Túrkıa prezıdenti Rejep Taıyp Erdoǵan men onyń mańaıyndaǵy tulǵalar shildeniń 15-i kúni tóńkeris uıymdastyrýǵa talpynǵandardy "kóleńkeli memleket" qoldady dep málimdedi.
Túrkıada turmaıtyn adamdarǵa bul sóz túsinikti bolmasa da, ony 75 jastaǵy AQSH-tyń Pensılvanıa shtatynda turatyn dindar adam anyq túsinip otyr. Fethýllah Gúlen "kóleńkeli memleket" sózi aıtylǵan bette óziniń tóńkeriske talpynýǵa eshqandaı qatysy joq ekenin málimdedi.
Gúlen "Keıingi bes onjyldyqta birneshe márte áskerı tóńkeristerden zardap shekken men sıaqty adamǵa mundaı oqıǵaǵa baılanysty aıyptalý uıat ári namysyma tıedi, men ondaı aıyptaýlardy qatań túrde teristeımin" dedi.
Biraq Fethýlla Gúlen degen kim jáne Erdoǵan ony jáne ol basqaratyn qozǵalysty nege aıyptaıdy?
1999 jyldan beri AQSH-ta turyp jatqan Gúlen kezinde Erdoǵannyń odaqtasy bolǵan. Erdoǵan men onyń dinı konservatıvtik Ádilet jáne damý partıasynyń 2002 jyly bılikke kelýine kómektesken.
Alaıda odaqtastar kóp uzamaı bılikti bólisý daýy jáne Erdoǵannyń avtorıtarlyq bıleý tásili kesirinen arazdasyp qaldy. Sol jyly mamyr aıynda Gúlen qozǵalysy Túrkıada terorıstik uıym bolyp jarıalandy.
[caption id="attachment_17664" align="alignright" width="610"]
Fethýllah Gúlen men Túrkıa premer-mınıstri bolǵan Rejep Taıyp Erdoǵannyń birge otyrǵan sýreti.[/caption]
Gúlen alǵash, 1960-jyldardyń sońynda, Izmır meshitinde sheshen ýaǵyzshy retinde tanyldy. Ol 1999 jyly qysymǵa ushyrap, memlekettiń zaıyrly sıpatyn ózgertý úshin tóńkeris jasamaq boldy degen aıyppen qýǵyndaldy. Bul aıyp dáleldenbedi, biraq ol AQSH-ta qalyp qoıdy. Ol munda tomaǵa-tuıyq ǵumyr keship, shyǵarmashylyqpen aınalysady. Sóıte tura, Gúlen álemdegi eń iri dinı qoǵamdyq uıymnyń birin basqarady. Ol basqaratyn "Hızmet" qozǵalysyna mıllıondaǵan adamdar múshe jáne qozǵalys 150 elde myńǵa jýyq bilim ornyn qarjylandyryp otyr. Ol bilim ortalyqtary mektep túlekterin ýnıversıtetterge túsýge ázirleıdi.
Konservatıvtik dinı qundylyqtarǵa súıenetin "Hızmet" qozǵalysy negizinen qoǵamdyq jumystar atarady, uıym ıslamnyń qalypty túrine jatqyzylǵan. Alaıda bul qozǵalysty keıbir elderdiń basshylary stýdentter men aýqatty kásipkerler arasynda yqpaly bolǵandyqtan, qaýipti dep sanaıdy.
Bilim ortalyqtaryn kásipkerler qarjylandyrady, al mundaǵy stýdentter kóbinese kedeı otbasynan shyqqan jastar bolyp keledi. Bul júıeni synaýshylar kedeı stýdentterdi olar qatarlaryna qosyp alady, qozǵalys resmı túrde halyqaralyq uıym emes, músheleriniń tizimi joq deıdi. Al qozǵalys músheleri ózderiniń ant berip, mindet arqalaýdy júktemeıtin birlestikte jumys isteıtinderin, Gúlenniń qoǵamǵa qyzmet etý týraly úndeýleri unaıtynyn aıtady.
Gúlen mektepteri KSRO taraǵan 1991 jyldan soń Ortalyq Azıa elderinde kóbeıdi. Biraq bul mektepterdi kóp uzamaı Gúlen qozǵalysynan tartyp ala bastady. Óıtkeni jergilikti úkimetter qozǵalys ıslam belsendiligine shaqyrady dep qaýiptendi. Alaıda eshqandaı elde Gúlen jaqtastaryn dál Túrkıadaǵydaı kinálamaıdy. Erdoǵan úkimeti gúlenshilerdi únemi bılik organdaryndaǵy qyzmetterin qoǵamnyń úkimetke senimin azaıtý úshin paıdalanýǵa tyrysady, bılikti basyp alǵylary keledi dep aıyptaıdy.
Erdoǵan buǵan deıin Gúlen qozǵalysyn ózin qaralaýǵa umtylǵanyn, 2013 jylǵy korrýpsıalyq tergeý kezinde ózine jaqyn birneshe serigin aıyptaýǵa tyrysqanyn aıtqan. Bul tekseristen shý shyǵyp, úkimet kóptegen prokýrorlar men joǵary laýazymdy sheneýnikterdi qyzmetinen bosatqan edi. Erdoǵan mundaı "tazalaýdy" Túrkıany "qara nıetti kúshterden" qorǵaý úshin júrgizgenin málimdegen. Byltyr Erdoǵan Gúlenniń mektepterin de tartyp alyp, memleket ókilderiniń baqylaýyna ótkizgen. Túrkıada áskerı tóńkeris jasaý talpynys iske aspaı qalǵannan keıin Erdoǵan Gúlenniń qozǵalysyn múlde tuqyrtýǵa kirisýi múmkin.
Túrkıa qarýly kúshteriniń shtaby bastyǵy mindetin atqaryp otyrǵan Úmit Dýndar shildeniń 16-sy kúni "armıa óz qataryndaǵy ondaı "paralel qurylym" ókilderinen qutylatynyn" málimdedi. Túrkıa premer-mınıstri Bınalı Iyldyrym shildeniń 16-sy kúni tilshilerge "Fethýllaha Gúlenge pana bolǵysy keletin kez kelgen eldiń Túrkıamen yntymaqtasa almaıtynyn" aıtty. Biraq ol AQSH-ty atamady. Iyldyrym Vashıngtondy Ankaranyń Gúlennen qaýiptenetinin elemeıdi dep janama túrde synap ótti. Ol "Biz sonyń kesirinen osynsha shyǵynǵa ushyradyq" dedi.
AQSH memlekettik hatshysy Djon Kerrı Vashıngton tarapyna aıtylǵan kez kelgen aıypty teristeıtinin málimdedi. Kerrı "AQSH Túrkıadaǵy tóńkeris talpynysynda qandaı da bir ról atqardy degen alypqashpa sózder jalǵan ári eki jaqty qatynastarǵa zıandy" degen.
Derekkózi: azattyq.org
