تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن ونىڭ ماڭايىنداعى تۇلعالار شىلدەنىڭ 15ء-ى كۇنى توڭكەرىس ۇيىمداستىرۋعا تالپىنعانداردى "كولەڭكەلى مەملەكەت" قولدادى دەپ مالىمدەدى.
تۇركيادا تۇرمايتىن ادامدارعا بۇل ءسوز تۇسىنىكتى بولماسا دا، ونى 75 جاستاعى اقش-تىڭ پەنسيلۆانيا شتاتىندا تۇراتىن ءدىندار ادام انىق ءتۇسىنىپ وتىر. فەتحۋللاح گۇلەن "كولەڭكەلى مەملەكەت" ءسوزى ايتىلعان بەتتە ءوزىنىڭ توڭكەرىسكە تالپىنۋعا ەشقانداي قاتىسى جوق ەكەنىن مالىمدەدى.
گۇلەن "كەيىنگى بەس ونجىلدىقتا بىرنەشە مارتە اسكەري توڭكەرىستەردەن زارداپ شەككەن مەن سياقتى ادامعا مۇنداي وقيعاعا بايلانىستى ايىپتالۋ ۇيات ءارى نامىسىما تيەدى، مەن ونداي ايىپتاۋلاردى قاتاڭ تۇردە تەرىستەيمىن" دەدى.
ءبىراق فەتحۋللا گۇلەن دەگەن كىم جانە ەردوعان ونى جانە ول باسقاراتىن قوزعالىستى نەگە ايىپتايدى؟
1999 جىلدان بەرى اقش-تا تۇرىپ جاتقان گۇلەن كەزىندە ەردوعاننىڭ وداقتاسى بولعان. ەردوعان مەن ونىڭ ءدىني كونسەرۆاتيۆتىك ادىلەت جانە دامۋ پارتياسىنىڭ 2002 جىلى بيلىككە كەلۋىنە كومەكتەسكەن.
الايدا وداقتاستار كوپ ۇزاماي بيلىكتى ءبولىسۋ داۋى جانە ەردوعاننىڭ اۆتوريتارلىق بيلەۋ ءتاسىلى كەسىرىنەن ارازداسىپ قالدى. سول جىلى مامىر ايىندا گۇلەن قوزعالىسى تۇركيادا تەرروريستىك ۇيىم بولىپ جاريالاندى.
[caption id="attachment_17664" align="alignright" width="610"]
فەتحۋللاح گۇلەن مەن تۇركيا پرەمەر-مينيسترى بولعان رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ بىرگە وتىرعان سۋرەتى.[/caption]
گۇلەن العاش، 1960-جىلداردىڭ سوڭىندا، يزمير مەشىتىندە شەشەن ۋاعىزشى رەتىندە تانىلدى. ول 1999 جىلى قىسىمعا ۇشىراپ، مەملەكەتتىڭ زايىرلى سيپاتىن وزگەرتۋ ءۇشىن توڭكەرىس جاساماق بولدى دەگەن ايىپپەن قۋعىندالدى. بۇل ايىپ دالەلدەنبەدى، ءبىراق ول اقش-تا قالىپ قويدى. ول مۇندا توماعا-تۇيىق عۇمىر كەشىپ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسادى. سويتە تۇرا، گۇلەن الەمدەگى ەڭ ءىرى ءدىني قوعامدىق ۇيىمنىڭ ءبىرىن باسقارادى. ول باسقاراتىن "حيزمەت" قوزعالىسىنا ميلليونداعان ادامدار مۇشە جانە قوزعالىس 150 ەلدە مىڭعا جۋىق ءبىلىم ورنىن قارجىلاندىرىپ وتىر. ول ءبىلىم ورتالىقتارى مەكتەپ تۇلەكتەرىن ۋنيۆەرسيتەتتەرگە تۇسۋگە ازىرلەيدى.
كونسەرۆاتيۆتىك ءدىني قۇندىلىقتارعا سۇيەنەتىن "حيزمەت" قوزعالىسى نەگىزىنەن قوعامدىق جۇمىستار اتارادى، ۇيىم يسلامنىڭ قالىپتى تۇرىنە جاتقىزىلعان. الايدا بۇل قوزعالىستى كەيبىر ەلدەردىڭ باسشىلارى ستۋدەنتتەر مەن اۋقاتتى كاسىپكەرلەر اراسىندا ىقپالى بولعاندىقتان، ءقاۋىپتى دەپ سانايدى.
ءبىلىم ورتالىقتارىن كاسىپكەرلەر قارجىلاندىرادى، ال مۇنداعى ستۋدەنتتەر كوبىنەسە كەدەي وتباسىنان شىققان جاستار بولىپ كەلەدى. بۇل جۇيەنى سىناۋشىلار كەدەي ستۋدەنتتەردى ولار قاتارلارىنا قوسىپ الادى، قوزعالىس رەسمي تۇردە حالىقارالىق ۇيىم ەمەس، مۇشەلەرىنىڭ ءتىزىمى جوق دەيدى. ال قوزعالىس مۇشەلەرى وزدەرىنىڭ انت بەرىپ، مىندەت ارقالاۋدى جۇكتەمەيتىن بىرلەستىكتە جۇمىس ىستەيتىندەرىن، گۇلەننىڭ قوعامعا قىزمەت ەتۋ تۋرالى ۇندەۋلەرى ۇنايتىنىن ايتادى.
گۇلەن مەكتەپتەرى كسرو تاراعان 1991 جىلدان سوڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىندە كوبەيدى. ءبىراق بۇل مەكتەپتەردى كوپ ۇزاماي گۇلەن قوزعالىسىنان تارتىپ الا باستادى. ويتكەنى جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر قوزعالىس يسلام بەلسەندىلىگىنە شاقىرادى دەپ قاۋىپتەندى. الايدا ەشقانداي ەلدە گۇلەن جاقتاستارىن ءدال تۇركياداعىداي كىنالامايدى. ەردوعان ۇكىمەتى گۇلەنشىلەردى ۇنەمى بيلىك ورگاندارىنداعى قىزمەتتەرىن قوعامنىڭ ۇكىمەتكە سەنىمىن ازايتۋ ءۇشىن پايدالانۋعا تىرىسادى، بيلىكتى باسىپ العىلارى كەلەدى دەپ ايىپتايدى.
ەردوعان بۇعان دەيىن گۇلەن قوزعالىسىن ءوزىن قارالاۋعا ۇمتىلعانىن، 2013 جىلعى كوررۋپسيالىق تەرگەۋ كەزىندە وزىنە جاقىن بىرنەشە سەرىگىن ايىپتاۋعا تىرىسقانىن ايتقان. بۇل تەكسەرىستەن شۋ شىعىپ، ۇكىمەت كوپتەگەن پروكۋرورلار مەن جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەردى قىزمەتىنەن بوساتقان ەدى. ەردوعان مۇنداي "تازالاۋدى" تۇركيانى "قارا نيەتتى كۇشتەردەن" قورعاۋ ءۇشىن جۇرگىزگەنىن مالىمدەگەن. بىلتىر ەردوعان گۇلەننىڭ مەكتەپتەرىن دە تارتىپ الىپ، مەملەكەت وكىلدەرىنىڭ باقىلاۋىنا وتكىزگەن. تۇركيادا اسكەري توڭكەرىس جاساۋ تالپىنىس ىسكە اسپاي قالعاننان كەيىن ەردوعان گۇلەننىڭ قوزعالىسىن مۇلدە تۇقىرتۋعا كىرىسۋى مۇمكىن.
تۇركيا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ شتابى باستىعى مىندەتىن اتقارىپ وتىرعان ءۇمىت دۋندار شىلدەنىڭ 16-سى كۇنى "ارميا ءوز قاتارىنداعى ونداي "پاراللەل قۇرىلىم" وكىلدەرىنەن قۇتىلاتىنىن" مالىمدەدى. تۇركيا پرەمەر-مينيسترى بينالي يىلدىرىم شىلدەنىڭ 16-سى كۇنى تىلشىلەرگە "فەتحۋللاحا گۇلەنگە پانا بولعىسى كەلەتىن كەز كەلگەن ەلدىڭ تۇركيامەن ىنتىماقتاسا المايتىنىن" ايتتى. ءبىراق ول اقش-تى اتامادى. يىلدىرىم ۆاشينگتوندى انكارانىڭ گۇلەننەن قاۋىپتەنەتىنىن ەلەمەيدى دەپ جاناما تۇردە سىناپ ءوتتى. ول "ءبىز سونىڭ كەسىرىنەن وسىنشا شىعىنعا ۇشىرادىق" دەدى.
اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى دجون كەرري ۆاشينگتون تاراپىنا ايتىلعان كەز كەلگەن ايىپتى تەرىستەيتىنىن مالىمدەدى. كەرري "اقش تۇركياداعى توڭكەرىس تالپىنىسىندا قانداي دا ءبىر ءرول اتقاردى دەگەن الىپقاشپا سوزدەر جالعان ءارى ەكى جاقتى قاتىناستارعا زياندى" دەگەن.
دەرەككوزى: azattyq.org
