دوسىم ساتپايەۆ، ساياساتتانۋشى:
– مىنانى ءتۇسىنۋ كەرەك، بىزدەگى كورمە نەگىزگى ەمەس، ارالىق كورمە بولدى. ءبىزدىڭ ەل بۇل جوبانى باستى ەكسپو سياقتى وتكىزدى، ءبىراق. كورمە وتكىزەمىز دەپ باسقا شارالاردى قالىس قالدىرعان جوقپىز.
وسى ءۇش ايدىڭ ىشىندە استانادا ەكسپو-دان تىس بىرنەشە سامميت، كونفەرەنسيالار ءوتىپ ۇلگەردى.
بۇلارعا كەلگەن قوناقتار كورمەگە كىرمەي كەتپەسى تاعى بەلگىلى. بۇل قوناقتار ءجاي قوناقتار ەمەس. شەندىلەر، بيزنەسمەندەر، ءىرى كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى... بيلىك وسى ارقىلى قازاقستان ەكونوميكاسى مەن ونىڭ الەۋەتىن كورسەتە الدى.
ەكىنشى جاعىنان، كورمەنى وتكىزۋ ارقىلى ىشكى تۋريزمگە جان بىتىردىك. مويىنداۋ كەرەك، كورمەگە كەلگەندەردىڭ كوپشىلىگى ءوز ازاماتتارىمىز عوي.
ءۇشىنشى جاعىنان ەكسپو كورمەسىن تاماشالاۋعا كەلىپ، تەحنولوگيالىق جاڭالىقتاردى تاماشالاعان مىڭداعان بالالاردىڭ ىشىنەن ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن بولاشاق ستيۆ دجوبس، يلون ماسكتار شىعۋى ابدەن مۇمكىن.
ال ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ كوپشىلىگى، شىنى كەرەك، قازاقستاننان تىس ەش جەرگە شىقپاعان. ولاردىڭ كوبى شەتەلدىك پاۆيلونداردى بارىپ، شەتەلدىكتەردى كورىپ، ولاردىڭ مادەنيەتىمەن تانىسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. مەنىڭ ەستۋىمشە ەكسپو-نى تاماشالاۋعا وبلىستاردان 75 مىڭنان استام وقۋشى كەلگەن!
اسقار جۇمادىلدايەۆ، ماتەماتيك:
– ءبىرتۇرلى سۇراق ەكەن. جاقسى جاقتارى دەيسىز بە؟ كىم ءۇشىن قازاق ءۇشىن بە؟ مەن ىلعي ايتام الەمدى مويىنداتۋ ءۇشىن قازاققا اۆتوموبيل، كومپيۋتەر جاساۋ كەرەك. ءبىراق قازاق اۆتوموبيل جاساي باستاعاندا، ەلگە اۆتوموبيل كەرەك بولماي قالۋى مۇمكىن عوي.
سوندىقتان وراعاتىپ، العا شىعۋىمىز كەرەك. ەرتەڭ نە بولاتىنىن باجايلاپ كورۋ قاجەت. مىنە، وسىلاي تىرلىك ەتسەك، ەل دە، ۇلت تا مويىندالادى.
نەگىزگى سۇراعىڭىزعا كەلسەك، ەحرو وتكىزگەننەن جامانشىلىق كورىپ تۇرعانىم جوق. جاقسى ما، جامان با، كورمەنى وتكىزدىك. جاقسى ما، جامان با، الەمگە قازاقستاندى بوراتتىڭ ەلى ەمەس ەكەنىن كورسەتتىك. جاس بۋىن ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى تىڭ جاڭالىقتارمەن تانىستى. ءوز كوزىمەن كوردى. وعان نەگە ماقتانباۋىمىز كەرەك؟
استانانى الماتىدان اۋىستىرعاندا دا قانشا شۋ بولدى؟ ءبىراق ودان ۇتىلعان جوقپىز عوي. «كوز قورقاق، قول باتىر» دەگەن وسى. ءبىز تەحنولوگيا، تەحنوكراتتىق دەگەن نارسەنى ەشقاشان ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
ەحرو-نىڭ وتكىزىلۋى — قازاقستاننىڭ تەحنوكراتتىق ەلگە اينالۋىنا دەگەن العاشقى قادامى دەپ بىلەمىن. وعان قۋانباسام، رەنجىمەيمىن.
ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى:
– شىنىن ايتۋ كەرەك، قازاقستان – الەمدىك ۇدەرىستەردەن جىراقتا جاتقان مەملەكەت. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە ىستەيتىن ماماندارىمىز مۇنى جاقسى بىلەدى، نەگىزىندە.
ءوز باسىم وسى ومىردە ءبىر عانا نارسەدەن قورقام. قازاقستان CNN سياقتى ارنالاردىڭ تىكەلەي ەفيرىنەن تۇسپەي قالاتىن بولسا، ەلىمىزدە ايتۋعا اۋىز بارمايتىن بۇلىك بولىپ جاتىر دەگەن ءسوز. سودان ساقتاسىن ءبىزدى...ەشكىم ءبىزدىڭ ايتپاي-اق تا، ەسكە الماي-اق تا قويسىن ءبۇيتىپ. تىنىشتىق بولسىن!
دەگەنمەن، ءدال قازىرگى جاعدايدا الەمدىك ءباسپاسوزدىڭ كونتەنت-ساراپتاماسىن نازارعا الار بولساق، ەكسپو تاقىرىبى اجەپتاۋىر قامتىلدى. ءبىزدىڭ ەل ءبىراز بەدەلدى تەلەارنالاردىڭ، باسىلىمداردىڭ اۋزىنا ىلىكتى. ەگەر بۇل تۇرعىدان قاراساق، ەكسپو شارا رەتىندە ءوزىن-وزى اقتاعان بولىپ شىعادى.
ءبىزدىڭ ەل دۇنيەگە ءوزىنىڭ بار ەكەندىگىن پاش ەتتى. شامالى بولسا دا، شەتەلدىكتەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتتى.
بەرلىن يريشيەۆ، قارجىگەر:
– ەكسپو-عا باردىم، كوردىم. كوپتەگەن پاۆيلونداردى ارالادىم. ءوزىم ءۇشىن نە الدىم دەيسىز بە؟ مەنى جاپونيا پاۆيلونى تاڭعالدىردى. تالعاممەن جاساعان. وسى پاۆيلوندا جاپونياداعى ەنەرگەتيكالىق توڭكەرىس، ونىڭ ىشىندە فۋكۋسيماداعى تراگەديا تۋرالى ءفيلمدى تاماشالادىم. ەرەكشە اسەر ەتتى.
الاقانداي سينگاپۋر ەلىنىڭ پاۆيلونى قانداي؟! قالا مەملەكەت كورمەگە قاتتى دايىندالعانى كورىنىپ تۇردى. پاۆيلوننىڭ تاقىرىبى دا تاماشا. «كىشكەنتاي ەل الىپ جوبالاردى تۋدىرادى» دەپ اتالادى ەكەن.
ءيا، ەكسپو ءبىتتى. ماسەلە: ءارى قاراي نە بولماق؟ ءارى قاراي قايتپەكپىز؟ جاسىل ەنەرگيا تاقىرىبىن وسى كورمەمەن بىرگە جاۋىپ تاستايمىز با، الدە بۇدان ءارى قاراي دامىتاتىن بولامىز با؟ دامىتار بولساق، ونىڭ جوسپارىن جاساۋ كەرەك شىعار؟ ماسەلە سوندا. «جاسىل ەنەرگيا» تاقىرىبى ەكسپو-نى وتكىزىپ العاسىن قاجەتسىز قالىپ قالماۋى كەرەك. مەملەكەت ەندىگى جەردە، انىعى، ەكسپو-دان كەيىن كورمە تاقىرىبىنا قاتىستى تۋىنداعان ءتۇرلى ستارتاپ جوبالارعا قولداۋ كورسەتۋى قاجەت. «جاسىل ەنەرگيانىڭ» جولىن سولار جالعاستىرۋى ءتيىس. سولاي.
كورمەنىڭ مادەني شارالارىن وتە جوعارى دەڭگەيدە وتكىزدىك. ءيا، كەيبىرەۋلەرگە ۇنامادى بۇل. «ەكسپو-نى ديسنەيلەندكە اينالدىرىپ جىبەردى» دەدى. بۇل ءبىزدىڭ حالىققا كەرەك ەدى. نەگە دەيسىز بە؟
ەكسپو ءبىزدىڭ مادەني دەڭگەيىمىزدى ءوسىردى. مادەني دەڭگەيدىڭ قانداي بولاتىنىن كورسەتتى. ءتارتىبىمىزدى تۇزەدى. تالعامىمىزدى ءوسىردى. استانا وپەرانىڭ ساحناسىندا ميلاننىڭ La scala-سى ونەر كورسەتكەنى نەگە تۇرادى؟! وسىدان تۇسپەۋىمىز كەرەك.
بۇل دا – كورسەتكىش...
جوعارىدا ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ بىلدىرگەن پىكىرىنە تۇزدىق تاپتىق.
ەكسپو-2017» حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسىنىڭ كوميسسارى ءراپىل جوشىبايەۆ بىلاي دەيدى:
«كورمەگە 115 ەل مەن 25 حالىقارالىق ۇيىم قاتىسقانىن بىلەسىزدەر. ءۇش اي بويى حالىقارالىق كورمە اياسىندا وتكەن 105 رەسمي شاراعا 53 ەلدىڭ باسشىلارى مەن 72 پرەمەر-مينيستر، 20 پارلامەنت سپيكەرلەرى قاتىستى».
شىنىمەن، بۇل دا – كورسەتكىش.
ال يسەكەشوۆ نە دەيدى؟
بارىنەن بۇرىن استانانىڭ اكىمى قۋانىشتى. قالا بيۋدجەتىنىڭ قورجىنى توق. يسەكەشوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەكسپو-عا كەلگەن جۇزدەگەن شەتەلدىك دەلەگاسيانىڭ ارقاسىندا 3 ملرد. دوللارعا جاقىن ينۆەستيسيا تارتىلعان. 60-قا تارتا بىرلەسكەن جوبالار جاسالاتىن بولاتىن وسىنىڭ نەگىزىندە.
– 60-قا تارتا جوبانىڭ 26-ىنا شەتەلدىك ينۆەستيسيا تارتامىز. بۇلار اقش، جاپونيا، تۇركيا جانە باتىس ەلدەرىنىڭ ينۆەستورلارى. جوبالار ءوندىرىستى عانا ەمەس، ءبىلىم سالاسىن، دەنساۋلىق سالاسىن، سونىمەن بىرگە اقپاراتتىق تەحنولوگيانى دا قامتيدى، – دەيدى اسەت يسەكەشوۆ.
دايىنداعان دۋمان بىقاي
