وسىدان 4 جىل بۇرىن «قالا مەن دالاعا» جاننامەن ساۋالداسۋدىڭ ءساتى تۇسكەن. ول كەزدە نەمسوۆا رەسەيدىڭ «ربك» ارناسىندا جۇمىس ىستەيتىن.
جاننا اكەسىنىڭ ولىمىنە نەلىكتەن ءپۋتيننىڭ ساياسي جاۋاپتى ەكەنىن ايتىپ، سول تۇستاعى رەسەيدىڭ ساياسي ءھام ەكونوميكالىق جاعدايىنا باعا بەرگەن ەدى. سۇحباتتىڭ قايتا جاريالاۋدىڭ ورايى كەلگەن سەكىلدى.
– جۋرناليستەرمەن تىلدەسكەندە ءسىز بوريس نەمسوۆتىڭ ولىمىنە رەسەي بيلىگى جانە ءبىرىنشى كەزەكتە پرەزيدەنت پۋتين ساياسي جاۋاپتى ەكەنىن ايتىپسىز. مۇنىمەن نە دەگىڭىز كەلدى؟
– رەسەيلىك وپپوزيسياسىنىڭ كورنەكتى وكىلى، ءپۋتيننىڭ سىنشىسى اتانعان ادامدى اتىپ كەتتى. بۇل بىرىنشىدەن. ەكىنشىدەن، تەرگەۋ امالدارى اۋىر ءجۇرىپ جاتىر. ءوز باسىم بۇل تەرگەۋدىڭ ءادىل جۇرگىزەتىنىنە كۇمانىم كوپ. ونىڭ ءادىل ءجۇرۋى ءۇشىن ساياسي ەرىك-جىگەر كەرەك، بۇل جوق.
ءپۋتيندى ساياسي جاۋاپتى دەۋىمە تاعى ءبىر سەبەپ: اكەمدى ولتىرگەننەن كەيىن (بوريس نەمسوۆ، اۆت.) مەملەكەتتىك ارنانىڭ بىرىنەن وعان ءتىل تيگىزەتىن باعدارلاما كورسەتىلدى. نەگە؟ سەبەبى، ونىڭ اتىن ۇلىقتاعان – ەسكە الۋ مارشىنا 50 مىڭ ادام جينالدى، كەيبىرەۋلەر، جينالعانداردىڭ سانى 100 مىڭعا جەتتى دەيدى.
ونى اتىپ كەتكەن جەرگە ەستەلىك تاقتاسىن قويۋعا، ەسكە الۋ كونسەرتىن وتكىزۋگە رۇقسات بەرگەن جوق. امالسىز، «دوجد» تەلەارناسىندا ەسكە الۋ شاراسىن ۇيىمداستىردىق. بۇل ارناعا ايتار العىسىم زور...
– قالاي ويلايسىز، ەگەر جاۋاپ الار بولسا رامزان قادىروۆ بۇل ءىستىڭ انىق-قانىعىن ايتىپ بەرەر مە ەدى؟..
– ودان جاۋاپ الۋ تۋرالى ءتيىستى ءوتىنىش جازدىق، ءبىراق ونى قابىلداماي تاستادى. مەنىڭشە، ودان جاۋاپ العان دۇرىس ەدى. قادىروۆ تا بۇعان كەلىسكەندەي نيەت تانىتقان.
– كەيبىرەۋلەر كرەملدىڭ قادىروۆقا كوڭىلى تولماي جۇرگەنىن ايتادى. ءبىراق، شەشەنستان پرەزيدەنتىنە ءتيىپ كەتسە، مۇندا تاعى سوعىس باستالۋى مۇمكىن عوي؟
– بالكىم... بيلىكتىڭ ءوز ىشىندەگى بايلانىستارعا، قارىم-قاتىناستارعا باعا بەرە المايمىن. بيلىكتەگى ەليتانىڭ پىكىرى توقايلاسا بەرمەيدى، ءبىراق بۇل پرەزيدەنتتىڭ بيلىگىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر دەگەن ءسوز ەمەس. دەسە دە، ءسىز ايتقان وي نەگىزسىز ەمەس. قادىروۆ مىرزا فيلمگە ءتۇستى. ءفيلمدى كورمەگەندەر، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن كينونى كورگەننەن كەيىن تۇسىنە جاتار...(25 مامىردا قادىروۆ «كتو نە پونيال، توت پويمەت» اتتى اتىس-شابىس فيلمگە تۇسكەنىن ايتتى. ول باستى ءرولدى سومدايدى).
مەن بۇرىننان بەرى ديكتاتۋراعا قارسىمىن. بالكىم، قانىما سىڭگەن ۇستانىم شىعار. ماعان بوستاندىعى جوق ەل ۇنامايدى، مۇنداي ەلدە ەركىن ءومىر سۇرە المايمىن. مۇنداي ەلدە ادام رەتىندە ءوسىپ-دامۋدىڭ مۇمكىندىگى جوق. بوستاندىعى جوق ەلدە ءبىر عانا «مۇمكىندىك» بار. ول – ينتەللەكتۋالدىق دەگراداسياعا ۇشىراۋ.
– ءسىزدىڭ اكەڭىز «سوڭعى 20 جىلداعى كوزقاراسىڭىز وزگەردى مە؟» دەگەن ساۋالعا «جوق!» دەپ جاۋاپ بەرگەن. ال ءسىز شە؟ قاتەلەسپەسەك، رەسەي پرەزيدەنتى تۋرالى 2009 جىلدان بەرى سىني پىكىردە سياقتىسىز...
— مەن بۇرىننان بەرى ديكتاتۋراعا قارسىمىن. بالكىم، قانىما سىڭگەن ۇستانىم شىعار. ماعان بوستاندىعى جوق ەل ۇنامايدى، مۇنداي ەلدە ەركىن ءومىر سۇرە المايمىن. مۇنداي ەلدە ادام رەتىندە ءوسىپ-دامۋدىڭ مۇمكىندىگى جوق. بوستاندىعى جوق ەلدە ءبىر عانا «مۇمكىندىك» بار. ول – ينتەللەكتۋالدىق دەگراداسياعا ۇشىراۋ.
ءوز باسىم، ەشقاشاندا پۋتينگە داۋىس بەرگەن ەمەسپىن. ار-ۇياتىم جىبەرمەدى. مەن اۋەل باستان-اق ۋكرايناداعى سوعىسقا قارسى بولدىم، رەسەيدىڭ قىرىمدى باسىپ العانىن ايىپتادىم.
«ينتەللەكتۋالدىق دەگراداسيا»، «جايسىز ءومىر»، «ءوسىپ-دامۋ مۇمكىندىگى جوق» دەي تۇرا رەسەيدە تۇرىپ جاتىرسىز. ەلدەن كەتىپ قالۋعا نە كەدەرگى؟ ماحاببات؟ كاسىپ؟
– مەن نەگە ءوز ەلىمنەن كەتۋىم كەرەك؟ مەن رەسەي ازاماتىمىن، رەسەيدى سۇيەمىن. رەسەي دەگەنىمىز – تەك پۋتيننەن تۇرمايدى.
— ربك ارناسىندا ەكونوميكالىق باعدارلامالاردى جۇرگىزەسىز. قالاي ويلايسىز، قازىرگى ديكتاتۋرا جاعدايىندا رەسەي ەكونوميكاسى ەركىن دامۋى مۇمكىن بە؟
— جوق، ارينە. رەسەيدىڭ تۇتاس ەكونوميكاسى مەملەكەتتىك. ءيا، ديكتاتۋرا جاعدايىندا كەرەمەت دامىعان مىسالدار بار. سونىڭ ءبىرى – سينگاپۋر.
ءبىراق، مۇنداي جاعدايدا كوپ نارسە ديكتاتورعا، ونىڭ تانىم-تۇسىنىگى، وي-كوزقاراسىنا بايلانىستى. بۇل دا لوتورەيا سياقتى. ديكتاتورمەن جولىڭ بولۋى دا، بولماۋى دا مۇمكىن. سول سەبەپتى دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار كەرەك، سول سەبەپتى دە الەمدىك ەكونوميكالىق ليدەرلەر – دەموكراتيالىق ەلدەر.
قازىرگى ساياسي جاعدايدا رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىنا باعا بەرۋ قيىن. انىعى، جاعداي اۋىرلاي تۇسپەسە، جاقسارمايدى.
– رەسەيدەگى ارنالاردىڭ دەرلىگى مەملەكەتتىڭ ۋىسىندا. ربك شە، بۇل ارنا قانشالىقتى تاۋەلسىز؟
— ەكونوميكالىق ماسەلەنى كوتەرۋگە كەلگەندە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ەركىندىك بار. ەكونوميكالىق ساۋال قويعاندا ماعان ەركىندىك بەرگەن. ربك مەنى ساياسي كوممەنتاتور رەتىندە كورگىسى كەلمەيدى. ءبىراق، ولار مەنىڭ اۋزىمدى بۋىپ قويدى دەگەن ءسوز ەمەس. اكەم ءۇشىن ءاردايىم شىندىقتى ايتۋعا ءازىرمىن.
