بۇگىنگى تاڭدا پلانەتادا جاھاندىق كليماتتىڭ وزگەرۋىن سەزىنبەيتىن بىردە-بىر ادام جوق. قازاقستان اۋماعىنىڭ ۇلكەندىگىنە، الەمدىك مۇحيتقا شىعا الماۋىنا جانە كۇرت قۇبىلمالى كليماتىنا بايلانىستى تاياۋ جىلدارى شولەيتتەنۋگە، ورمان جانە دالا ورتتەرى سانىنىڭ وسۋىنە، مۇزدىقتاردىڭ ەرۋىنە، سۋ جۇيەلەرىنىڭ توزۋىنا، ال جەكەلەگەن وڭىرلەردە — سۋ تاسقىنىنا، داۋىلدارعا جانە باسقا دا قولايسىز سالدارلارعا تاپ بولۋعا تۋرا كەلەدى.

بۇۇ-نىڭ تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى 13 باعىتى كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەسكە ارنالعان.

دەمەك،بارلىق ەلدە وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى  ەكەندىگىن اڭعارۋعا بولادى.

كليماتتىڭ وزگەرۋىنىڭ تىكەلەي اسەر ەتۋى تومەندەگىدەي كورىنىس تابۋى مۇمكىن:

* تابيعي اپاتتاردا: مىسالى، جەر سىلكىنىسى، سۋ تاسقىنى، كوشكىن، سەل، ورمان جانە دالا ورتتەرى جانە ت.ب. ناتيجەسىندە ەل تۇرعىندارى اراسىندا ءولىم مەن جاراقات الۋ ءقاۋپى ارتادى.

* اۋىز سۋ مولشەرىنىڭ تومەندەۋى مەن ساپاسىنىڭ ناشارلاۋى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستانداعى سۋ رەسۋرستارىنىڭ تاپشىلىعى تابيعي جاعدايلارمەن، ءتيىمسىز جانە قايتارىمسىز تۇتىنۋمەن جانە اعىننىڭ جارتىسىنا جۋىعى كورشى مەملەكەتتەردىڭ اۋماعىندا قالىپتاسۋىمەن بايلانىستى.

* قورشاعان ورتا تەمپەراتۋراسىنىڭ جوعارىلاۋى جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم-جىتىمدى، پسيحيكالىق اۋرۋدىڭ ءورشۋىن ارتتىرۋى مۇمكىن.

* اۋا ساپاسىنىڭ ناشارلاۋى ءتۇرلى رەسپيراتورلىق، اللەرگيالىق جانە ونكولوگيالىق اۋرۋلارمەن سىرقاتتانۋشىلىق سانىنىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى.

* كليماتتىڭ جىلىنۋى تابيعي-وشاقتىق ينفەكسيالىق اۋرۋلاردىڭ، مىسالى، تىرىسقاق، ا گەپاتيتى، ديزەنتەريا، كەنە ەنسەفاليتى، بەزگەكتىڭ تارالۋ جيىلىگىنە اسەر ەتەدى.

كليمات وزگەرىسى جاھاندىق سيپات الدى. تابيعاتتاعى  بولاتىن اپاتتار اۋانىڭ ساپاسىن، ازىق-تۇلىك پەن سۋ قاۋىپسىزدىگىنە دە اسەر ەتىپ، ەلەۋلى وزگەرىسكە ۇشىراتادى.بۇنىڭ ادامدارعا تىكەلەي اسەرى كوپ.جوعارىدا ايتىپ وتكەن اۋرۋ تۇرلەرى وسىعان دالەل.

كەدەيلىك،سونىڭ سالدارىنان دۇرىس تاماقتانباۋ، جۇمىس جوقتىق، تابىستىڭ ازدىعى جانە ناشار كۇنكورىس گەندەرلىك فاكتورعا، ءبىلىمى مەن باسپانا جاعدايىنا تىكەلەي نەمەسە جاناما اسەر ەتەدى. وسىنداي الەۋمەتتىك فاكتورلارعا ىقپال ەتەتىن كليمات وزگەرىسى ادامداردىڭ اۋقىمدى ميگراسياسىنا الىپ كەلۋى مۇمكىن. كليمات وزگەرىسىنەن اۋىلشارۋاشىلىعى، سۋ رەسۋرستارى جانە ەنەرگەتيكا سالاسى ەڭ كوپ زارداپ شەگەدى. تابيعاتقا ادال بولايىق، ال ادالدىق تابيعات ۇيلەسىمىندەگى قاتىناستاردىڭ شىنايىلىعى مەن تابيعيلىعىن ايقىندايتىن كاتەگوريا ەكەنى ءسوزسىز. «تابيعاتسىز ادامزاتتىڭ كۇنى جوق، ونى ايتۋعا تابيعاتتىڭ ءتىلى جوق» دەپ حالىق دانالىعىندا ايتىلعانداي، تابيعاتتى قورعاۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز، بولاشاق ۇرپاققا قالدىرار بايلىعىمىز. سوندىقتان تابيعاتتىڭ جاناشىرى بولۋ ءار ادامنىڭ مىندەتتى بورىشى ەكەنىن ءبىلىپ جۇرەيىك!

تەمىربولات نۇرايشا

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتى قىلمىستىق قۇقىق، قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى