بۇل جاعدايدى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ قازاقستان مۇشە بوپ تابىلاتىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ناعىز سىنالىپ جاتقان كەزى دەپ باعالايدى. ول نە بولاتىن بولادى، نە بولمايتىن بولادى.
ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ءۇشىن ءقازىر ەڭ ءتيىمسىزى — رەسەيمەن اراداعى وداق.
«ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قازاقستاندى ەكونوميكالىق، سونىمەن قاتار ساياسي جاعىنان دا ەتەگىنەن تارتىپ، تومەنگە سۇيرەۋدە.
- وسىلاي جۇرە بەرسەك، بۇل وداقتىڭ باسىمىزعا اكەپ بەرەر ناۋبەتى ءالى كوپ بولادى. ويتكەنى رەسەي قازاقستانعا قاراعاندا ەكونوميكالىقتان گورى، ساياسي مۇددەنى كوبىرەك العا قويادى.
سوندىقتان ءقازىر ديپلوماتتار ءۇشىن سىندارلى ءسات. جان-جاققا شاپقىلاتىپ، ءار نارسەنى قايتا-قايتا ناقتىلاپ وتىرۋ كەرەك بولىپ جاتىر. رەسەيمەن اراداعى وداقتان بولەك، قازاقستان ەۋروپالىق وداقپەن، قىتايمەن جانە اقش-پەن بارلىق ماڭىزدى سالادا ارىپتەسەدى.
سانكسيا كۇشەيگەن سوڭ، بۇلاردىڭ ءارقايسىسى ءوز ءتارتىبىن ورناتىپ، وكتەمدىك جۇرگىزگىسى كەلە باستاۋدا. ارينە، ولاردى باسقا شىعارماس ءۇشىن قازاقستانعا قارەكەت جاساۋ كەرەك.
مۇمكىن، ورتا ازيالىق بلوك قۇرۋ تۋرالى باستامانى كوتەرىپ جىبەرسەك، جاقسى بولار ما ەدى؟..
وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەيەۆ ونسىز دا ەكى الاقانىن ىسقىلاپ مۇنى قالاپ وتىر. تەمىردى قىزعان كەزدە سوق دەمەكشى، ايماقتىق ەكونوميكالىق سول بلوكتى قۇرىپ جىبەرۋ كەرەك سەكىلدى.
نە ءۇشىن دەيسىزدەر مە؟ قىتايعا، رەسەيگە، ەۋروپالىق وداق پەن اقش-قا قاتىستى ءوز مۇددەمىزدى قورعاپ قالۋ ءۇشىن. ياعني، ويىمىزدى اشىق ايتاتىن كەز كەلدى. ول ءۇشىن وسىنداي الاڭقاي كەرەك بىزگە.
مىسالى، الەكساندر لۋكاشەنكو ويىن اشىق ايتادى. ونىسى دۇرىس. ول ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ءوز ەلىنە ءتيىمسىز ەكەنىن اراكىدىك ايتىپ وتىرادى. ال قازاقستان ديپلوماتيالىق دەڭگەيدە بۇل رەتتە ءلام-ميم دەپ ءتىس جارعان ەمەس. ەل ىشىندە، ءوز ارامىزدا عالىمدار، ساراپشىلار بۇل ماسەلەنى كوتەرەدى عوي. ءبىراق ول جەتكىلىكسىز. مۇنى ەلدەر اراسىندا ايتاتىن ۋاقىت كەپ قالدى.
راس، جىل وتكەن سايىن شىعىنعا ۇشىراپ، نارازىلىق كۇشەيىپ كەلەدى. بەلارۋس رەسەيدىڭ ءوز بىلىعىنا وداقتاستارىن ابدەن باتىرىپ جاتقانىن جاقسى تۇسىنۋدە.
- ءتىپتى، رف پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ كومەكشىسى ۆلاديسلاۆ سۋركوۆتىڭ گەوساياسي جالعىزدىقتا قالىپ بارا جاتقاندارىن بولجاعان ماقالاسى دا جارىق كوردى. دەمەك، رەسەي دە تىعىرىققا تىرەلگەنىن مويىنداۋدا.
ءبىراق قازاقستان مەن بەلارۋستان ايىرىلدىم دەگەنى ەمەس، بۇل رەسەيدىڭ. ول جالپى، ءوز وداعىنىڭ جالعىزدىعىن ايتۋدا. بۇل قازاقستان مەن بەلارۋس ءۇشىن وتە قولايسىز، ويتكەنى قوس مەملەكەتتىڭ دە بايلانىستى ۇزگىسى كەلمەيتىن وزگە ارىپتەستەرى بار. قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتى ءقازىر جاقسى ناتيجە بەرۋدە. ال رەسەي، كەرىسىنشە قالاي ارەكەت قىلسا دا تىعىرىققا تىرەلۋدە.
ەرتە بولسىن، كەش بولسىن، بۇل تۇرىمەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق كۇيرەپ تىنادى. تاريحتا ول تيىمسىزدىك تانىتقان، وزىنە مۇشە ەلدەرگە وتە كوپ ماسەلە تۋدىرعان قۇرىلىم رەتىندە قالادى.
قالاي دەگەنمەن دە رەسەي ىشقىنىس جاسايدى. ال اقش سانكسيا شىلبىرىن تارتا بەرەدى. مۇندايدا ولاردىڭ بىرەۋدىڭ كوڭىلىنە قاراۋعا ۋاقىتى بار دەپ ويلايسىزدار ما؟ جوق، ارينە. «كۇل بولماساڭ ءبۇل بول» دەيدى. ولار قازاقستاننىڭ مۇددەسىمەن ساناسادى دەپ ويلاۋدىڭ ءوزى ارتىق».
- ەكونوميكالىق تۇرعىدا اقش قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى ارىپتەس ەل ەمەس. ءبىز ەۋروپالىق وداقپەن، قىتايمەن، رەسەيمەن ساناسۋىمىز كەرەك ءقازىر.
«ەگەر اقش-تىڭ قىلىپ جاتقانىن ەسەپكە الساق، ونىڭ زيانىن بۇل ءۇش ارىپتەس ەلگە قاراعاندا قازاقستان الدەقايدا ازىراق شەگۋدە. اقش-پەن مۇنايگاز سالاسىندا بەلسەندى تۇردە ارىپتەسەمىز. اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ كاسىپكەر عوي. سوندىقتان ول ءوزىنىڭ ەنەرگەتيكالىق ترانسۇلتتىق كومپانيالارىن لوببيلەپ، ولاردىڭ مۇددەسىن ۇنەمى قورعاپ وتىرادى. سوندىقتان سانكسيا بۇل سالانى شارپي قويمايدى.
ال قىتايمەن ارادا ماسەلە وتە كوپ. اقش قىتايمەن دە ەكونوميكالىق سوعىستى كۇشەيتىپ جاتىر. مۇندايدا ولار داعدارىستىق فازاعا ەنىپ كەتۋى بەك مۇمكىن. ال بۇل قازاقستان ءۇشىن اسا ءتيىمسىز.
قازاقستان، نەگىزى داعدارىسقا دايىندالا بەرۋى كەرەك قوي. ءبىز ءاردايىم فورس-ماجور جاعدايعا دايىن بولۋىمىز كەرەك. بارىنەن وكىنىشتىسى، ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايدى ۇكىمەت ەمەس، جۇڭگو، رەسەي جانە ەۋروپالىق وداقتىڭ جايى رەتتەپ، باقىلايدى. وعان قوسا بۇل ارادا فەدەرالدىق رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ شەشىمى مەن مۇناي باعاسى دا ۇلكەن ءرول اتقارادى.
سوندىقتان وسى ارىپتەس ەلدىڭ قايسىسى تۇشكىرىپ، تاماعىن قىرناسا، سوعان دايىن بولۋىمىز ءتيىس قوي.
سەبەبى ءبىر ەلدە ەسكەن سامال بىزدە بورانعا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن. سونى جاقسى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك» — دەيدى ساتپايەۆ، دەپ جازادى LSM باسىلىمى.
ەسكە سالا كەتەلىك، سوڭعى ءبىر اپتادا رەسەيگە قارسى اقش سانكسياسىنىڭ كۇشىنە ەنۋىنە بايلانىستى رۋبل قاتتى قۇنسىزدانىپ كەتتى. وسىعان بايلانىستى تەڭگە دە السىرەپ، ءبىر اپتا ىشىندە ءبىر اقش دوللارى 330 تەڭگەدەن 380 تەڭگەگە قىمباتتادى.
اقش دوللارىنىڭ جىل سوڭىنا دەيىن 410 تەڭگەگە دەيىن قىمباتتاۋى بولجانۋدا. ال حالىقارالىق نارىقتا مۇناي باعاسى ءقازىر ءوسىپ تۇر. مۇندايدا ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامى تۇراقتى بولۋى ءتيىس بولعان. ءبىراق كورشىنىڭ كوڭىلىنە قاراپ تەڭگە دە قۇبىلىپ تۇر. ۇلتتىق بانك سانكسياعا بايلانىستى ەلىمىزدە ينفلياسيانىڭ كۇشەيۋ ىقتيمالدىلىعىن مويىنداپ تا قويدى، ياعني قىمباتشىلىق قىسىپ بارادى ءبارىن ءقازىر.
كامشات ساتييەۆا
