Májilis depýtaty Abzal Quspan áleýmettik jelide úlken rezonans týdyrǵan málimdemesine baılanysty túsinikteme berdi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Jaqynda ol Astanadaǵy qazaq azamattarynyń óz tiline degen qurmetsizdigin aıyptap, olardy "arsyz, namyssyz qazaqtarǵa" balaǵan vıdeosyn paraqshasynda bólisken edi. Osy tusta "Golos naroda" basylymy zańgerden istiń mán-jaıyn anyqtap, atalmysh vıdeoda áleýmettik alaýyzdyq pen til kemsitýshiligi oryn alǵan-almaǵanyn surap kórdi.
"Iá, bul azdap emosıaǵa berilgen málimdeme boldy. Biraq soǵan qaramastan bireýden keshirim suraıtyn oıym joq. Munyń sebebin de túsindire alamyn. Maǵan renishin bildirgen tanystarym men áriptesterim de boldy. Osy tusta olarǵa da: "Men bul jerde naqty bireýdi meńzemedim, alaıda óz sózderim úshin eshkimnen keshirim suramaımyn" dep aıttym", - deıdi Abzal Quspan.
Onyń pikirinshe, qazaq tili boıynsha týyndap jatqan suraqtar – qazirgi zamannyń ózekti máselesi.
"Jańaózen, Qańtar qandy oqıǵalary... Nelikten oryn aldy? Men bul máseleni tereń zerttedim, sondyqtan jaqsy bilemin. Osynyń bárine memleket nege jol berdi? Sebebi bir kezderi olar áleýmettik jeliniń qazaqtildi segmentin baqylamady", - dedi májilismen.
Sonymen qatar qazaqtildi avtorlar men blogerler de óz jazbalarynda qazaq tiliniń máselesin únemi kóterip keledi. Degenmen Abzal Quspan atap ótkendeı, olardy orystildi aýdıtorıa sırek estıdi. Dıalogtyń joq bolýynan qazaqtildi ortada radıkalızasıa deńgeıi joǵary.
"Qańtar oqıǵasynan keıin ǵana halyq buǵan basa nazar aýdara bastady. Eski Qazaqstanda bulaı bolmaǵan. Sondyqtan memlekettiń bul kózqarasyn jıi synǵa aldym. Paraqshamda buǵan qatysty kóptegen málimdemem men jazbam bar. Al qazir olar qazaq tilindegi kontentke monıtorıń júrgize bastady. Sondyqtan qazaqtar úshin qarapaıym bolyp kórinetin áńgimem, osylaı dúıim jurtty dúrliktirip jiberdi", - deıdi Abzal Quspan.
Sonymen birge ol atalmysh málimdemesi barsha qazaqstandyqqa qatysty emes ekenin, onyń tek qazaq ultynyń ókilderine arnalǵanyn atap ótti.
Abzal Quspannyń aıtýynsha, namysy bar ár qazaq artynan ergen urpaǵyn qazaq tilinde sóıleýge mindetteýi kerek.
"Tarıhqa kóz júgirtsek, KSRO kezinde oblys ortalyqtarynda qazaq tilinde oqytatyn mektepter bolmaǵan. Tipti, astanamyz Almatynyń ózinde jalǵyz qazaq mektebi boldy. Aıtpaqshy, bul mektep satırık Shon Smahanuly bastaǵan qalamgerlerdiń arqasynda ashylǵan.
Al olar qalanyń basqa jerinde tursa da balalaryn dál osy mektepke berdi. Olardy mundaı qadamǵa ne ıtermeledi? Bul eń aldymen qurmet edi. Olar uldarynyń ana tilinde bilim alýyn qalap, sol kezde til úshin kúrese bildi.
Endi bizge ne jetispeıdi? Bizde balabaqshalar bar, qazaq tilinde oqytatyn mektepter men ýnıversıtetter de kóp. Jetispeıtini – osy qurmet.
Eger árbir adam balasynyń ǵana emes, ultynyń da bolashaǵyna alańdaýshylyq tanytsa, eń bolmaǵanda balasyn memlekettik tilde azdy-kópti sóıletýge baýlýy kerek dep oılaımyn", – deıdi ol. .
Zańnamaǵa keletin bolsaq, zańger Abzal Quspan astanalyqtardyń moraldyq mártebesin anyqtaý arqyly Qylmystyq kodekstiń 174-babyn (áleýmettik, ulttyq ári dinı alaýyzdyqty qozdyrýǵa baǵyttalǵan qasaqana árekettter) buzbaǵanyn jáne ony jaýapqa tartýǵa jol joq ekenin alǵa tartty.
"Men qazaqtar týraly aıtyp otyrmyn. Men orystar ne basqa ult ókilderi týraly aıtyp otyrǵanym joq. Bul tek bizdiń ishki máselelerimiz", - dep túsindirdi ol.
Depýtat óz jazbasynda Astana saıabaqtarynyń birinde kóp adam jınalǵan beınerolıkti bólisken edi. Azamattyq kodekstiń 145-babyna sáıkes, qandaı da bir adamnyń kelisiminsiz jeke azamattyń, al ol qaıtys bolǵan jaǵdaıda murager kelisiminsiz onyń beınesin paıdalanýǵa eshkimniń quqyǵy joq. Degenmen depýtat bul bap boıynsha da zań buzbaǵanyna senimdi.
"Men bireýdiń bet-júzin kórsetip, naqty bireýge qol meńzep: "Osy adam sóılemeı júr jáne ol namyssyz" dep aıtqanym joq. Men jalpy túrde aıttym, naqty adamdardy kórsetpedim. Bul jerde Azamattyq kodekstiń buzylǵanyn kórmeımin.
Bul kez kelgen adam blog jazyp, sóıleı alatyn qoǵamdyq oryn", - dep túsindirdi zańger-depýtat.
Esterińizge sala keteıik, jaqynda depýtat Astana saıabaqtarynyń birinde demalyp júrgen sátinen vıdeo joldaǵan edi. Beınekadrlarda qazaq azamattarynyń, aǵa býyn, orta jastaǵy otbasyly azamattardyń, tipti balalardyń qazaq tilinde sóılemeıtinin aıyptaıdy. Ulttyq tárbıe men tálimnen jurdaı bolǵan qazaqtardy da tilge tıek etedi.
"Astanaǵa óńsheń namyssyz, arsyz qazaqtar jınalady bilem, dál Astanadaǵydaı óz tilinen bezgen óresiz ata-analardy esh jerden kórip, esh jerden kezdestirmeppin!", - degen bolatyn zańger.
Avtordyń vıdeosy qyzý talqyǵa túsip, kóptegen jeli qoldanýshylarynyń ashý-yzasyn týdyrdy. Qoldanýshylar mundaı qubylysty "máńgúrttikke" balap, til saıasatynyń durys júrgizilmeı otyrǵanyn, týǵan tildi talap etýge kelgendegi zańnyń solqyldaqtyǵyn jazǵyrýda.
