ەلدىڭ ءتىلىن، مىنەزىن بىلمەگەن كىسى كوشباسىن دا الىپ جۇرە المايدى

Dalanews 19 ماۋ. 2019 13:26 2541

الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ ۇستىنى مەن ۇلاعاتىن، وزەكتىلىگى مەن ومىرشەڭدىلىگىن جوعالتپاعان ءبىر شوعىر ويىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

ءبىز شىعىستىڭ سالدەسىمەن، سارتتىڭ الا شاپانىمەن، مولدانىڭ ماسىسىمەن وركەنيەتتىڭ تابالدىرىعىن اتتاي المايمىز. ءدىن ءىسى مەملەكەتتەن بولىنگەن، ۇلتتىق-دەموكراتيالىق قوعامدى قۇرۋعا ۇمتىلۋىمىز كەرەك.
....
بايلىق ءتۇبى - اقىل ءھام قول ۇستالىعى. وسى ەكەۋى قوسىلماي، ادام بالاسى قازىناعا جارىمايدى.
.....
ءبىزدى ۇلتشىل قىلعان نارسە - ءبىزدىڭ كەمدىكتە، قورلىقتا جۇرگەندىگىمىز، كورىنگەننەن سوققى جەگەندىگىمىز.
...
وزىنەن باسقانىڭ تىلەگىن تىلەي الماعان، ارىن، يمانىن قارا باسىنىڭ پايداسى ءۇشىن قىسقا كۇندە قىرىق ساتاتىن سوعىلعانداردان قانى تامىپ تۇرعان ۇلتشىل ارتىق.
...
قازاق بالاسى بىرىگىپ، تىزە قوسىپ ءىس قىلسا - حالىقتىق ماقسات سوندا عانا ورىندالادى.
...
ەجەلگى تۇرىك - بۇگىنگى قازاقتىڭ ءتاڭىرىسى - كوك!
....
ۇلتتىق اسكەرى، ۇلتتىق ميليسياسى جوق حالىق - قورعانسىز ەل.
...
ءتىرى بولسام، حان بالاسىندا قازاقتىڭ حاقىسى بار ەدى، قازاققا قىزمەت قىلماي قويمايمىن!
...
قازاقتار وزگەلەردىڭ ۇستەمدىگىن ەشقاشان مويىنداپ كورگەن ەمەس.
...
ءار ۇرپاق وزىنە ارتىلعان جۇكتى جەتەر جەرىنە اپارىپ تاستاعانى دۇرىس، ايتپەگەندە بولاشاق ۇرپاعىمىزعا اسا كوپ جۇك قالدىرىپ كەتەمىز. كەيىنگى ۇرپاققا نە العىس، نە قارعىس بەرەتىن الدىمىزدا زور شارتتار بار.
...

ءبىز شالما مەن شاپان كيىپ الاش اۆتونومياسىن قۇرا المايمىز.
...

ءبىزدىڭ زامانداعى سالت: اركىم قۇقىنا تالاسۋ، قۇقىنا تارتىسۋ؛ جىلاۋ سالتى ارتتا قالدى. ەندىگى ءراسىم: قۇقى ءۇشىن جىلاۋ ەمەس، قۇقىن تالاس-تارتىسپەن قورعاۋ.


...
قازاق بالاسى باس قوسقان جيىلىسقا اكەلىپ ورتاعا سالاتىن، جيىلىستا سىنعا تۇسەتىن ءسوز ەل اراسىندا سويلەنىپ، جازىلىپ، سىنعا سالىنىپ، ءيى بولىپ ءپىسۋى كەرەك.

...
ۇلتىنا، جۇرتىنا قىزمەت قىلۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن.
...
ادام بالاسى قىلىپ جۇرگەن ءىس، وي-اقىل بولىپ باستالادى، ادامدى بالا تاپقان قاتىنداي قيناپ ءسوز بولىپ سويلەنەدى، ءيا جازىلادى، ءاقىل-سوز سونان سوڭ بارىپ ىسكە اينالادى. نە جۇمىس قىلساق وسى ءۇش: اقىل، ءسوز، ءىس سانا تالقىسىنان وتپەي، جۇمىسقا اينالمايدى.
...
بوستاندىققا اپاراتىن جالعىز جول - ىنتىماق قانا. قازاق جەرىنىڭ ءاربىر ءتۇيىر تاسى ءار قازاقتىڭ وڭىرىنە تۇيمە بولىپ قادالۋى كەرەك.

...

مەملەكەتتىلىگى جوق حالىق - جەتىم ءارى جەتەكشىل حالىق. مەملەكەتتىگى جوق حالىق - ەلىكتەگىش حالىق.
...
مەن كەڭەس وكىمەتىن سۇيمەيمىن، ءبىراق مويىنداۋعا ءماجبۇرمىن.
...
قازاق-اۋ! ءتۇزۋىڭ بىرىگىپ جۇرت ءۇشىن قام ويلايتىن كەز كەلگەن جوق پا؟!
...
كىسى ءوز باسىنا تىلەنىپ، كىشىرەيسە، كەمىسە، ءوز ولجاسى بەس ميلليون قازاق تىلەگى كەمشىلىك جولىنا سىيمايدى. جۇرت ءىسىن ءتۇس كورمەي، وياۋ ءجۇرىپ ىزدەنۋ ماقسات.
...
نەشە ءتۇرلى زالالدى قازاق مىنەزى بۇزىق ورىسشا، مۇسىلمانشا حات بىلگەندەرىنەن كورىنىپ ءجۇر. بۇلار وزگە قازاقتان ءبىلىمدى، بىلىمىنەن جاقسى مىنەز شىقسا، بۇل قالاي. بۇل بىلىم-مىنەز جولى تاۋسىلمايتىن ستاتيا جولى...
...
ەۋروپا جۇرتىنىڭ سايلاۋى حالىققا تەگىس ءبىر ۇلكەن توي. ەۋروپادا حالىق پارتيا بولعاندا اداسپاس اق جول، ادام اسپاس اسقار بەل، جۇرت ىلگەرى باساتىن ءىس قىلامىز دەپ تالاسادى.

سايلاعان ادامى حالىق قىزمەتشىسى، ءھام ورىنعا سايلانعاندا مىناۋ بىلگىش، مىناۋ شەشەن، مىناۋ كوسەم، مىناۋ ءادىل دەپ ءارقايسىسىن ءوز ورنىنا سايلايدى.


ءبىز قايتەمىز؟ توردەگى باسىن ەسىككە سۇيرەپ، ارقاسىن جاۋىر، قۇيرىعىن شولاق قىلىپ، اتىنىڭ مايىن پاراعا بەرىپ، ءبىزدىڭ سورلى قازاق مىنە بولىس، مىنە بي، مىنە ستارشىن، مىنە ەلۋ باسى دەيدى.

قازاقتىڭ بۇل ءىسى، جۇرمەيتىن ساعات سالعان، اتىلمايتىن التى-اتار مىلتىق اسىنعان، كۇشتىنىڭ كولەڭكەسىندە ناماز وقىعان سەكىلدى، قۇداي قارعاعاندىق. مۇندا دا نە كىنا بار؛ ۇلگىسىز، ورنەكسىز وسكەن، اقشاعا ساتىلعان ەلۋ باسىلار تاس سالعان سوڭ، قاراقشىعا دا تۇسپەكشى ەمەس پە؟
...
ەۋروپا جۇرتى تاستان قالسا، ەندىگى جارىستا تاعى جارىسام دەپ ازاپتانباي، تاس وتكەن سوڭ، سايلاۋدى، تالاستى قويىپ، شارۋاعا اينالادى. ولارعا سايلاۋ ءراسىمى وسىنداي اقىلعا ۇنامدى جولدا بولادى. ءبىز سياقتى ۇلگىسىز، ءراسىمسىز جۇرت تاستان قالسا نە قىلادى.
...
زاكون سايلاۋدى حالىقتىڭ كوبىنە بەرەدى. قازاق جۇرتى ادام بولاتىن بولسا، وسى زاكون ارقىلى ءوز تىزگىنىن ءوزى الىپ جۇرەتىن ءجۇزى بار.
...
بىزدە بولىس كوپ سايلاعان بولماي، بوتەن ەلدەن ورىس جەتەلەپ اكەلگەن بۇرالقى بولدى.
...
بولىس بولۋعا لايىقتى كىسى - حالىق پايداسىن بىلەتىن، ءجون مەن جول كورگەن، جۇرت ءسوزىن تىڭداي دا، قۇرمەتتەي دە الاتىن كىسى.
...
قازاق بولىسى ورىسشا حات ءبىلسىن، ورىسشا حات بىلمەسە تاسقا تۇسۋگە جارامايدى دەگەن زاكون بۇ كۇنگە دەيىن جوق. ءسوزىن ادام تىڭدامايتىن حالىققا ءقادىرسىز سورلى جاستار "مەن ورىسشا بىلەمىن"- دەپ بولىس بولا قالادى...

ورىسشا حات ءبىلۋ ءتىلماشتارعا قۇل بولۋ ءۇشىن عانا كەرەك عوي.

...
بوتەن كىسى قازاققا ەشقايدان جاقسىلىق اكەلىپ بەرمەيدى. ءوز كۇشىنە، ءوز قۋاتىنا سەنبەگەن ادام دا، حالىق تا عۇمىر جۇزىندە بايگە المايدى. بىرەۋگە تەلمىرگەن ادامنان، حالىقتان قوساق تۇرتكەن جەتىم لاق باقىتتى.
...
ءتۇزۋ قالام-قيسايعان، وتكىر قالام-مۇجىلگەن زامان.
...
مەملەكەت بولىپ ءىس اتقارۋ وڭاي ەمەس. ءبىزدىڭ قازاق ءىس اتقاراتىن ازاماتقا جۇتاپ وتىرعان بولسا، ءبىزدىڭ جالپى قازاق قاراڭعى، سوقىر بولسا، تۇركىستان حالقىنىڭ قاراڭعىلىق ءھام شەبەر ادامى جوقتىعى بىزدەن ون ەسە ارتىق.

قازاق تۇركىستانمەن ءبىر اۆتونوميا بولسا، اۆتونوميا ارباسىنا تۇيە مەن ەسەكتى پار جەككەن بولادى. بۇل ارباعا ءمىنىپ، ءبىز قايدا بارامىز.
...
بوستاندىق، تەڭدىك، تۋىسقاندىق بولعانى راس بولسا، ءبىز؛ قازاق،  بۋريات ەندى بۇل زورلىققا كونبەيمىز. ءبىزدىڭ جەرگە ەندى مۇجىق ۋاقىتشا، ءوزىمىز جەر ەنشىمىزدى الىپ ورنىققانشا كەلمەسىن.


...
ءبىز باي، ءبىلىمدى، ءارى كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. باي بولۋ ءۇشىن - كاسىپ، ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن - بىرلىك كەرەك.
...
قازاقتىڭ قويىنىڭ ءجۇنى توقىلىپ، ۇستىنە كيىم بولىپ، ءاربىر تەمىرى وزىنە تۇيمە بولۋى ءتيىس.
...

الاشتىڭ بالاسى دا امان قالار ما، جوق پا. بولجاپ بولمايدى. قورقامىن، جالپى جۇرتتىڭ قاراڭعىلىعىنان، باسشى بولامىن دەپ، تونىن اينالدىرىپ كيىپ، جۇرت تىلەگىن ءوزىنىڭ سوقىر تيىنىنا ايىرباستاعاننان.
...
ءاعا-ىنى، الاشتىڭ ازاماتى، بىرىك، بۇگىنگى ءۇي ارا ۋاق ءىستى تاستا، مىنا قاراڭعى قارا بۇلت روسسيا ىلاڭىنان الاش باسىن قورعايتىن جولعا شىق.
...
زاڭ ادام پايداسىنا جازىلادى، ادام - زاڭ ءۇشىن تۋمايدى عوي.
....
بي ءتۇزۋ، بيلىك - ءادىل بولسىن!
...
جۇرت پايداسىن تازا جولمەن تۋرا باستايتىن ەر تابىلسا - قازاق حالقى سوڭىنان ەرەر ەدى.
...
ەۋروپادا حالىق پارتيا بولعاندا اداسپاس اق جول تابامىز دەپ، ادام اسپاس اسقار بەلدەن اسامىز دەپ، جۇرت ىلگەرى باساتىن ءىس قىلامىز دەپ تالاسادى.
...
فرانسۋز، ورىس ءھام وزگە جۇرتتىڭ تاريحىنان كورىنەدى: مولدا ۇكىمەتتەن اقشا السا، ساتىلىپ كەتەدى. رۋحاني ءىس اياق استى بولادى.

جالاقى العان مولدالار ۇكىمەتكە جەتەكشىل بولىپ، ەرىپ كەتەدى. ءبىزدىڭ قازاق-قىرعىز ءدىن ءىسىن كوركەيتەتىن بولسا - ۇكىمەت ءىسىن ءبولىپ قويعان وڭ بولادى.
....
ەلدىڭ تۇرمىسىن، ءتىلىن، مىنەزىن بىلمەگەن كىسى كوشباسىن دا الىپ جۇرە المايدى.
...
ادىلدىك جوق جۇرتتا بەرەكە-بىرلىك بولمايدى.
...
از ادام اتقا ءمىندىم دەپ قاسقىر بولىپ جۇرتقا شاپسا-مۇنداي جۇرتتا بەرەكە قايدان بولسىن؟!
...
بوتەن كىسى قازاققا ەشقايدان ەشتەنە جاقسىلىق اكەپ بەرمەيدى.
...
ءوز كۇشىنە سەنبەگەن ادام دا، حالىق تا ەشقاشان ءومىر بايگەسىن الا المايدى.
...
بىرەۋگە تەلمىرگەن ادامنان ياكي حالىقتان-قوساق تۇرتكەن جەتىم لاق باقىتتى.
...
انىق تۇرىك زاتتى حالىق ءتىلى - ءبىزدىڭ قازاق ءتىلى.
...
ءبىزدىڭ جۇرت بوستاندىق، تەڭدىك، قۇرداستىق، ساياسات ءىسىن ۇعىنباسا - تاريح جولىندا تەزەك تەرىپ قالادى. باقىت پەن ماحاباتتان تىسقارى بولادى: بۇل ەكەۋى جوق جۇرتقا تىرشىلىك نەگە كەرەك؟!

...
بۇل بولىپ تۇرعان زامان - الاشتىڭ ازاماتىنا زور جۇك. بىزدە بىرلىك بولىپ، ءىس قىلا بىلەتىن شەبەر تابىلسا، الاشتىڭ بالاسى باقىت - ماحاببات جولىنا ءتۇستى! كەيىنگى ءۇرىم-بۇتاق نە العىس، نە قارعىس بەرە جۇرەر الدىمىزدا زور شارتتار بار! وسىنى اڭعار، جۇرتىم قازاق!
...
قازاقتىڭ بايىرعى جەرىن قاشان عىلىم مەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ تولىق يگەرمەيىنشە، جەر جەكەمەنشىككە دە، قونىستانۋشىلارعا دا بەرىلمەۋى ءتيىس.
...
كادەت پارتياسىنىڭ ماقساتى-ۇلتتىق اۆتونوميا جاريالاۋعا قارسى بولعاندىقتان دا، الاش يدەياسىنا سايكەس كەلمەگەندىكتەن دە، ونىڭ قۇرامىنان شىعامىن.

 

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار