اقوردانىڭ بەيتاراپ پوزيسياسىن ۋاقىت وتە كەلە باتىس تا، رەسەي دە قۇپتامايتىن جاعدايعا جەتەدى. ۇنسىزدىك ۇيدەي بالەدەن قۇتقارمايدى. ەشكىممەن قاق-سوعى جوق، نەيترالدى پوزيسيا اكتۋالدى بولۋدان قالىپ، شايقاسىپ جاتقان تاراپتاردىڭ شامىنا ءتيۋى مۇمكىن.
رەسەيدىڭ اگرەسسيالىق ساياساتى مەن ەكونوميكالىق پوتەنسيالىن تەجەۋگە باعىتتالعان سانكسيالار وداقتاس ەلدەردى دە ەسەڭگىرەتىپ كەتكەن. انتيرەسەيلىك شەكتەۋلەر كۇش العان سايىن، ونىڭ زارداپتارىن بۇرىنعىدان بەتەر سەزىنەتىن بولامىز. رەسەي ۇرەي قۇشاعىندا ءومىر ءسۇرىپ ۇيرەنگەن، ولاردىڭ سانكسياعا قارسى يممۋنيتەتى قالىپتاسقان. قازاقستاننىڭ باتىستان ەسكەن داۋىلعا قارسى تۇرار قاۋقارى جوق.
ءسوي دەگەن ەرتىسبايەۆ بۇعان دالەل رەتىندە، سوڭعى كەزدە قاتتى قۇلدىراعان ۇلتتىق ۆاليۋتانى العا تارتىپتى.
«وتكەندە عانا دوللاردىڭ تەڭگەدەگى باعاسى 425- تۇعىن، ال بۇگىن 520-دان اسىپ جىعىلدى. تەڭگە تىم تۇراقسىز.
مەن 12 جىل بويى نازاربايەۆتىڭ سەنىمى سەرىگى بولدىم. ءومىرىمنىڭ 25 جىلىن مەمقىزمەتتە وتكەردىم. ۇلتىمنىڭ پاتريوتىمىن. ءبىراق سوڭعى جاعدايدان كەيىن جۇيەدەن كوڭىلىم قالدى.
سەبەبى، جيعان-تەرگەنىمنەن ايىرىلدىم. تەڭگە ءبىر ەمەس، ءتورت مارتە توڭقالاڭ استى. ۇلتتىق ۆاليۋتادا ۇستاپ كەلگەن قاراجاتىم ءبىر-اق كۇندە قۇنسىزداندى. تەڭگەمەن ساقتاعان اقشامىز سۇيىلىپ كەتتى. وسىدان كەيىن قالاي كۇيىنبەيسىڭ. مەن سەكىلدى سان سوعىپ قالعان ازاماتتار قانشاما، ولار دا قازىرگى كۇنى بيلىككە وپپوزيسيا بولىپ وتىر»، – دەيدى ەكس-كەڭەسشى.
...
ونىڭ پىكىرىنشە ءازىر قازاقستانعا سانكسيا سالىنبايدى. بۇعان باتىس ەلدەرى دە كەپىلدىك بەرىپ وتىر. تۇنەۋكۇنى، وسىعان وراي ۇلىبريتانيا ەلشىسى شۇعىل مالىمدەمە جاساپ، ەكونوميكالىق شەكتەۋلەر اقوردانى اينالىپ وتەرىنە سەندىرگەن.
ەلشىنىڭ سوزىنەن تۇسىنگەنىمىز، رەسەيدىڭ ناق وداقتاستارى مەن "تۇتقىنىندا" وتىرعان، ءتىل-اۋزى بايلاۋلى ەلدەردى اجىراتۋ ءبىلۋ كەرەك.
«ايتسە دە، – دەيدى ەرتىسبايەۆ. بۇل ۋاقىتشا قۇبىلىس! باتىس پەن رەسەيدىڭ كونفليكتىسى كۇشەيە تۇسكەن سايىن، سانكسيانىڭ شەكاراسى كەڭەيە تۇسپەك. رەسەيدىڭ ارەكەتىن قولداماسا دا، وسى ەلمەن الىس-بەرىس، بارىس-كەلىس ورناتقان ىرگەدەگى كورشىلەرىنە شەكتەۋ سالۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلەدى».
ەرتىسبايەۆتىڭ پىكىرىنشە باتىس ەلدەرى مەن كرەمل قىرعي-قاباق كەزەڭنىڭ وتكەلىنەن ءوتىپ كەتكەن. الەم ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ دالىزىندە تۇر.
بۇدان ەشبىر ەل قالىس قالا المايدى. بەيتاراپ پوزيسيا تارتىمدى بولۋدان قالادى. وسى كۇنگە دەيىن سىرتقى ساياساتتا تەپە-تەڭدىك ساقتاپ كەلگەن اقورداعا قىسىم كۇشەيەدى.
باتىس ەلدەرى ءبىر بۇيىردەن قىسسا، ەندى ءبىر جاعىنان «ورىس الەمى» بوپسالايدى. قازاقستان بيلىگىن ناقتى تاڭداۋ جاساۋعا يتەرمەلەيدى.
«قازاقستاننىڭ بۇعان قالاي جاۋاپ قاتارى ءقازىردىڭ وزىندە بەلگىلى. بىزدە تاڭداۋ ەركىندىگى بار ما؟ رەسەيمەن اراداعى شەكارا جەتى مىڭ شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتىر. جەتى مىڭ شاقىرىم – تاڭداۋدىڭ ءورىسىن تارىلتاتىن فاكتور»، – دەيدى ەكس-كەڭەسشى.
...
ەرتىسبايەۆتىڭ ايتۋىنشا انتيرەسەيلىك سانكسيالار داۋىرىندە كۇن كەشىپ جاتقان قازاقستان باتىس ەلدەرىمەن ساۋدا-ساتتىقتىڭ جاڭا جولدارىن ىزدەۋى قاجەت. ءبىراق، بۇل باعىتتا دا رەسەي پروۆوكاسياسىنا ۇشىراۋ ءقاۋپى بار.
«قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بيۋدجەتىن تولىقتىرىپ وتىرعان نەگىزگى تابىس كوزى – كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمى. ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرلەرىندە وندىرىلگەن مۇناي تۇگەلدەي وسى قۇبىر ارقىلى جاڭاسىبىرگە جەتكىزىلەدى. ءبىز جىلىنا 80 ملن توننا مۇناي وندىرەمىز. بۇل الاپات اقشا!
وتكەن وتىز جىلدا رەسەيدىڭ تاراپىنان تاسىمالعا قاتىستى قىسىمعا ۇشىراعان كەزىمىز جوق. نەگە؟
سەبەبى، بۇدان تۇسكەن تابىستىڭ 52 پايىزىن رەسەي الىپ وتىر! تەڭىز-جاڭاسىبىر قۇبىرىمەن مۇناي جەتكىزەتىن قازاقستاننىڭ تابىسى نەبارى 19 پايىز. ال باتىستاعى ارىپتەستەر – 31-33 پايىزىن قاعىپ الادى.
رەسەيدىڭ ۇلەسى نەگە كوپ؟ سەبەبى، بۇل ورىستىڭ جەرى، ورىستىڭ قۇبىرى، ولار سونى بۇلدايدى. قازاقستان باتىس باعىتقا مۇناي جەتكىزۋدىڭ جاڭا امالدارىن ىزدەستىرۋى ءتيىس»، – دەيدى ەرتىسبايەۆ.
...
بۇعان دەيىن وسىعان قاتىستى Dalanews.kz-كە پىكىر بىلدىرگەن ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ «ەۋروپا ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەردىڭ ەكىنشى وتانى» ەكەنىن ايتقان.
«ءبىزدىڭ بيلىك باتىسپەن ەشقاشان ارازداسقان ەمەس. وسى ۋاقىتقا دەيىن سىيلاسىپ كەلدى. رەسەي سەكىلدى ارسىلداپ، ايتىس-تارتىسقا ءتۇسىپ، بەتتەن الىپ، توسكە شاۋىپ كورگەن جوق»، – دەگەن ەدى ساراپشى.
ونىڭ پىكىرىنشە، باتىسپەن قاباق شىتىسپاۋعا تىرىساتىن ءبىزدىڭ بيلىك سانكسياعا ىلىكسە، وتىز جىل بويى قاسىقتاپ جيناعان ساياسي ءيميدجىن ءراسۋا قىلادى.
ەۋروپانىڭ كوز الدىندا رەسەي مەن تۇرىكمەنستاننىڭ كەبىن كيىپ، ورتا ازيانىڭ كوشباسشىسى دەگەن رەپۋتاسياسىنا كەسىرى تيەدى.
«ەۋروپا – ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەردىڭ ەكىنشى وتانى. ول جاقتا ءزاۋلىم سارايى بار، بويانىپ-سىلانىپ وتىرعان توقالدارى بار، بۇعان بيزنەس اكتيۆتەرى مەن ەۋروپا بانكتەرىندەگى ەسەپ-شوتىن جانە قوسىڭىز. قازاقستان سانكسياعا ىلىكسە وسى بايلىقتىڭ ءبارى بۇعاتقا ءتۇسىپ، ودان قالدى رەسمي تۇردە جۇرتقا جاريا ەتىلەدى. ەۋروپاعا ەنەتىن ەسىك تارس جابىلادى!
قازاقستاندا بيزنەس جوبالارى بار باتىس كاسىپكەرلەرى دە سانكسيادان جاپا شەگىپ، «قارا تىزىمگە» ىلىككەن تۇلعالارمەن قانداي دا ءبىر كەلىسسوز جۇرگىزۋگە تىيىم سالىنادى»، – دەگەن ەدى ساتپايەۆ.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
