىرگەندەن – كومسومولدار ەمەس كوممۋنيستەر»، - دەدى سەيدۋمانوۆ.
سەيدۋمانوۆ تا ءماجىلىس دەپۋتاتى. ماسكەۋدە ءبىلىم العان. جاڭاعى مۋرادوۆ ەكەۋى ءبىر كوميتەتتە جۇمىس جاسايدى. جاسى 61-دە.
ماجىلىسكە «نۇر وتاننىڭ» پارتيالىق تىزىمىمەن بارعان. كەۋدەسىندەگى تەمىر-تەرسەك ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلارلىق ەكەن. ولاردى ءتىزىپ جاتپادىق. ايتپاقشى، سەرىك سەيدۋمانوۆ 100-گە تارتا عىلىمي ماقالا جازىپ تاستاعان ەكەن. «قازاقستان كوپپارتيالىلىعىنىڭ فەنومەنى» دەگەن مونوگرافياسى تاعى بار.
پارلامەنتتىڭ ءتورتىنشى جانە بەسىنشى شاقىرىلىمىنا ۇمىتكەر بولعان. بەسىنشى جانە التىنشى شاقىرىلىمدا دەپۋتات بولعان. 2013 جىلدان بەرى دەپۋتاتتىق كرەسلودان تۇسپەي كەلەدى.
تۇرعىن سىزدىقوۆ
«جاستارمەن جۇمىس ىستەۋدە كومسومولدا كوپ پايدالى تاسىلدەر بولدى. سول مەتودتاردى قالدىرىپ، ۇكىمەتتىڭ ساياساتىنا سايكەس كەلمەيتىندەرىن الا بەرسىن. ونى ەشكىم داۋلاپ جاتقان جوق»، - دەيدى سىزدىقوۆ.
تۇرعىن سىزدىقوۆ ءماجىلىس دەپۋتاتى، كوممۋنيستىك پارتيا اتىنان سايلانعان. جاسى 71-دە.
ايتپاقشى تۇرعىن سىزدىقوۆ 2015 جىلى ءوز پارتياسى اتىنان پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تۇسكەن. ءقازىر دەپۋتات. ءۇش ۇلى، التى نەمەرەسى بار.
يرينا سميرنوۆا
«ول جاقتا نۇكتە قويدى. سوۆەت وكىمەتىندە كومسومول دەگەن ۇيىمنىڭ بولعانىنا نۇكتە قويدى. سوۆەت وكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن كومسومول ۇيىمىنىڭ سوڭعى حاتشىسىنىڭ ۇيىندە ساقتالعان كومسومول تۋىن مۇراعاتقا تاپسىردى»، - دەيدى تاعى ءبىر دەپۋتات.
يرينا سميرنوۆا دا كوممۋننيستىك پارتيانىڭ وكىلى. سول پارتيادان دەپۋتات بولىپ سايلانعان. جاسى 58-دە.
قىرعىزدىڭ ىستىق كول اۋدانىندا تۋعان.
قۋانىش سۇلتانوۆ
«كومسومول ساياسي ۇيىم رەتىندە جۇمىسىن توقتاتقانىمەن، كەزىندە سول ۇيىمنىڭ جۇمىسىن ادال اتقارعان مىڭداعان ادام بارمىز. 15 جىلعا جۋىق ۋاقىتىم تىكەلەي كومسومولمەن بايلانىستى. سوندىقتان مەن كومسومولداعى قىزمەتىم ءۇشىن ۇيالاتىن، قىسىلاتىن، قىزاراتىن ەش نارسەم جوق، كەرىسىنشە، ءوستىم ءوز قاتالارىمدىۆ ادامداردى جەتەلەي ءجۇرىپ، ءوزىم ۇيرەندىم. كەڭەس وداعىنىڭ تۇسىندا اشارشىلىق بولدى. وعان كومسومول كىنالى ەمەس. ولار جاس بالالار سىزدەر سياقتى. كەڭەس وداعىنىڭ تۇسىندا اشارشىلىق بولدى. وعان كومسومول كىنالى ەمەس. ولار جاس بالالار سىزدەر سياقتى. اكە شەشەلەرىڭىزدەي ادامدار تاپسىرما بەردى، زامان سولاي بولدى. سوندىقتان تاريحتى بەتالدى كۇستانالاي بەرۋگە بولمايدى»، - دەدى سۇلتانوۆ.
پارلامەنتتىڭ ەڭ ەگدە جاستاعى دەپۋتاتتارىنىڭ ءبىرى. جاسى 73-تە. بۇل كىسىنىڭ قىزمەتتىك جولىن تىزبەلەپ جاتپادىق. تەك بىرەن-سارانىن جازدىق. 1995-2001 جىلدارى قحر، موڭعوليا، ۆەتنام، سولتۇستىك كورەيادا ەلشىلىكتە قىزمەت ەتكەن.
ماجىلىسكە 2016 جىلى «نۇر وتاننىڭ» اتىنان وتكەن. 1981 جىلى «قازاقستان كومسومولى» دەگەن كىتاپ جازعان. ۇزىن-ىرعاسى 200-دەن استام ماقالاسى تاعى بار ەكەن.
ۆلاديسلاۆ كوساريەۆ
«مەنىڭشە، سولاي. مۇمكىن مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى جاردەمدەستى. كونسەرت وتە تاماشا ءوتتى. الماتى اكىمدىگى زالدىڭ جالعا الۋىن تولەدى. ءبىز (قاتىسۋشىلار- رەد.) 800 ادامنان كوپ بولدىق»، - دەپتى ءبىر سۇحباتىندا.
ۆلاديسلاۆ كوساريەۆ تە كوممۋنيستىك پارتيا اتىنان ماجىلىسكە وتكەن ادام. 16 قاراشادا 81 جاسقا تولادى.
ماجىلىستەگى ەڭ ەگدە دەپۋتات ۆلاديسلاۆ كوساريەۆ ەكەن. سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىقتى بيىل. كارى سۇيەك كوممۋنيست سايلاۋدىڭ سانىن كورگەن. ءقايسىبىر جىلى تۇلەن ءتۇرتتى مە، جوق تۇسىندە كورىپ، شوشىپ وياندى ما، ايتەۋىر ەشكىم كەرەك قىلماعان كوسەمنىڭ قاڭقا سۇيەگىن قازاق جەرىنە اكەلۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتقان. قازان توڭكەرىسىنىڭ 100 جىلدىعىندا. ماسكەۋدىڭ كرەملىندە جاتقان پرولەتاريات كوسەمى لەنيننىڭ مۇردەسىن اكەلەيىك دەگەندى وسى ۆلاد اتا ماجىلىستە كوتەرگەن. ءدال سول جىلى دۋما داۋرىعىپ، «كرەملدە جاتقان قاڭقانىڭ كوزىن قۇرتايىق» دەپ باستاما كوتەرگەندە، «سەندەرگە كەرەك بولماسا، بىزگە كەرەك» دەپ وزەۋرەگەن. كەيىن ماسكەۋ لەنيندى كرەملدە قالدىردى.
قازاق حانى كەڭەسارىنىڭ باس سۇيەگىن ەلگە قايتارۋ ماسەلەسىندە "ءلام-ميم" دەمەگەن، كەشەگى كەيكى باتىردىڭ باسىن ەلگە جەتكىزەردە جاق اشپاعان كوساريەۆ ەدى عوي بۇل.
ايتپاقشى، الماتىداعى كوممۋنيستەر تويىنا كەلگەن تاعى بىرنەشە دەپۋتات بار. ولار - سەناتور باقىتجان جۇماعۇلوۆ، ماجىلىسمەن جامبىل احمەتبەكوۆ، سەناتور ءبىرعانىم ءايتىموۆا. بۇلارعا قوسا، قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى ەلشىسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ تە الگى جەرگە قوناق بولىپ كەلدى...
بۇل ازاماتتار قازاقستاننىڭ نەگىزگى زاڭ شىعارۋشى ورگانى سانالاتىن – پارلامەنتتە (سەنات پەن ماجىلىستە) دەپۋتاتتىق مانداتتى تاعىنىپ وتىرعاندار. ءبىرى «نۇر وتاندىق»، ەندى ءبىرى اسسامبلەيالىق، تاعى ءبىرى كوممۋنيست.
بەلگىلى جۋرناليست دينا ەلگەزەك، «كەڭەستىك جۇيەنىڭ كەز كەلگەن ەلەمەنتىن قورعاۋ – ۇلتىمىزدى قورلاۋ» دەپ جازدى. وتە-موتە دۇرىس پىكىر. دينا حانىمنىڭ ءسوزىن جالعاي كەلە، كەڭەستىك جۇيەنىڭ كەز كەلگەن ەلەمەنتىن ۇلىقتاۋ – تاۋەلسىزدىكتى مويىنداماۋ دەر ەدىك.
كەلمەسكە كەتكەن كەڭەستىك جۇيەنى ساعىنۋ، ونىڭ يدەولوگياسىن جاستارعا دارىپتەۋ – كەڭەس وكىمەتىن اڭساۋ، سول جۇيەنىڭ ورناعانىن كوكسەۋمەن پارا-پار.
كەڭەس جۇيەسى قازاقتىڭ 3/1ء-ىن قاساقانا ءولتىردى. 100 جىل بويى ماعان، مەنىڭ ۇلتىما، مەنىڭ اتا-باباما قاساقانا گەنوسيد جاساعان جۇيەدە مەنىڭ، مەنىڭ اتا-بابامنىڭ كەگى بار. كەشىرىڭىزدەر، مەن ەندى بۇل اعالارعا سەنبەيمىن. ۇلگى بولار ازاماتتاردىڭ اي جارىقتا الجىپ، اداسىپ، جولدان تايعانى وكىنىشتى.
1.بۇل ازاماتتاردىڭ ءبىزدى باسقارۋىنا، باسقارۋشى ورگاندا قىزمەت ەتۋىنە قارسىمىن. ءوز ەرىكتەرىمەن قىزمەتتەن كەتسىن!
2.ءبىز تاۋەلسىز ەلدىڭ جاستارىمىز! جاستاردان كەشىرىم سۇراسىن!
نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى
دەرەككوز: Abai.kz
