قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ جانە قازىرگى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ عىلىمدى دامىتۋعا جانە جاس عالىمداردى قولداۋعا ەرەكشە كوڭىل بولۋدە. قازىرگى الەمدە كەز-كەلگەن ەلدىڭ ەڭ قۇندى اكتيۆى زياتكەرلىك، ادامي كاپيتال بولىپ تابىلاتىنى داۋسىز. ءاربىر مەملەكەتتىڭ ماقساتى – ءبىرىنشى كەزەكتە جاس ۇرپاقتىڭ شىعارماشىلىق، عىلىمي باستامالارىن دامىتۋعا بارلىق جاعداي جاساۋ.
بۇگىنگى كۇنى قازۇۋ-دا 40 جاسقا دەيىنگى 300-دەن استام جاس عالىمدار جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ كوپشىلىگى الەمنىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرى مەن ورتالىقتارىندا تاعىلىمدامادان وتكەن، عىلىمي جەتىستىكتەرى قازاقستاندا جانە شەت ەلدەردە جوعارى باعالانعان عالىمدار. اعىمداعى جىلى جاس عالىمداردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ اياسىندا 900 ملن تەڭگەدەن استام 60-قا جۋىق جوبا ورىندالۋدا. بۇل ءبىزدىڭ جاستارىمىزدىڭ جوعارى عىلىمي-يننوۆاسيالىق الەۋەتىن كورسەتەدى. جاس عالىمداردىڭ شىعارماشىلىق، عىلىمي الەۋەتىن ودان ءارى اشۋ ماقساتىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ باسشىلىعى بارلىق قاجەتتى جاعدايلاردى جاساۋدا. ۋنيۆەرسيتەتتە جاس عالىمداردى قولداۋ ماقساتىندا تۇتاس جۇيە جۇمىس ىستەيدى. ءبىلىم الۋشىلاردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ جوبالار شەڭبەرىندە اقىلى نەگىزدە عىلىمي زەرتتەر جۋمىستارىن (عزج) ورىنداۋعا تارتۋ مەحانيزمدەرى ىسكە اسىرىلۋدا.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ باسقارما ءتوراعاسى – رەكتورى ج.ق.تۇيمەبايەۆ ءسوز باسىندا جاس عالىمداردى عىلىم قىزمەتكەرلەرى كۇنىمەن، كاسىبي مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتادى. جاس عالىمدار قازۇۋ مەن قازاقستاننىڭ كادرلىق رەزەرۆىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىنىن، كەز كەلگەنى ۋنيۆەرسيتەت پەن ەلىمىزدىڭ ومىرىنە بەلسەندى قاتىسا الاتىنىن جانە ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعى ولاردىڭ يننوۆاسيالىق ۇسىنىستارىن قولدايتىنىن، جالپى جاس عالىمداردى قولداۋ جۇيەسىن ودان ءارى جاقسارتۋدىڭ ءتيىمدى مەحانيزمدەرى جاسالاتىنىن ايتتى.
– قۇرمەتتى جاس عالىمدار، ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ۇستازدارى، سىزدەر قازۇۋ عىلىمي مەكتەپتەرىنىڭ داڭقتى داستۇرلەرىن جالعاستىرۋشىسىزدار، بولاشاقتا سىزدەردىڭ ارالارىڭىزدا جاڭا عىلىمي باعىتتاردىڭ، عىلىمي مەكتەپتەردىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار رەتىندە تانىلاتىندار بار ەكەنىنە سەنىمدىمىن. سىزدەر عىلىمي جەتەكشى رەتىندە عىلىمي-زەرتتەۋ باعدارلامالارى مەن جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەندى ات سالىسىپ وتىرسىزدار. ءوز زەرتتەۋلەرىڭىزدىڭ ناتيجەلەرىن الەمنىڭ جەتەكشى باسىلىمدارىندا جاريالاپ، وزىق عىلىمي ورتالىقتارمەن جانە ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ورناتا الدىڭىزدار.جاستاردى عىلىمي ىزدەنىسكە ءتيىمدى ىنتالاندىرۋ جولدارىنىڭ ءبىرى – سكوپۋس دەرەكتەر بازاسىنا كىرەتىن جوعارى رەيتينگتى جۋرنالدارداعى ماقالالارى ءۇشىن عالىمدارعا سىياقى بەرۋ. مىسالى، وتكەن جىلعى سىياقى كولەمى شامامەن 175 ملن تەڭگەنى قۇرادى. زەرتتەۋدىڭ وزەكتى باعىتتارىن دامىتۋ، جاڭا عىلىمي مەكتەپتەردى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قازۇۋ-دا پوستدوكتورانتۋرا ينستيتۋتى ەنگىزىلدى، وعان ءبىز قازاقستان مەن الەمنىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ ۇزدىك كادرلارىن تارتامىز. دارىندى ءبىلىم الۋشىلار مەن جاس عالىمداردى قولداۋ جونىندەگى وسى جۇمىستاردىڭ بارلىعىن ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعى مەن جەكە ءوزىم جالعاستىرىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار سىزدەردىڭ بۇگىنگى ۇسىنىستارىڭىز نەگىزىندە ودان ءارى كەڭەيتەتىن بولامىز. بۇل سىزدەرمەن ەكىنشى كەزدەسۋىمىز. الداعى ۋاقىتتا ۋنيۆەرسيتەتتە عىلىمي-يننوۆاسيالىق سالانى دامىتۋ جانە جوعارى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋ ماقساتىندا وسىنداي ءىس-شارالار ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلەتىن بولادى. بارشاڭىزعا شىعارماشىلىق تابىس، عىلىمي جاڭالىقتار، جاڭا بەلەستەر مەن جاڭا بىلىمگە تاباندى ۇمتىلىس تىلەيمىن! – دەدى ءوز سوزىندە رەكتور جانسەيىت تۇيمەبايەۆ.
جاس عالىمدار ءوز كەزەگىندە الداعى جوسپارلارىمەن ءبولىسىپ، عىلىمي-يننوۆاسيالىق سالانى دامىتۋ بويىنشا ۇسىنىستارىن، پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. مەحانيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى PhD، پروفەسسور، داۋرەن جاكەبايەۆ سۋپەركومپيۋتەردى قولدانۋ ارقىلى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىن دامىتۋ تۋرالى بايانداما جاسادى. سۋپەركومپيۋتەردىڭ ارتىقشىلىقتارىن جانە باكالاۆر، ماگيستراتۋرا ستۋدەنتتەرىن شەت ەلدەرگە تاعلىمداماعا جىبەرۋ تۋرالى ۇسىنىسىن ايتا كەلە، دەكان قازىرگى كەزدە فاكۋلتەتتىڭ اتقارىپ جاتقان عىلىمي جۇمىستارىنا توقتالدى.
«بۇگىندە ماتەماتيكا جانە كومپيۋتەرلىك مودەلدەۋ كافەدراسى مەن ستاتيستيكا جانە عىلىمي ەسەپتەۋ كافەدراسى بازاسىندا – «ەسەپتەۋ ماتەماتيكاسى جانە ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ» مەن «عىلىمي ەسەپتەۋ» دەگەن ەكى زەرتحانا بار. سۋپەركومپيۋتەردى پايدالانۋدىڭ ناتيجەسى – باعدارلامالىق ءونىم، ءتاسىل، مودەل، الگوريتم، ادىستەمەلەر. قازىرگى كەزدە مەحانيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ Data-ورتالىعىندا ورناتىلعان ەسەپتەۋ كلاستەرى – فيزيكالىق ەسەپتەۋ (مۇناي كەندەرىن بارلاۋ، مۇنايدى ءسۇزۋ، اەرو-گيدروديناميكا)، بيوينفورماتيكا، ەكولوگيا، ەكونوميكانى جوسپارلاۋ، جانسىز ينتەللەكتى زەرتتەۋ، قاشىقتىقتان زوندتاۋ مالىمەتتەرىن تالداۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋعا پايدالانىلادى»، دەدى پروفەسسور داۋرەن جاكەبايەۆ.
فيلولوگيا فاكۋلتەتى، قازاق ادەبيەتى جانە ادەبيەت تەورياسى كافەدراسى مەڭگەرۋشىسىنىڭ عىلىمي-يننوۆاسيالىق جۇمىستار جانە حالىقارالىق بايلانىستار جونىندەگى ورىنباسارى، PhD گۇلناز ءداۋىتوۆا، جاس عالىمدار ءۇشىن مىندەتتى بولىپ تابىلاتىن عىلىمي جاريالانىمدار تۋرالى ءوزىنىڭ ۇسىنىسىن ايتتى.
«ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە قازىرگى الەمدىك باسەكەگە قابىلەتتى جاس عالىمدار دايارلانۋدا. جاس عالىمداردىڭ يدەيالارىن، جاڭالىقتارىن ناسيحاتتاۋدى تولىق جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بار مۇمكىندىك جاسالىپ جاتىر. فاكۋلتەتىمىزدىڭ جاس عالىمدارى اقش، تۇركيا، ەۋروپا ەلدەرىندە 6 ايدان 1 جىلعا دەيىنگى عىلىمي تاعىلىمدامالاردان وتۋدە. العان ناتيجەلەرىن عىلىمي سەمينارلاردا ءبولىسىپ، عىلىمي جۋرنالدارعا ماقالالار جاريالاۋدا. وسى ماقالا جاريالاۋ ماسەلەسى بويىنشا مىنانداي ۇسىنىسىم بار. ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتاردىڭ ديسسەرتاسيالىق جۇمىستارىن قورعاۋ تۋرالى ەرەجەنىڭ تالاپتارى بويىنشا ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىندا ساپانى قامتاماسىز ەتۋ كوميتەتى ۇسىنعان جۋرنالدارعا ماقالا جاريالاۋ مىندەتتى بولىپ تابىلادى. ال، قازۇۋ «حابارشىسىنىڭ» سوڭعى ەرەجەسى بويىنشا ماگيسترانتتاردىڭ ماقالالارى قابىلدانبايدى. باسقا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ «حابارشىلارىنا» جىبەرگەندە دە قيىندىق تۋىنداپ وتىر. وسى ماسەلەنىڭ شەشىمى رەتىندە رەسەي، ەۋروپا ەلدەرىندەگىدەي «جاس عالىمدار حابارشىسى» نەمەسە «قازۇۋ جاس عالىمدارىنىڭ حابارشىسى» سەرياسىن قالىپتاستىرۋ كەرەك دەپ ويلامىز. مۇنداعى تالاپتار نەگىزگى «حابارشىلارعا» قاراعاندا ءبىلىم الۋشىلاردىڭ دەڭگەيىنە ساي جەڭىلدەتىلگەن فورمادا قويىلاتىن بولسا، ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ستۋدەنتتەرى، ماگيسترانتتارىمەن قاتار، باسقا وقۋ ورىندارىنىڭ جاس عالىمدارى دا ماقالالارىن بەلسەندى تۇردە ۇسىنار ەدى. ازىرگە ەلىمىزدەگى ەشبىر جوعارى ورنىندا مۇنداي «حابارشىلار» جوق.
ەكىنشى ايتا كەتەتىن ماسەلە، فاكۋلتەت دەڭگەيىندە فيلولوگيا سالاسىنداعى جاس عالىمداردىڭ ۆيرتۋالدى الاڭىن ازىرگە رەسەي، تۇركيا جانە قحر فيلولوگيا سالاسىنداعى جاس عالىمدارىمەن جاساۋعا كەلىسىپ جاتىرمىز. ۆيرتۋالدى پلاتفورمانىڭ ماقساتى – فيلولوگيا عىلىمىنداعى جاڭا باعىتتار بويىنشا جاس عالىمدارداردىڭ وي-پىكىرلەرىمەن، تاجىريبەلەرىمەن الماسۋ. بىرلەسىپ ۇجىمدىق مونوگرافيا، جيناقتار شىعارۋ، شىعارماشىلىق جوبالار ۇيىمداستىرۋ، كونفەرەنسيا، سەمينارلار وتكىزىپ اشىق تۇردە پلاتفورماعا جۇكتەۋ. بۇل جۇمىسقا كاسىبي باعدار رەتىندە مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەردى دە تارتامىز. بولاشاقتا ۆيرتۋالدى پلاتفورمامىزدىڭ جۇمىسى جوعارى دەڭگەيدە دامىسا، ۋنيۆەرسيتەت دەڭگەيىندە كەڭەيتسەك دەگەن ۇسىنىسىمىز بار»، دەيدى فيلولوگ عالىم گۇلناز ءداۋىتوۆا.
كەلەسى بايانداما جاساعان ەكونوميكا جانە بيزنەس جوعارى مەكتەبىندەگى ەكونوميكا كافەدراسىنىڭ پوستدوكتورانتى، PhD ءازيزا جۇپاروۆا عىلىمي جوبالاردىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاۋ تۋرالى جانە ونى قالاي جۇزەگە اسىرۋ جولدارىن ايتتى. ول ءۇشىن جاس عالىم كونسالتينگتىك ورتالىق اشۋدى ۇسىنادى. وندا كومپانيالاردىڭ، ۇيىمداردىڭ شەڭبەرىندە يننوۆاسيالىق جوبالاردى كاسىبي ساراپتاۋ، سونداي-اق قىزمەتىن، جۇمىسىن فورماتتاۋعا كوشىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىن بولادى.
رەكتورمەن كەزدەسۋ بارىسىنىدا جاس عالىمداردان كوپتەگەن ۇسىنىستار ءتۇستى، قىزۋ پىكىرتالاس بولدى. ولاردىڭ بارلىعى ەلەكتروندىق پوشتا ارقىلى جولداناتىن بولىپ كەلىسىلدى جانە بۇل ۇسىنىستاردىڭ بارلىعى مىندەتتى تۇردە قارالىپ، جاۋاپ بەرىلەتىن بولادى.
جىل سايىن ۋنيۆەرسيتەتتە عىلىم قىزمەتكەرلەرى كۇنى قارساڭىندا «ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ ۇزدىك جاس عالىمى» بايقاۋى ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلەدى. ونلاين-كەزدەسۋ سوڭىندا بايقاۋدىڭ جەڭىمپازدارىن، سونداي-اق «فارابي الەمى» اتتى ستۋدەنتتەر مەن جاس عالىمداردىڭ كونفەرەنسياسى مەن يننوۆاسيالىق جوبالار بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازدارى ارنايى ديپلومدارمەن جانە اقشالاي سىيلىقتارمەن ماراپاتتالدى.
