ولار ەلدەن ەرەكشە جاراتىلعان. ولار جەر باسىپ جۇرگەن ءسىز بەن بىزدەن بيىك تۇر. ولاردان اسقان تالانت يەسى جوق، تۇسىنگەنىمىز.
بۇگىن كوردىك. تۇركىمەن پرەزيدەنتى گۇربانع ۇلى بەردىمۇحامەدوۆ تاققا وتىرعالى بەرى ۋاقىتتا 40 كىتاپ جازىپ تاستاپتى. ويلاپ كورىڭىز، 40 كىتاپ. بىلسەك، ايگىلى دجەك لوندون قىسقا عۇمىرىندا وسىنشا كىتاپ جازعان. جازىپ ۇلگەرگەن. ال بەردىمۇحامەدوۆ ەندى قىزعان سياقتى. باۋىرىن ەندى جازعان ءتۇرى بار. 40 كىتاپ باسى عانا، دەمەك...
جازۋمەن شەكتەلسە ءبىر ءجون عوي. جوق. ول وعان از. وعان كىتاپتارىنىڭ مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگەنى، ەفيردەن كورسەتىلگەنى، جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءدارىس رەتىندە وقىلعانى كەرەك.
كىم قوي دەيدى؟ ەشكىم. بۇل ماقساتىنا دا جەتكەن. ءقازىر تۇركىمەندەر ديكتاتوردان بولەك، ونىڭ قالامىنان تۋعان كىتاپتارىنا دا تابىنادى. ادامعا تابىنادى، انىعى. ءتىرى ادامعا...
بايقايسىز با، ديكتاتورلاردىڭ بارلىعى شەتىنەن تالانتتى، تالاپتى. مەملەكەت باسقارۋداعى دارىنى ءوز الدىنا، ولار ونەردە دە، عىلىمدا دا، سپورتتا دا وزىق. توپجارعان.
ايتايىق دەگەنىمىز، تۇركىمەن پرەزيدەنتى جالعىز ەمەس. ول سياقتى «تالانتتى» ديكتاتورلار تولىپ جاتىر. مىسالى؟
1994 جىلى سولتۇستىك كورەيانىڭ كوسەمى كيم چەن ير العاش رەت گولف وينايدى. ومىرىندە گولف تاياعىن ۇستاپ كورمەگەن ير گولفتىڭ 18 شۇڭقىرىن رەكوردتى 38 سوققى جاساپ ءجۇرىپ وتەدى! ءتىپتى ەڭ ۇزدىك دەگەن گولفشىنىڭ وزىنە بۇل ارالىقتى ءجۇرىپ وتۋگە 25 سوققى ارتىق جاساۋ قاجەت...
«حالقىمىزدىق قالاۋلىسى العاشقى سوققىدان-اق تاڭعالدىردى. دوپتى ءبىر ەمەس، قاتارىنان بەس مارتە كوزدەگەن شۇڭقىرعا ءدال كىرگىزدى» دەگەن حابار تاراتتى سولتۇستىك كورەيالىق اقپارات قۇرالدارى. ويلاپ كورىڭىز بەس مارتە! ءومىرى گولف ويناماعان ادام...
ايتتىق قوي، ديكتاتورلار شەتىنەن دارىندى دەپ. ءيردىڭ سونىمەن بىرگە جەرلەستەرىنە شابىت سىيلايتىن قۇدىرەتى بولعان. ءيا، باسقا تەڭەۋ تابۋ قيىن بۇعان.
1999 جىلى جەڭىل اتلەتيكادان وتكەن الەم چەمپيوناتىندا سولتۇستىك كورەيالىق چون سون وك التىن الادى. جەڭىستەن كەيىن جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا وك: «جۇگىرىپ كەلە جاتىپ كوز الدىما كوشباسشىمىزدىڭ سۋرەتىن ەلەستەتتىم. بۇل ماعان شابىت بەردى» دەيدى.
ۋگاندا ديكتاتورى يدي امين ءتىپتى ارىگە كەتەدى. بوكستان ءوز ەلىندە وتكەن افريكا چەمپيوناتىندا امين: «جارىستىڭ شىمىلدىعىن ءوزىم اشسام، قالاي-بىلاي؟ ۇلتتىق قۇراما باپكەرى پيتەر سەرۋۆاگي ەكەۋمىز جۇدىرىقتاسايىق. العاشقى كەزدەسۋ وسى بولسىن» دەيدى. ەركە ديكتاتوردىڭ ءوتىنىشى ورىندالماي قالسىن با؟ قالاي ويلايسىز، بۇل كەزدەسۋدە كىم جەڭدى؟ كىم جەڭىمپاز اتاندى؟ ارينە، امين. ۇلتتىق قۇرامانىڭ بىلدەي باپكەرىن نوكداۋنعا جىبەرەدى.
كەلەسى كۇنى ەلدەگى بارلىق گازەت-جورنالدا: «جىل بوكسەرى» دەگەن ماقالا جاريالانادى. «تورەشى ەكىنشى راۋندتا كەزدەسۋدى توقتاتۋعا ءماجبۇر بولدى. قارسىلاسىنىڭ جويقىن سوققىلارىنا شىداس بەرە الماعان سەرۋۆاگيدى قۇتقارۋ قاجەتى ەدى...» دەلىنگەن مۇندا.
ەندى ىلگەرىدە ايتقان تۇركىمەن ديكتاتورى گۇربانع ۇلى بەردىمۇحامەدوۆكە قايتىپ ورالايىق. بىلسەڭىز، بۇل كىسى كاراتە مەن تحەكۆاندودان قارا بەلبەۋدىڭ يەسى.
2012 جىلى تۇركىمەن جەرىندە ەل تاريحىندا العاش رەت اۆتوبايگە ۇيىمداستىرىلماي ما. توسەگىندە تىنىش جاتا الماعان بەردىمۇحامەدوۆ جارىسقا قاتىسۋدى ءجون دەپ تابادى. ديكتاتور جارىس وتەتىن جەرگە الەمدەگى ەڭ قىمبات ءارى ديكتاتورلاردىڭ سۇيىكتى كولىگى سانالاتىن بۋگاتتي ۆەيرونمەن كەلگەن. «مەن دە قاتىسسام بولا ما؟» دەيدى گۇربانع ۇلى. كىم جوق دەسىن، كىم قوي دەسىن؟
كىمنىڭ قاشان، قالاي دايىنداپ قويعانى بەلگىسىز، ايتەۋىر جارىسقا قاتىسۋعا قاجەتتى سپورتتىق كيىم دە بەردىمۇحامەدوۆ ۇستىنە قۇيىپ قويعانداي قونا كەتەدى. جارىس كولىگىنە قونجيعان ديكتاتور بايگەدە...ءيا، قاتەلەسكەن جوقسىز، ءبىرىنشى كەلەدى. ءتىپتى، جالپى جارىس قورىتىندىسىندا ەڭ ۇزدىك ناتيجە كورسەتەدى. 57 شاقىرىمدى 26 مينۋت 10 سەكۋند ءجۇرىپ وتەدى. گۇربانع ۇلى تىزگىندەگەن كولىكتى كەلەر كۇنى پرەزيدەنت مۇراجايىنا اپارىپ قويعان...
ولار وسىنداي. ولار ەركە. ەلىنە ەركەلەيدى. ەلىنىڭ ءتوزىمى تاۋسىلمايتىنىنا، سابىرى سارقىلمايتىنىنا كوزدەرى جەتكەن ابدەن. ولار ديكتاتورلار. ولار تاعىندا ولەدى...
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
(جالعاسى بار)
