قارجى سالاسىنىڭ مامانى ايبار ولجايەۆ قوسىمشا قۇن سالىعىن ءوسىرۋدىڭ استارىندا بيۋدجەتتى اقشامەن تولىقتىرۋدان گورى سالىقتىق ادىلەتتىلىك ءبىرىنشى ورىندا تۇرعانىن ايتادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ونىڭ ايتۋىنشا،بۇعان دەيىن قازاقستاندا ورتا بيزنەستىڭ وسۋىنە ەشقانداي موتيۆاسيا بولماعان. كەرىسىنشە، ىرىلەنسە، سالىق كوبىرەك تولەيدى. سول سەبەپتى بىزدەگى ورتا بيزنەس يەلەرى بىرنەشە جەكە كاسىپكەرلىك اشىپ، تابىستارىن بولشەكتەپ ۇستاعان، ءسويتىپ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە سالىقتان جالتارىپ كەلگەن. جاڭا سالىق كودەكسى قولدانىسقا ەنگىزىلسە، وسى جاعدايعا نۇكتە قويىلماق.
"بۇل ارادا اڭگىمە قوسىمشا قۇن سالىعى مولشەرلەمەسىندە ەمەس. كوبىسى، 12-دەن 16 پايىزعا ارتتىردى دەپ اۋىز تولتىرا سيفردى زورايتىپ كورسەتۋدە. ءبىراق، ماسەلەن ەسەپتەي كەلسەك، 12 پايىز كەزىندە 5، 17 ترلن تەڭگە جينالدى ما، ال وعان 4 پايىزدى قوسساق، 5،35 ترلن بولار ارى كەتسە. بۇل تۇك تە ەمەس. اڭگىمە ءققس-تى جاپپاي تولەنەتىندىگىندە. بۇعان دەيىن ۇلكەن بيزنەس تابىسىن جك-لارعا بولشەكتەپ، سالىقتان جالتارىپ كەلگەن بولاتىن. ال جاڭا وزگەرىستەرگە سايكەس، بۇل مۇمكىن ەمەس. كىشى بول، ورتا بول، ءبارىبىر سول سالىقتى تولەيسىڭ. سوندىقتان كاسىپكەرلەر ەندى جيعان-تەرگەنىن اندى-مىندا تىقپىشتاماي، اشىق ەسەپ جۇرگىزەتىن بولادى. ءسويتىپ ىرىلەنە باستايدى"، - دەيدى ايبار ولجايەۆ يۋتۋبتاعى "QASQA JOL" باعدارلاماسىنا بەرگەن سۇقباتىندا.
سونداي-اق، ونىڭ ايتۋىنشا، جاڭا سالىق كودەكسى قولدانىسقا بەرىلگەن سوڭ 4 پايىز مولشەرلەمەمەن بولشەك سالىق تولەيتىندەر كوبەيەدى.
"ءبىر سوزبەن ايتقاندا، شاعىن بيزنەس قارىشتايدى. ونىڭ ءبارى شامامەن ەسەپتەلگەن. قانشا كاسىپكەردىڭ بولشەك سالىققا وتەتىنىن ۇكىمەت ازىردەن بايقاستاپ وتىر"، - دەيدى ول.
ساراپشى ءوز سوزىندە قوسىمشا قۇن سالىعى مولشەرلەمەسىن وسىرمەسكە بولمايتىن جاعدايعا قالاي تاپ بولعانىمىزدى دا تامپىشتەپ ءتۇسىندىرىپ ءوتىپتى.
"پاندەميادا ءبىز قولدا بار ەكونوميكانى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جانتالاستىق. ەشقانداي جوسپار، تاعىسىن تاعى دەپ باس قاتىرۋعا ول كەزدە مۇرشامىز بولعان جوق. راسىندا، ەكونوميكامىز 2،6 پايىزعا كەرى كەتتى. ءبىراق، تۇبەگەيلى قۇرتىپ العانىمىز جوق. ول كەزدەگى ۇكىمەتتىڭ باستى ماقساتى دا سول ەدى. وتە كوپ شىعىن شىقتى. 2021-2022 جىلدارى سونىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋگە بار كۇش جۇمسالدى. الدىنداعى، ياعني ءاليحان سمايىلوۆتىڭ باسشىلىعىنداعى ۇكىمەت وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە ۇلكەن جۇمىستار اتقاردى. ال قوسىمشا قۇن سالىعىن كوتەرۋ ماسەلەسى، ونىڭ بۇتكىل سەنارييى ۇلتتىق ەكونوميكا ينستيتۋتى الدەقاشان ازىرلەپ، دايارلاپ قويعان. ول قۇجات كۇيىندە جاتتى. ويتكەنى الدا ءبىزدى بيۋدجەتتىك داعدارىس كۇتىپ تۇردى. تەك بۇل تۋرالى اشىق ايتىلمادى، ايتپەسە بيلىك تىعىرىققا جاقىنداپ كەلە جاتقانىمىزدى ءبىلدى. تەك 2023-2024 جىلدارى ەكونوميست مامانداردىڭ ايتۋى ارقىلى ول حالىققا جول تارتا باستادى. سول كەزدە عانا بيۋدجەتتىك داعدارىس بارىن جۇرت ءبىلدى. مۇنى 2024 جىلى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز جولداۋىندا دا ايتتى. سودان باستاپ بۇل تاقىرىپتا قوعامدىق تالقى باستالدى. ايتپەسە، بۇل - بىلىكتى ورتا ءۇشىن 2018-2019 جىلداردان باستاپ ايان ەدى. ياعني، مەملەكەت كاسىپكەرلەرگە اياماي كوپ اقشا بولە باستادى، يپوتەكالىق جەڭىلدىكتەر جاسادى. ال بۇل اقشالاردىڭ ۇلتتىق قوردان الىنىپ جاتقانى، ءتۇپتىڭ تۇبىندە ول بەلگىلى ءبىر پروبلەمالار تۋدىراتىنى انىق ەدى"، - دەيدى ولجايەۆ.
مامان بۇل ارادا مىنانداي ەكى جاعداي بارىن ايتادى. ءبىرىنشى - ۇكىمەتتىڭ ماقساتى ەكونوميكالىق ءوسىمدى ارتتىرۋ. ەكىنشىدەن، ۇلتتىق بانكتىڭ مىندەتى – قاتتى ينفلياسيانى بولدىرماۋ.
"ۇكىمەت ءوز ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن ەكونوميكاعا اياماي اقشا قۇيۋى كەرەك. ال اقشا قۇيىلا باستاسا، باعالار وسەدى، ينفلياسياعا قىسىم كۇشەيەدى. البەتتە، ۇلتتىق بانك ينفلياسيانى تەجەۋ ءۇشىن بازالىق مولشەرلەمەنى كوتەرەدى. ال بازالىق مولشەرلەمە وسسە، كرەديت قىمباتتايدى. ال ۇكىمەت ەكونوميكاعا اقشا قۇيا ءتۇسۋ ءۇشىن قارىزعا وبليگاسيالار شىعارادى. بازالىق مولشەرلەمە وسكەندە 18-20 پايىزبەن ول ينۆەستورعا ساتىلادى. ۇكىمەت قارىز جابۋعا كەلگەندە وسى پايىزدى دا وتەۋى ءتيىس بولادى. بۇل اقىرى رەزەرۆتەردىڭ تاۋسىلىپ، قارىزعا باتۋ جاعدايىن تۋدىرادى. ءقازىر بىزدەگى جاعداي، وتە ءدۇرسىڭ كۇيدە سيپاتتاعاندا وسىنداي"، - دەيدى ول.
البەتتە، بيۋدجەت داعدارىسىنا تۇرتكى تاعى ءبىر جايت - بيۋدجەتتىك ءتارتىپتىڭ ورەسكەل بۇزىلۋى. بۇعان اقشانى وڭدى-سولدى شاشۋ، دۇرىس يگەرمەۋ، قارپىپ قالۋ جانە ت.ت. جاتادى. مۇندايدا قايتپەك كەرەك؟
"بيۋدجەتتى ەسەپتەۋ، ونداعى بىلىق-شىلىقتى رەتتەۋ ءۇشىن ءقازىر جاساندى ينتەللەكتىنى تارتۋ كوزدەلىپ وتىر. ياعني، اقشا دۇرىس ەسەپتەلىپ، دۇرىس جۇمسالىپ جاتىر ما، سونى انىقتايتىن بەلگىلى ءبىر مولشەرلەمەلەردى بەكىتىپ، سىناپ كورمەك. ءسويتىپ بولاشاقتاعى ۆيرتۋالدى ۇكىمەتكە قاراي قادام جاسالماق"، - دەيدى ول.
ول جاڭا سالىق كودەكسى، لوگيكالىق تۇرعىدان، كەلەسى جىلى 1 قاڭتاردا ىسكە قوسىلىپ قالادى دەپ باجايلايدى.
