ءماجىلىس دەپۋتاتى ابزال قۇسپان الەۋمەتتىك جەلىدە ۇلكەن رەزونانس تۋدىرعان مالىمدەمەسىنە بايلانىستى تۇسىنىكتەمە بەردى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
جاقىندا ول استاناداعى قازاق ازاماتتارىنىڭ ءوز تىلىنە دەگەن قۇرمەتسىزدىگىن ايىپتاپ، ولاردى "ارسىز، نامىسسىز قازاقتارعا" بالاعان ۆيدەوسىن پاراقشاسىندا بولىسكەن ەدى. وسى تۇستا "گولوس نارودا" باسىلىمى زاڭگەردەن ءىستىڭ ءمان-جايىن انىقتاپ، اتالمىش ۆيدەودا الەۋمەتتىك الاۋىزدىق پەن ءتىل كەمسىتۋشىلىگى ورىن العان-الماعانىن سۇراپ كوردى.
"ءيا، بۇل ازداپ ەموسياعا بەرىلگەن مالىمدەمە بولدى. ءبىراق سوعان قاراماستان بىرەۋدەن كەشىرىم سۇرايتىن ويىم جوق. مۇنىڭ سەبەبىن دە تۇسىندىرە الامىن. ماعان رەنىشىن بىلدىرگەن تانىستارىم مەن ارىپتەستەرىم دە بولدى. وسى تۇستا ولارعا دا: "مەن بۇل جەردە ناقتى بىرەۋدى مەڭزەمەدىم، الايدا ءوز سوزدەرىم ءۇشىن ەشكىمنەن كەشىرىم سۇرامايمىن" دەپ ايتتىم"، - دەيدى ابزال قۇسپان.
ونىڭ پىكىرىنشە، قازاق ءتىلى بويىنشا تۋىنداپ جاتقان سۇراقتار – قازىرگى زاماننىڭ وزەكتى ماسەلەسى.
"جاڭاوزەن، قاڭتار قاندى وقيعالارى... نەلىكتەن ورىن الدى؟ مەن بۇل ماسەلەنى تەرەڭ زەرتتەدىم، سوندىقتان جاقسى بىلەمىن. وسىنىڭ بارىنە مەملەكەت نەگە جول بەردى؟ سەبەبى ءبىر كەزدەرى ولار الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ءقازاقتىلدى سەگمەنتىن باقىلامادى"، - دەدى ماجىلىسمەن.
سونىمەن قاتار ءقازاقتىلدى اۆتورلار مەن بلوگەرلەر دە ءوز جازبالارىندا قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسىن ۇنەمى كوتەرىپ كەلەدى. دەگەنمەن ابزال قۇسپان اتاپ وتكەندەي، ولاردى ءورىستىلدى اۋديتوريا سيرەك ەستيدى. ديالوگتىڭ جوق بولۋىنان ءقازاقتىلدى ورتادا راديكاليزاسيا دەڭگەيى جوعارى.
"قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن عانا حالىق بۇعان باسا نازار اۋدارا باستادى. ەسكى قازاقستاندا بۇلاي بولماعان. سوندىقتان مەملەكەتتىڭ بۇل كوزقاراسىن ءجيى سىنعا الدىم. پاراقشامدا بۇعان قاتىستى كوپتەگەن مالىمدەمەم مەن جازبام بار. ال ءقازىر ولار قازاق تىلىندەگى كونتەنتكە مونيتورينگ جۇرگىزە باستادى. سوندىقتان قازاقتار ءۇشىن قاراپايىم بولىپ كورىنەتىن اڭگىمەم، وسىلاي ءدۇيىم جۇرتتى دۇرلىكتىرىپ جىبەردى"، - دەيدى ابزال قۇسپان.
سونىمەن بىرگە ول اتالمىش مالىمدەمەسى بارشا قازاقستاندىققا قاتىستى ەمەس ەكەنىن، ونىڭ تەك قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرىنە ارنالعانىن اتاپ ءوتتى.
ابزال قۇسپاننىڭ ايتۋىنشا، نامىسى بار ءار قازاق ارتىنان ەرگەن ۇرپاعىن قازاق تىلىندە سويلەۋگە مىندەتتەۋى كەرەك.
"تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، كسرو كەزىندە وبلىس ورتالىقتارىندا قازاق تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپتەر بولماعان. ءتىپتى، استانامىز الماتىنىڭ وزىندە جالعىز قازاق مەكتەبى بولدى. ايتپاقشى، بۇل مەكتەپ ساتيريك شون سماحان ۇلى باستاعان قالامگەرلەردىڭ ارقاسىندا اشىلعان.
ال ولار قالانىڭ باسقا جەرىندە تۇرسا دا بالالارىن ءدال وسى مەكتەپكە بەردى. ولاردى مۇنداي قادامعا نە يتەرمەلەدى؟ بۇل ەڭ الدىمەن قۇرمەت ەدى. ولار ۇلدارىنىڭ انا تىلىندە ءبىلىم الۋىن قالاپ، سول كەزدە ءتىل ءۇشىن كۇرەسە ءبىلدى.
ەندى بىزگە نە جەتىسپەيدى؟ بىزدە بالاباقشالار بار، قازاق تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپتەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتەر دە كوپ. جەتىسپەيتىنى – وسى قۇرمەت.
ەگەر ءاربىر ادام بالاسىنىڭ عانا ەمەس، ۇلتىنىڭ دا بولاشاعىنا الاڭداۋشىلىق تانىتسا، ەڭ بولماعاندا بالاسىن مەملەكەتتىك تىلدە ازدى-كوپتى سويلەتۋگە باۋلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن"، – دەيدى ول. .
زاڭناماعا كەلەتىن بولساق، زاڭگەر ابزال قۇسپان استانالىقتاردىڭ مورالدىق مارتەبەسىن انىقتاۋ ارقىلى قىلمىستىق كودەكستىڭ 174-بابىن (الەۋمەتتىك، ۇلتتىق ءارى ءدىني الاۋىزدىقتى قوزدىرۋعا باعىتتالعان قاساقانا ارەكەتتتەر) بۇزباعانىن جانە ونى جاۋاپقا تارتۋعا جول جوق ەكەنىن العا تارتتى.
"مەن قازاقتار تۋرالى ايتىپ وتىرمىن. مەن ورىستار نە باسقا ۇلت وكىلدەرى تۋرالى ايتىپ وتىرعانىم جوق. بۇل تەك ءبىزدىڭ ىشكى ماسەلەلەرىمىز"، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.
دەپۋتات ءوز جازباسىندا استانا ساياباقتارىنىڭ بىرىندە كوپ ادام جينالعان بەينەروليكتى بولىسكەن ەدى. ازاماتتىق كودەكستىڭ 145-بابىنا سايكەس، قانداي دا ءبىر ادامنىڭ كەلىسىمىنسىز جەكە ازاماتتىڭ، ال ول قايتىس بولعان جاعدايدا مۇراگەر كەلىسىمىنسىز ونىڭ بەينەسىن پايدالانۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. دەگەنمەن دەپۋتات بۇل باپ بويىنشا دا زاڭ بۇزباعانىنا سەنىمدى.
"مەن بىرەۋدىڭ بەت-جۇزىن كورسەتىپ، ناقتى بىرەۋگە قول مەڭزەپ: "وسى ادام سويلەمەي ءجۇر جانە ول نامىسسىز" دەپ ايتقانىم جوق. مەن جالپى تۇردە ايتتىم، ناقتى ادامداردى كورسەتپەدىم. بۇل جەردە ازاماتتىق كودەكستىڭ بۇزىلعانىن كورمەيمىن.
بۇل كەز كەلگەن ادام بلوگ جازىپ، سويلەي الاتىن قوعامدىق ورىن"، - دەپ ءتۇسىندىردى زاڭگەر-دەپۋتات.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، جاقىندا دەپۋتات استانا ساياباقتارىنىڭ بىرىندە دەمالىپ جۇرگەن ساتىنەن ۆيدەو جولداعان ەدى. بەينەكادرلاردا قازاق ازاماتتارىنىڭ، اعا بۋىن، ورتا جاستاعى وتباسىلى ازاماتتاردىڭ، ءتىپتى بالالاردىڭ قازاق تىلىندە سويلەمەيتىنىن ايىپتايدى. ۇلتتىق تاربيە مەن تالىمنەن جۇرداي بولعان قازاقتاردى دا تىلگە تيەك ەتەدى.
"استاناعا وڭشەڭ نامىسسىز، ارسىز قازاقتار جينالادى بىلەم، ءدال استاناداعىداي ءوز تىلىنەن بەزگەن ورەسىز اتا-انالاردى ەش جەردەن كورىپ، ەش جەردەن كەزدەستىرمەپپىن!"، - دەگەن بولاتىن زاڭگەر.
اۆتوردىڭ ۆيدەوسى قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ، كوپتەگەن جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىردى. قولدانۋشىلار مۇنداي قۇبىلىستى "ماڭگۇرتتىككە" بالاپ، ءتىل ساياساتىنىڭ دۇرىس جۇرگىزىلمەي وتىرعانىن، تۋعان ءتىلدى تالاپ ەتۋگە كەلگەندەگى زاڭنىڭ سولقىلداقتىعىن جازعىرۋدا.
