Osydan tórt jyl buryn Jambyl oblysy Qordaı aýdany Masanchı, Aýqatty jáne Bulan batyr aýyldarynda qazaqtar men dúngender arasynda ultaralyq qaqtyǵys oryn alyp, saldarynan 11 azamat qaza taýyp, júzden astam adam jaralanǵan edi. Belgili jýrnalıs Gúljan Erǵalıeva osy oqıǵaǵa qatysty oıyn taǵy da ortaǵa saldy. Ol birneshe adamnyń ómirin qıyp, eki ult arasynda týyndaǵan etnıkalyq janjalǵa "Eski Qazaqstan" ókilderin, ıaǵnı "Nazarbaev klandaryn" kináli dep sanaıdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Bılikke jaqyn anonımdi arnalar 2020 jyly adamdar aıýandyqpen qyrylyp, tutas bir aýyldyń órtke oranýyna túrtki bolǵan dúngender qaqtyǵysyn Qańtar oqıǵasy kezinde negizgi uıymdastyrýshylardyń biri retinde qamaýǵa alynǵan eks – İshki ister mınıstri Erlan Turǵymbaevtyń basshylyǵymen, polısıa kelisimimen otbasylyq bandalar uıymdastyrdy dep jazýda.
Telegram-arnalar habarlap jatqandaı, dúngender qyrǵyny nege ekeni belgisiz, Nazarbaevtyń jaqyn dosy Ahmetjan Esimovke qajet bolǵan-mys.
Degenmen eń bastysy – bul qyrǵynǵa qoǵam men bıliktiń reaksıasy qandaı boldy? Óte qorqynyshty! Bul sumdyqtyń jaı-japsary belgili bolǵannan keıin qazaqtardyń osynaý jabaıy qylmysy men qazaq bıliginiń sumdyq ustanymy úshin Qazaqstan Respýblıkasynyń azamaty ári qazaq áıeli retinde dúngenderden ashyq túrde keshirim suradym. Bul áreketim maǵan ne ákeldi? Búkil áleýmettik jeli qoldanýshylary meni qorlap, satqyn dep qarǵady. Dúngenderge aıaýshylyq tanytyp, halqyma opasyzdyq jasaǵandaı boldym. Aqylǵa qonymsyz, biraq tıimdi! Negizinen qazaq ortasynda bedelime nuqsan keldi", - deıdi ol.
Osy tusta ol Toqaevtyń sol ýaqytta qol qýsyryp, naqty áreketke barmaýy Qańtar oqıǵasyna jol ashqanyn alǵa tartady.
"Endi mine, Masanchı aýylyndaǵy sol qyrǵyndy Nazarbaevtar áýletiniń músheleri (sebepteri belgisiz bolyp qaldy) uıymdastyrǵany jáne Qazaqstannan – 12 myń dúngen men Jambyl oblysynyń basqa da turǵyndary jer aýdaryp, bosqyndar aǵynyn týdyrǵany belgili boldy. Osy oqıǵadan keıin Qazaqstandaǵy "genosıd" týraly áńgime órbidi. Alaıda sol kezde Toqaevtyń burynǵy mınıstr Turǵymbaevty qosa alǵanda, Bolatovtyń qaýipsizdik kúshteriniń baqylaýyndaǵy osy bandıttik qurylymdardy zalalsyzdandyrýǵa kúshi de, batyly da jetpedi. Biraq! Eger prezıdent sol kezde zań boıynsha áreket etkende, 2022 jyly Qaskeleń qaraqshylary týdyrǵan ekinshi qyrǵyn – Qańtar oqıǵasy oryn almas edi", - deıdi jýrnalıs.
Onyń sózinshe, jýrnaıstke bul joly taǵy da dálelsiz jala jabylýda.
"...Olar taǵy da Bıshimbaev isinde zańnyń teńdigi týraly aıtyp otyrǵanym úshin meni kinálap jatyr. Kezinde Nazarbaev bıliginiń zańsyz árektterine narazylyq tanytqanymda maǵan jala japqany sekildi, bul joly Toqaev ákimshiliginiń buǵan esh qatysy joq dep úmittenemin", - deıdi jýrnalıs.
Eske salaıyq, osydan biraz jyl buryn oryn alǵan qaqtyǵysqa baılanysty jýrnalıs Gúljan Erǵalıeva qazaq halqy, onyń ishinde bılik, úkimet, qoǵam – dúngenderden keshirim suraýy kerek degen pikirdi alǵa tartqan bolatyn. Bul oıyn jýrnalıs áleýmettik jelidegi paraqshasynda ortaǵa salǵan edi.
Ol armándar Qaraǵandyda qazaqtyń ólimine sebepker bolǵanda, armán dıasporasy kúlli qazaq halqynyń aldynda keshirim suraǵan. Osy arqyly óziniń sanaly, arly ult ekenin dáleldegenin aıtty.
“Qazaqtar dunǵandarǵa qol kóterip, dúnıeni tóńkergen tusta, bizdiń depýtattar da, bılik te, qoǵam da osy bir at tóbelindeı ulttan keshirim suraǵan joq.
Bul oqıǵa qazaqtyń súıegine tańba.
Muny kórgen bolsa, babalar ne der edi? Qaýqarsyzǵa qol kótermeıtin ata-babalarymyz búgingi urpaǵy sekildi ózinen álsizge álimjettik jasap, úıin órtep, erkek kindiktisin tentiretip jibermes edi. Kerisinshe, keshirim surar edi.
Já, bulaı jasaýǵa namystaryń jibermese, endeshe men daıynmyn.
Men Qazaqstan azamaty, Gúljan Erǵalıeva – Qazaqstandaǵy dunǵan dıasporasynan keshirim suraımyn. Qaza bolǵan jaqyn-juraǵatyna qaıǵyryp kóńil aıtamyn.
Sizderdi qorǵaı almaǵan bizdiń bıliktiń beıqamdyǵy men jaýapsyzdyǵy úshin keshirim ótinemin. “Aqtaban shubyryndyǵa” ushyraǵan dunǵandar tragedıasynan keıin elde qaraly kún jarıalanýy kerek edi.
Memleket óz tarapynan zardap shekkenderge ótemaqy tólep, osynaý zańsyzdyqqa jol bergenderi qatań jazalaýy tıis.
Budan keıin mundaı soraqylyqtyń qaıtalanǵanyn qalamaımyn. Bul bárimizge sabaq bolýy tıis. Sizderdiń qaıǵylaryńyzǵa ortaqpyn”, – deıdi Gúljan Erǵalıeva.
Bul oqıǵadan keıin «Bıshimbaev isine» baılanysty pikir bildirgen jýrnalıs dúıim jurttyń kúdigine ilikken edi. Jýrnalıs Gúljan Erǵalıeva áleýmettik jelide bul isti "arnaıy qurylǵan jospar" dep atady.
"Bıshimbaev isi joǵary bılikte otyrǵandardyń jaqsy josparlanǵan jobasy bolyp shyqty. Birinshiden, sot otyrysy bastalardan bir aı buryn sottalýshynyń advokattarymen "kútpegen" suhbat júrgizgen kezde sony sezdim jáne bul olardyń josparyn tas talqan ete jazdady.
Bul úshin olar maǵan bottar jiberdi. Elmedıadaǵy "Delo Bıshımbaeva - eto Belyı shým" atty shyǵarylymymyzda olardyń jospary qandaı bolǵanyn, ıaǵnı psıhologıalyq aıla-sharǵy jasaý arqyly eldegi sý tasqynynan nemese otbasylyq bankter elden mıllıardtaǵan dollardy alyp ketýi sekildi mańyzdy máselelerden halyq nazaryn burý bolǵanyn aıttym.
Sonymen qatar, bireýlerge osy prosesti óz qolyna alý úshin turmystyq zorlyq-zombylyq týraly zańdy tezirek engizý kerek edi, oǵan qosa olardyń qolynda bılik pen qoǵamǵa, sonyń ishinde áıelderin uryp-soǵatyn basqarýshy elıtaǵa áser etý tetikteri bolýy kerek edi. Mysaldar ile-shala shyǵa bastady - dıplomattyń áıeli men aýdan ákiminiń áıeli shaǵymdaryn aıtty. Bul - tek bastamasy. Sonymen qatar, bireý Toqaevty halyq pen álemge eldegi "sot reformasyn" qoǵamdyq prosestiń mysalynda saıası is emes, turmystyq zorlyq-zombylyq isi boıynsha kórsetip, olardyń Jańa Qazaqstanǵa senimin qalyptastyrý kerek dep sendirdi", - dep jazdy ol.
