مەن...
الماتىدا تۋدىم. كيمەپ-تى بىتىرگەم. كەيىن سان-فرانسيسكوعا كەتتىم. ماگيسترلىك ءبىلىمدى شەتەلدەن العىم كەلدى. ءبىراق، بولمادى. قالتام كوتەرمەدى. قايتىپ ورالدىم. جەڭىلگەم جوق. لوندونداعى گرينۆيچ ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇستىم. ەلگە ورالعاسىن «بولاشاق» ستيپەندياسىن الۋعا تالپىنعام. بۇيىرمادى. اكە-شەشەم نەسيە الدى. ءبىر جىل وقۋدان كەيىن نەسيەنى ءوزىم جاباتىن جاعدايعا جەتتىم. لوندوندا ءبىر جىل تۇردىم. ءبىلىمىم تولىقتى. بىلىگىم جەتىلدى. ستراتەگيالىق ماركەتينگ دەگەن ماماندىق بار. وسى سالانىڭ قىر-سىرىنا قانىعىپ شىقتىم.
ۇيرەنگەنىمدى ەلدە، قازاقستاندا قولدانعىم، جۇزەگە اسىرعىم كەلدى. استاناعا تارتتىم. ۇلتتىق كومپانيادان ورىن تاپتىم...تۇككە كەرەگىم جوق ەكەن. ۇلتتىق كومپانيا مەنىڭ ۇيرەنگەن، كورگەن – بىلگەن دۇنيەمدى قاجەت ەتپەدى. كەتتىم...
استانانىڭ ءومىرى ماعان مىنانى ۇيرەتتى: بۇل جاقتىڭ جاستارىن ەڭ الدىمەن جۇمىستىڭ ونىمدىلىگى ەمەس، جۇمىس ورنىنىڭ اتى، ابىرويى، داڭقى مەن داقپىرتى قىزىقتىرادى.
2011 جىلى جاڭاوزەندە قانتوگىس بولدى. جىلادىم. ەتەگىم جاسقا تولدى. ءبىراق، ءوز اينالامنان بۇعان قايعىرعان ادامدى كورمەدىم. ەلدىڭ ەسىل-دەرتى جاڭا جىلدىق جىن-ويناقتا بولاتىن. جاڭاوزەندى ءتىپتى ءسوز ەتۋگە دە قۇلىقسىز ەدى. استانانىڭ قۇندىلىقتارى مەنىڭ تاربيەم مەن مەنىڭ كوزقاراسىما جات ەكەن. بۇل قالادا قالعىم كەلمەدى...
مەن نەگە كەتتىم؟
ويلانعام دا جوق. بيلەت الدىم. الدىمەن امستەردامعا ايالدادىق. كەشتە سان-فرانسيسكودا بولدىق. سوڭعى ءۇش جىل بويى وسى قالادا ءومىر سۇرەم. شەشەم زاڭگەر، ءىنىم كۇنى كەشە مەكتەپ ءبىتىردى، گولليۆۋد جۇلدىزى بولعىسى كەلەدى.
جوق، مەن ساتقىندىق جاساعام جوق. تەك ءاربىر ادامنىڭ ءوز تاڭداۋى مەن تالعامى بولاتىنىن ەسكەرۋ كەرەك.
قازاقستاننىڭ جابايى توتاليتاريزمگە ءتۇسىپ كەتپەۋى ءۇشىن اشىلعانى ءجون. الەم الدىندا اشىلۋى كەرەك.
دەموكراتيادان ۇرىكپەۋى ءتيىس. دەموكراتيا قورقىنىشتى ەمەس.
مۇندا جۇيكەڭىز جۇقارمايدى
ال سان-فرانسيسكو جۇماق. جۇماق مەكەن.
كوشكىسى كەلەتىندەرگە بەرەر كەڭەسىم: ويلانباڭىز، ەرتە قامدانساڭىز ۇتىلمايسىز. جاس ۇلعايعان سايىن ارماندار دا ازايا بەرەدى. امەريكالىقتاردا «fail harder” دەگەن تۇسىنىك بار. «جەڭىل، ساتسىزدىككە ۇشىرا. بەرىلمە. اقىر تۇبىندە جەمىسىن جەيسىڭ» دەيدى. دەمەك، تاجىريبە. ءبارى سونىمەن كەلەدى.
العاشقى ۋاقىتتا تىلدەن قينالدىق. بۇل جاقتاعى ءتىل بولەك. بۇدان دا وتتىك. ءقازىر شەشەم مەن ءىنىم اعىلشىن تىلىنە اعىپ تۇر.
مۇندا جۇيكەڭىز جۇقارمايدى. ساعاتتاپ كەزەك كۇتپەيسىز. مەملەكەتتىك، جەكە سەكتور بارلىعى ءسىز ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى.
ەلگە ۋاقىتى قىمبات. ەل اتىنا كىر كەلتىرمەۋدى ويلايدى. قىزمەت كورسەتۋ ەڭ جوعارى دەڭگەيدە. بىزدەگىدەي بۇلدانىپ وتىرمايدى. ءارقاشان كۇلىپ، جادىراپ قارسى الادى ءسىزدى. بۇعان كوپكە دەيىن ۇيرەنبەدىم. قازاقستانعا ۇيرەنىپ قالعام عوي...
قاعازباستىلىق جوق مۇندا. قىرۋار قۇجات جينامايسىڭ. كەزەك كۇتپەيسىڭ. تانىس-تامىرعا سەنبەيسىڭ. اعا-كوكەگە ارقالانبايسىڭ. ادام وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى اتقارۋى ءۇشىن سەنەن بىرنارسە دامەتپەيدى. مۇندا ءومىر وسىنداي. ساپالى. سانالى. اقش-تا باقىتتىڭ نە ەكەنىن سەزىنە الاسىڭ. ماقتاپ تۇرعام جوق. ءىس جۇزىندە سولاي.
Facebook تۋرالى
Facebook`ءتىڭ جانكۇيەرىمىن. ستۋدەنت كەزدەن قولدانام. بۇل جەردە جۇمىس ىستەۋ ارمانىم بولاتىن. سان-فرانسيسكوعا كوشىپ كەلگەسىن، ارماندى ىسكە اسىرۋعا كىرىستىم. بۇل جەردە جۇمىس ىستەگەنىمە ءۇش جىل بولدى. كەلىسىمشارتپەن ىستەيمىن.
قولدانۋشى قاۋىمنىڭ قاجەتى مەن تالابىن وتەيتىن اقپاراتتى ساراپتان وتكىزەم. انىقتايمىن. باعا بەرەمىن.
بۇل جەرگە قالاي كەلدىم، قالاي تۇردىم؟ العاش حات كەلدى. 60 مينۋتتىق جاڭا تاۋاردىڭ وتىمدىلىگىن تەكسەرەتىن زەرتتەۋگە قاتىسۋعا شاقىرىپتى. نەگە قاتىسپاسقا؟ ونىڭ ۇستىنە اقشاسى دا تولەنەدى ەكەن. ونىڭ ۇستىنە ءوزىم ارمانداعام Facebook`ءتىڭ ىشكى ومىرىمەن، تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىسام. بالكىم، ماعان بەرىلگەن مۇمكىندىك شىعار. وسى شارادا ءوزىمدى جان-جاقتى كورسەتتىم. ۇناتتى. كەلىسىمشارتقا قول قويدىق. ءۇش ايدان كەيىن جۇمىسقا قابىلدادى. جۇمىس ۇستەلىمنىڭ الدىندا ارمانىمنىڭ ورىندالعانىنا اڭ-تاڭ بولىپ وتىرعانىم ءالى ەسىمدە...
Facebook، Apple، Twitter، Google سياقتى كومپانيالارعا قىزمەتكەر ورنالاسۋدىڭ ەرەجەسى بار دەپ ايتا المايمىن. ءبىراق، ءبىر ەرەكشەلىگى بار. بۇلارعا تۇيىندەمە جىبەرسەڭىز شىندىقتى جازىڭىز. اسىرەلەمەڭىز. وتىرىك جازباڭىز. ءبىلىپ قويادى. ۇياتقا قالاسىز. تۇيىندەمەنى بارىنشا ءمولدىر، بارىنشا شىنايى جازعان ءجون. ەشنارنەسى الىپ قوسپاڭىز.
سىزبەن سۇحبات قۇرادى. قىسىلماڭىز. قارسى سۇراق قويىڭىز. ءوز پىكىرىڭىزدى ءبىلدىرىڭىز. بەلسەندى بولىڭىز. مۇنداي جەرگە وسىنداي ماماندار قاجەت.
ال بىزگە قالاي ۇيرەتتى؟ ءبىزدىڭ كومپلەكسىمىز كوپ. ءوزىمىزدىڭ قانداي ىسكە شەبەر ەكەنىمىزدى ايتا المايمىز. ورىنسىز قىسىلامىز. ورىنسىز ۇيالامىز.
ءسىز ەكسپو-دان ارتىقسىز
اقش-تاعى ءومىر باسقا. ول جاقتا جۇمىس تا باسقا. اقش-تاعى ەڭ باستى ءارى ەڭ قىمبات كاپيتال –ادام. ادامنىڭ ءوسۋى مەن دامۋى باستى ورىندا. امەريكالىقتار ادال ەڭبەك ەتسە، تابىسقا جەتەرىنە سەنەدى. ولار ەشكىمنىڭ الدىن ورامايدى، اعا-كوكەگە ارقالانبايدى.
ال بىزدە قالاي؟ قازاقستاندا شەتەلدىك جانە ۇلتتىق كومپانيادا جۇمىس ىستەدىم. نە كوردىم؟ دورەكىلىك، قۋلىق-سۇمدىق، شاتاق ىزدەۋ، ۇرىس ىزدەۋ، بىلىكسىزدىك...
مۇنداي جاعدايدا قالاي جۇمىس ىستەيسىز؟ ۇجىمدىق مادەنيەت اتىمەن جوق جەردە قالاي جۇمىس ىستەيسىز؟ بۇدان كەيىن ءسىزدىڭ ءومىرىڭىز دە سۇرعىلت تارتپاي ما؟
امەريكاداعى ۇجىمدىق مادەنيەت ەتيكا مەن بىلىكتى ءبىرىنشى ورىنعا قويادى. ءبىر-بىرىن سىيلاۋ، ءبىر-بىرىنىڭ وي-پىكىرىنە قۇرمەتپەن قاراۋ، دورەكىلىك تانىتپاۋ، اشىقتىق، مادەنيەتتىلىك...مىنە ءبىز وسىنداي جاعدايدا جۇمىس ىستەيمىز.
مەن نەگە قىزىعامىن؟
ساياسات پەن موداعا. قازاقستانداعى ساياسي احۋالدى قاداعالاپ وتىرام. مودانىڭ قازىرگى اعىمىن قالت جىبەرمەيمىن.
سان-فرانسيسكودا قازاقستانداعى ميتينگىلەرگە قولداۋ رەتىندە ۇيىمداستىرىلعان ءبىرقانشا اكسيالارعا قاتىستىم.
«جەر ساتىلماسىن!» دەپ ۇرانداتقان بەلسەندىلەردىڭ قامالۋىنا قارسى شىقتىم.
مەنى بۇل ءۇشىن ەشكىم قۋدالاعان جوق. اقش-تا كەز كەلگەن جەردە، كەز-كەلگەن ۋاقىتتا ميتينگ وتكىزۋگە بولادى. بۇل ءۇشىن بيلىكتەن رۇقسات سۇرامايسىڭ. بۇل سەنىڭ تاڭداۋىڭ. پلاكات ۇستايسىڭ، ويىڭدى بىلدىرەسىڭ. تارقايسىڭ.
ال قازاقستاندا مەنى الدەقاشان قاماپ تاستار ەدى. ەكى بەلسەندىمىز وتىر. نەگە؟ نە ءۇشىن قامادى ولاردى؟
امەريكاداعى ءومىر
مەن مۇندا كۇلىپ جۇرەمىن. ءاردايىم كۇلىپ جۇرەمىن. امەريكالىق كۇلكى جاساندى ەمەس.
كولگە بارعانبىز. قايىعىمىز جاعادا تۇرىپ قالدى. جانىمىزدان ءوتىپ بارا جاتقان بەيتانىس جىگىت اق تەر، كوك تەرگە ءتۇسىپ يتەرىپ شىعاردى. ءۇستى سۋ، اياعى باتپاق بولدى. قايعىرعان جوق. ەكى ەزۋى ەكى جاعىندا. كۇلىپ شىعارىپ سالدى.
«كوممۋنالكى» تولەيمىز. ەسەپ-شوتى ادەتتەگىدەن از كەپتى. تاڭ قالدىم. سويتسەك كاليفورنيانىڭ «اكيماتى» جىلىنا ەكى رەت وسىنداعى ازاماتتىعى جوق تۇرعىندارعا جارىق پەن گازدىڭ شوتىن تولەپ بەرەدى ەكەن. كومەك بولسىن دەيدى.
پوليسەيلەر
امەريكا پوليسياسىنان قورىقپايسىز، سەنەسىز. شەشەم ەكەۋمىز ساياباقتا قىدىرىپ جۇردىك. بىرەۋدىڭ ءيتى ۇيرەكتەر ءجۇزىپ جۇرگەن كولشىككە قويىپ كەتتى. ۇيرەكتى، بالاپاندارىن تىرقىراتىپ قۋا باستادى. قوجايىنىن تىڭدايتىن ءتۇرى جوق. قارعىباۋى شەشىلىپ كەتكەن.
ءبىر كەزدە پوليسيا كەلدى. پوليسەي ايەل قوجايىننىڭ قولىنداعى قارعىباۋدى الدى دا سۋعا كىردى. «ۇيرەكتەر وتباسىنىڭ» بەرەكەسىن قاشىرعان ءيتتى الىپ شىقتى. ءيتىن قارعىباۋدان بوساتىپ العان يەسىنە ايىپپۇل سالا ما دەپ ويلاعانبىز. جوق، ويتكەن جوق. «ءبارى وكەي. جۇمىسىمىز عوي» دەدى دە كەتە بەردى.
قازاقستانعا قاشان ورالامىن؟
قاشان دەيسىز بە؟ ادىلدىك ورناعاندا، اشىقتىق پايدا بولعاندا. ايتپەسە، قازىرگى قازاقستاندا ماعان ورىن جوق.
قۇقىقتىق، ەكونوميكالىق، ساياسي، ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىك ورناعاندا عانا قازىرگى قازاقستانعا ورالۋعا بولادى
ول وعان دەيىن مەن اقش-تا بولامىن. بۇل جاعدايدىڭ ءبارى امەريكادا بار. ءبىزدىڭ بيلىك اقش-تان ۇلگى العىسى كەلمەيدى، ءبىراق...
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
ماقالانى كوشىرىپ باساردا رەداكسيا رۇقساتىن سۇراۋ مىندەتتى.
