وسىدان ءتورت جىل بۇرىن جامبىل وبلىسى قورداي اۋدانى ماسانچي، اۋقاتتى جانە بۇلان باتىر اۋىلدارىندا قازاقتار مەن دۇنگەندەر اراسىندا ۇلتارالىق قاقتىعىس ورىن الىپ، سالدارىنان 11 ازامات قازا تاۋىپ، جۇزدەن استام ادام جارالانعان ەدى. بەلگىلى جۋرناليست گۇلجان ەرعالييەۆا وسى وقيعاعا قاتىستى ويىن تاعى دا ورتاعا سالدى. ول بىرنەشە ادامنىڭ ءومىرىن قيىپ، ەكى ۇلت اراسىندا تۋىنداعان ەتنيكالىق جانجالعا "ەسكى قازاقستان" وكىلدەرىن، ياعني "نازاربايەۆ كلاندارىن" كىنالى دەپ سانايدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"بيلىككە جاقىن ءانونيمدى ارنالار 2020 جىلى ادامدار ايۋاندىقپەن قىرىلىپ، تۇتاس ءبىر اۋىلدىڭ ورتكە ورانۋىنا تۇرتكى بولعان دۇنگەندەر قاقتىعىسىن قاڭتار وقيعاسى كەزىندە نەگىزگى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى رەتىندە قاماۋعا الىنعان ەكس – ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان تۇرعىمبايەۆتىڭ باسشىلىعىمەن، پوليسيا كەلىسىمىمەن وتباسىلىق باندالار ۇيىمداستىردى دەپ جازۋدا.
تەلەگرام-ارنالار حابارلاپ جاتقانداي، دۇنگەندەر قىرعىنى نەگە ەكەنى بەلگىسىز، نازاربايەۆتىڭ جاقىن دوسى احمەتجان ەسىموۆكە قاجەت بولعان-مىس.
دەگەنمەن ەڭ باستىسى – بۇل قىرعىنعا قوعام مەن بيلىكتىڭ رەاكسياسى قانداي بولدى؟ وتە قورقىنىشتى! بۇل سۇمدىقتىڭ جاي-جاپسارى بەلگىلى بولعاننان كەيىن قازاقتاردىڭ وسىناۋ جابايى قىلمىسى مەن قازاق بيلىگىنىڭ سۇمدىق ۇستانىمى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى ءارى قازاق ايەلى رەتىندە دۇنگەندەردەن اشىق تۇردە كەشىرىم سۇرادىم. بۇل ارەكەتىم ماعان نە اكەلدى؟ بۇكىل الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى مەنى قورلاپ، ساتقىن دەپ قارعادى. دۇنگەندەرگە اياۋشىلىق تانىتىپ، حالقىما وپاسىزدىق جاساعانداي بولدىم. اقىلعا قونىمسىز، ءبىراق ءتيىمدى! نەگىزىنەن قازاق ورتاسىندا بەدەلىمە نۇقسان كەلدى"، - دەيدى ول.
وسى تۇستا ول توقايەۆتىڭ سول ۋاقىتتا قول قۋسىرىپ، ناقتى ارەكەتكە بارماۋى قاڭتار وقيعاسىنا جول اشقانىن العا تارتادى.
"ەندى مىنە، ماسانچي اۋىلىنداعى سول قىرعىندى نازاربايەۆتار اۋلەتىنىڭ مۇشەلەرى (سەبەپتەرى بەلگىسىز بولىپ قالدى) ۇيىمداستىرعانى جانە قازاقستاننان – 12 مىڭ دۇنگەن مەن جامبىل وبلىسىنىڭ باسقا دا تۇرعىندارى جەر اۋدارىپ، بوسقىندار اعىنىن تۋدىرعانى بەلگىلى بولدى. وسى وقيعادان كەيىن قازاقستانداعى "گەنوسيد" تۋرالى اڭگىمە ءوربىدى. الايدا سول كەزدە توقايەۆتىڭ بۇرىنعى مينيستر تۇرعىمبايەۆتى قوسا العاندا، بولاتوۆتىڭ قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىنىڭ باقىلاۋىنداعى وسى بانديتتىك قۇرىلىمداردى زالالسىزداندىرۋعا كۇشى دە، باتىلى دا جەتپەدى. ءبىراق! ەگەر پرەزيدەنت سول كەزدە زاڭ بويىنشا ارەكەت ەتكەندە، 2022 جىلى قاسكەلەڭ قاراقشىلارى تۋدىرعان ەكىنشى قىرعىن – قاڭتار وقيعاسى ورىن الماس ەدى"، - دەيدى جۋرناليست.
ونىڭ سوزىنشە، جۋرنايستكە بۇل جولى تاعى دا دالەلسىز جالا جابىلۋدا.
"...ولار تاعى دا بيشىمبايەۆ ىسىندە زاڭنىڭ تەڭدىگى تۋرالى ايتىپ وتىرعانىم ءۇشىن مەنى كىنالاپ جاتىر. كەزىندە نازاربايەۆ بيلىگىنىڭ زاڭسىز ارەكتتەرىنە نارازىلىق تانىتقانىمدا ماعان جالا جاپقانى سەكىلدى، بۇل جولى توقايەۆ اكىمشىلىگىنىڭ بۇعان ەش قاتىسى جوق دەپ ۇمىتتەنەمىن"، - دەيدى جۋرناليست.
ەسكە سالايىق، وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن ورىن العان قاقتىعىسقا بايلانىستى جۋرناليست گۇلجان ەرعالييەۆا قازاق حالقى، ونىڭ ىشىندە بيلىك، ۇكىمەت، قوعام – دۇنگەندەردەن كەشىرىم سۇراۋى كەرەك دەگەن پىكىردى العا تارتقان بولاتىن. بۇل ويىن جۋرناليست الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا ورتاعا سالعان ەدى.
ول ارمياندار قاراعاندىدا قازاقتىڭ ولىمىنە سەبەپكەر بولعاندا، ارميان دياسپوراسى كۇللى قازاق حالقىنىڭ الدىندا كەشىرىم سۇراعان. وسى ارقىلى ءوزىنىڭ سانالى، ارلى ۇلت ەكەنىن دالەلدەگەنىن ايتتى.
“قازاقتار دۇنعاندارعا قول كوتەرىپ، دۇنيەنى توڭكەرگەن تۇستا، ءبىزدىڭ دەپۋتاتتار دا، بيلىك تە، قوعام دا وسى ءبىر ات توبەلىندەي ۇلتتان كەشىرىم سۇراعان جوق.
بۇل وقيعا قازاقتىڭ سۇيەگىنە تاڭبا.
مۇنى كورگەن بولسا، بابالار نە دەر ەدى؟ قاۋقارسىزعا قول كوتەرمەيتىن اتا-بابالارىمىز بۇگىنگى ۇرپاعى سەكىلدى وزىنەن السىزگە الىمجەتتىك جاساپ، ءۇيىن ورتەپ، ەركەك كىندىكتىسىن تەنتىرەتىپ جىبەرمەس ەدى. كەرىسىنشە، كەشىرىم سۇرار ەدى.
ءجا، بۇلاي جاساۋعا نامىستارىڭ جىبەرمەسە، ەندەشە مەن دايىنمىن.
مەن قازاقستان ازاماتى، گۇلجان ەرعالييەۆا – قازاقستانداعى دۇنعان دياسپوراسىنان كەشىرىم سۇرايمىن. قازا بولعان جاقىن-جۇراعاتىنا قايعىرىپ كوڭىل ايتامىن.
سىزدەردى قورعاي الماعان ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بەيقامدىعى مەن جاۋاپسىزدىعى ءۇشىن كەشىرىم وتىنەمىن. “اقتابان شۇبىرىندىعا” ۇشىراعان دۇنعاندار تراگەدياسىنان كەيىن ەلدە قارالى كۇن جاريالانۋى كەرەك ەدى.
مەملەكەت ءوز تاراپىنان زارداپ شەككەندەرگە وتەماقى تولەپ، وسىناۋ زاڭسىزدىققا جول بەرگەندەرى قاتاڭ جازالاۋى ءتيىس.
بۇدان كەيىن مۇنداي سوراقىلىقتىڭ قايتالانعانىن قالامايمىن. بۇل بارىمىزگە ساباق بولۋى ءتيىس. سىزدەردىڭ قايعىلارىڭىزعا ورتاقپىن”، – دەيدى گۇلجان ەرعالييەۆا.
بۇل وقيعادان كەيىن «بيشىمبايەۆ ىسىنە» بايلانىستى پىكىر بىلدىرگەن جۋرناليست ءدۇيىم جۇرتتىڭ كۇدىگىنە ىلىككەن ەدى. جۋرناليست گۇلجان ەرعالييەۆا الەۋمەتتىك جەلىدە بۇل ءىستى "ارنايى قۇرىلعان جوسپار" دەپ اتادى.
"بيشىمبايەۆ ءىسى جوعارى بيلىكتە وتىرعانداردىڭ جاقسى جوسپارلانعان جوباسى بولىپ شىقتى. بىرىنشىدەن، سوت وتىرىسى باستالاردان ءبىر اي بۇرىن سوتتالۋشىنىڭ ادۆوكاتتارىمەن "كۇتپەگەن" سۇحبات جۇرگىزگەن كەزدە سونى سەزدىم جانە بۇل ولاردىڭ جوسپارىن تاس تالقان ەتە جازدادى.
بۇل ءۇشىن ولار ماعان بوتتار جىبەردى. ەلمەدياداعى "دەلو بيشيمبايەۆا - ەتو بەلىي شۋم" اتتى شىعارىلىمىمىزدا ولاردىڭ جوسپارى قانداي بولعانىن، ياعني پسيحولوگيالىق ايلا-شارعى جاساۋ ارقىلى ەلدەگى سۋ تاسقىنىنان نەمەسە وتباسىلىق بانكتەر ەلدەن ميللياردتاعان دوللاردى الىپ كەتۋى سەكىلدى ماڭىزدى ماسەلەلەردەن حالىق نازارىن بۇرۋ بولعانىن ايتتىم.
سونىمەن قاتار، بىرەۋلەرگە وسى پروسەستى ءوز قولىنا الۋ ءۇشىن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۋرالى زاڭدى تەزىرەك ەنگىزۋ كەرەك ەدى، وعان قوسا ولاردىڭ قولىندا بيلىك پەن قوعامعا، سونىڭ ىشىندە ايەلدەرىن ۇرىپ-سوعاتىن باسقارۋشى ەليتاعا اسەر ەتۋ تەتىكتەرى بولۋى كەرەك ەدى. مىسالدار ىلە-شالا شىعا باستادى - ديپلوماتتىڭ ايەلى مەن اۋدان اكىمىنىڭ ايەلى شاعىمدارىن ايتتى. بۇل - تەك باستاماسى. سونىمەن قاتار، بىرەۋ توقايەۆتى حالىق پەن الەمگە ەلدەگى "سوت رەفورماسىن" قوعامدىق پروسەستىڭ مىسالىندا ساياسي ءىس ەمەس، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ءىسى بويىنشا كورسەتىپ، ولاردىڭ جاڭا قازاقستانعا سەنىمىن قالىپتاستىرۋ كەرەك دەپ سەندىردى"، - دەپ جازدى ول.
