ەڭ الدىمەن ءوڭىر باسشىسى «اق التىن» مادەنيەت ۇيىندە وتكەن اۋداننىڭ 90 جىلدىق مەرەكەسىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىسىپ، ەڭبەكقور ماقتاارالدىقتارعا دەگەن ىزگى تىلەگىن ارنادى.
– وبلىسىمىزدىڭ باسقا اۋداندارى سياقتى ماقتالى ماقتاارالدىڭ دا تاريحى وتە باي. اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەرى مەن وقيعالارى دا سان الۋان. العاشىندا ءمىرزاشول اتاۋىمەن بەلگىلى بولعان بۇل مەكەننىڭ ەرەكشەلىگى – جەرىنىڭ جومارتتىعىندا. ماقتاارالدىقتاردىڭ ەرەن ەڭبەگى مەن اقىلى – ءشول دالانى گۇلدى، جازيرالى ءجاننات مەكەنگە اينالدىردى. ءمىرزاشول دالاسىن سۋلاندىرۋداعى نەگىزگى ماقسات – ماقتا القابىن مولايتۋ ەدى. العاش رەت اۋداندا ماقتا شارۋاشىلىقتارى قۇرىلىپ جاتقاندا تۇركىستان جەر شارۋاشىلىعى حالىق كوميسسارى قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەن ۇلت ماقتانىشى سۇلتانبەك قوجانوۆ كانالدى قازۋشىلارمەن بولعان كەزدەسۋىندە ماقتانىڭ اسا قىمبات شيكىزات ەكەنىن، بولاشاقتا اق التىن كۇللى تۇركىستان ولكەسىنىڭ بايلىعى بولاتىنىن ايتقان ەكەن. مىنە، ەلباسىمىزدىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن تۇركىستان وبلىسىنىڭ جاڭا ءداۋىرى باستالىپ كەلەدى. وبلىسىمىزدىڭ قيىر وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان، اق التىننىڭ ورداسى – ماقتالى ماقتاارال اۋدانىنىڭ مەرەيلى مەرەكەسى بارىمىزگە ورتاق. ماقسات — توي تويلاۋ ەمەس، ءبىر عاسىرعا جۋىق ۋاقىت ارالىعىنداعى وقيعالاردى وي ەلەگىنەن وتكىزۋ. ەلدىڭ بىرلىگىن نىعايتىپ، يگى ىسكە جۇمىلدىرۋ، – دەدى ج.قانسەيىت ۇلى.
مۇنان سوڭ وبلىس اكىمى مىرزاكەنت كەنتىنىڭ ورتالىق الاڭىندا ءوتىپ جاتقان كۇزگى جيىن-تەرىم ناۋقانىن قورىتىندىلاۋعا ارنالعان «التىن كۇز – 2018» ءىس-شاراسىنا ايالدادى. بيىل ماقتاارالدىق ديقاندار 60 926،3 گەكتار جەرگە ەگىستىك ەكسە، ونىڭ 38 593،2 گەكتارى ماقتا داقىلى بولاتىن. اۋدان بويىنشا بۇگىنگە دەيىن 96 مىڭ 600 توننا «اق التىن» جينالدى. الدىن الا جۇرگىزىلگەن ەسەپ بويىنشا ءار گەكتاردىڭ ونىمدىلىگى 21،4 سەنتنەرگە جوسپارلانعان ەدى. الايدا، اۋدان ديقاندارىنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا بۇل كورسەتكىش 25 سەنتنەردى قۇراپ وتىر. ماقتاشىلارىمىزدىڭ بۇل جەتىستىگى اۋداننىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىنا تاماشا تارتۋ بولدى.
جالپى ماقتاارالدىق ديقاندار بيىل 316 366،5 توننا باقشا داقىلىن (ونىڭ ىشىندە قاۋىن 271 416،5 توننا، قاربىز 44 950 توننا)، 8 749،9 توننا كۇرىش، 298،4 توننا ماش، 19 471 توننا داندىك جۇگەرى، 10 724 توننا سۇرلەمدىك جۇگەرى، 2 توننا سارىمساق، 250 توننا پياز، 3 730 توننا قىزاناق، 4 165 توننا قيار، 129،5 توننا ءسابىز، 1 244 توننا باكلاجان، 760 توننا بولگار بۇرىشىن ءوندىردى.
بيىل قازاق ماقتاسىنا 100 جىل تولىپ وتىر. وسىعان وراي اتاكەنت كەنتىندەگى «قازاق ماقتا شارۋاشىلىعى» عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا قازاق ماقتاسىنىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنسيا ءوتتى.
ءمىرزاشولدى يگەرۋ تاريحىندا 1917-1920 جىلدارى وتە اۋىر كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولدى. بۇرىنعى كوشپەلى مالشى قازاقتاردىڭ ءوز بەتتەرىنشە جەر قازىپ، ارىق تارتۋى ناتيجەسىندە سۋلاندىرۋ جۇيەسىمەن قامتىلعان تاناپتار كەڭەيتىلدى، 1918 جىلى مىرزاشولدە ەگىستىك القابى 28 669 گەكتار، ونىڭ ىشىندە ماقتالىق القاپتىڭ كولەمى 1 349 گەكتارعا جەتتى. مىنە، وسى كەزەڭنەن باستاپ قازاق جەرىندە تۇڭعىش رەت ماقتا شارۋاشىلىقتارى قۇرىلا باستادى. سودان بەرى 100 جىل ءوتىپتى. ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ 1998 جىلى ماقتاارال اۋدانىنىڭ 70 جىلدىق مەرەيتويىنا قاتىسىپ، سوندا ايتقان «ماقتاارال – وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ جۇرەگى» دەگەن ءسوزى اۋدان حالقىن بۇرىنعىدان دا ۇلكەن بولاشاققا جەتەلەدى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ تاپسىرماسىمەن سىرداريا وزەنىنەن ۇلكەن كوپىر سالىندى، ماقتا سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن توقىما كلاستەرلەرى قۇرىلدى. قر-نىڭ «ماقتا سالاسىن دامىتۋ تۋرالى» ارنايى زاڭى جۇمىس ىستەۋدە. ماقتانى تەرەڭ وڭدەپ، ەكسپورتقا شىعارۋ ءۇشىن شىمكەنتتە «ەرىكتى ەكونوميكالىق ايماق» قۇرىلدى. مىنە، وسى وراسان جۇمىستىڭ بارلىعى وسىدان 100 جىل بۇرىن باستاۋ العان قازاق ماقتاسىنىڭ قيىن دا تابىستى جولى ەدى.
جالپى 3 كۇنگە جوسپارلانعان ماقتاارال اۋدانىنىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىندا «تەرمە – بويتۇمارىم» اتتى تەرمەشىلەر بايقاۋى، «پالاۋ فەستيۆالى» ءىس-شاراسى، جاستار اراسىندا جايدارمان ويىندارى، مەرەكەلىك كونسەرتتەر، وتشاشۋلار، تاۋار وندىرۋشىلەر مەن قولونەرشىلەر كورمەسى، ورتا ءبىلىم مەكەمەلەرى ونەرپازدارىنىڭ ءان شاشۋى، «باۋىرساق فەستيۆالى» ءىس-شاراسى، جەتىساي اۋدانى ونەرپازدارىنىڭ «ءمىرزاشولىم – مىرزا ەلىم!» اتتى كونسەرتى، ۇلتتىق ويىنداردان جارىس، «ماقتاارالىم – مەرەيلى مەكەنىم» اتتى گالا كونسەرت ءوتتى. سونىمەن قاتار، كۇللى قازاقتىڭ قانىن تۋلاتاتىن ۇلتتىق كوكپار ويىنى ۇيىمداستىرىلىپ، رەسپۋبليكانىڭ ءتۇرلى وڭىرلەرىنەن شاباندوزدار كەلدى.
ماقتاارال اۋدانى اكىمىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى
