كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندار قازىرگى تاڭدا ەكونوميكانىڭ باستى قوزعاۋشى كۇشىنە اينالعان. سول سەبەپتى كەزىندە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ وبلىستاردا كاسىپتىك-تەحنيكالىق مامانداردى دايارلايتىن كوللەدجدەردىڭ ماتەريالدىق بازاسىن نىعايتىپ، وقۋ باعدارلامالارىن زامان تالابىنا ساي جەتىلدىرۋدى ۇكىمەتكە تاپسىرعان بولاتىن. بۇدان باسقا، ەلباسىنىڭ كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندىقتى يگەرۋگە ۇمتىلعان جاستارعا تەگىن گرانتتار تاعايىنداپ، جاستاردى ىنتالاندىرۋدى دا ەسكەرگەن ەدى.
ءقازىر جاستارعا كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋدە وزىق تاجىريبە رەتىندە تانىلعان ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسى قاراعاندى، تۇركىستان، جانە شىعىس قازاقستان وبلىسىندا قارقىندى دامىپ جاتىر. ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تاراتقان ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتەر بولساق، ەلىمىز بويىنشا كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن 96 ورتا بۋىندى وقۋ ورىندارىندا ءدۋالدى وقۋ جۇيەسى كەڭىنەن قولدانىلاتىنىن بايقايمىز.
بۇل جۇيە بويىنشا ءتالىم الىپ جۇرگەن جاستار ءوز ۋاقىتىنىڭ 70-80 پايىزىن وندىرىستە، قالعان 20-30 پايىزىن كوللەدجدەردە ءبىلىم الۋعا باعىتتايدى. كاسىپتىك-تەحنيكالىق مامان دايىنداۋدا تاپتىرمايتىن ءتاسىل رەتىندە مويىندالعان ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسى دامىعان باتىس ەلدەرىندە كەڭىنەن تانىمال.
ايتالىق، گەرمانيا، اۆستريا، دانيا، نيدەرلاند، شۆەسيادا وسى جۇيە كەڭىنەن پايدالانىلۋدا. سوڭعى جىلدارى جۇڭگو مەن جەدەل دامىپ كەلە جاتقان شىعىس ازيا ەلدەرى دە ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ارقاسىندا ەكونوميكاسىن وركەندەتۋگە كۇش سالۋدا.
وسى رەتتە شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ءدۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ ىسىمەن اينالىسىپ جۇرگەن نيكولاي توكاريەۆ وبلىستا ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسى بويىنشا ءبىلىم الىپ جۇرگەن جاستار ءقازىردىڭ وزىندە تەوريالىق بىلىمدەرىن وندىرىستە شىڭداپ، جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزگەنىن اتاپ ءوتتى. جالپى، بۇل جۇيەنى ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە دامىتۋدىڭ ماڭىزى زور. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە جاستارعا كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرەتىن 896 ءبىلىم وشاعى بار. ولاردىڭ 325ء-ى ليسەي بولسا، 571ء-ىن كوللەدجدەر قۇرايدى. وسى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا 600 مىڭنان استام جاستار ءبىلىم الىپ، جاڭا كاسىپتى يگەرىپ جاتىر.
ءوندىرىستى ءوڭىر سانالاتىن شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ءدۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەرگىلىكتى بيلىك ورىندارى گەرمانيانىڭ ىس-تاجىريبەسىنە سۇيەنىپ دامىتىپ جاتقانىنا ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. وڭىردە كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ ءىسىن دامىتۋ قولعا الىنعان ساتتە گەرمانيانىڭ ترير قالاسىنداعى قولونەرشىلەر پالاتاسىنىڭ جەتەكشىسى كارەل كيز ارنايى كەلىپ، وڭىردەگى كوللەدجدەرمەن بايلانىس ورناتىپ، ىس-تاجىريبەلەرىمەن بولىسكەن بولاتىن. سول كەزدە بىلىكتى مامان ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ماڭىزىن بىلايشا اڭگىمەلەپ بەرگەن ەدى.
– ءدۋالدى جۇيە بويىنشا مامان دايىنداۋعا دەن قويعان گەرمانيانىڭ رەينلاند-پفالس ايماعىندا جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى بار بولعانى 3 پايىزدى قۇرايدى. ال تۇتاس ەلدە بۇل كورسەتكىش 7،8 پايىزدىڭ دەڭگەيىندە. بۇگىندە گەرمانيادا 25 جاسقا دەيىنگى جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق 7 پايىز بولسا، بۇل كورسەتكىش گەرەكيادا – 45، يسپانيادا – 43، فرانسيادا – 30، يتاليادا 28 پايىزدى قۇرايدى. وسىدان-اق بۇل جۇيەنىڭ ەلدەگى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن شەشۋدە قانداي ماڭىزعا يە ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندار دايارلايتىن بۇل جۇيەنى دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەت تە مۇددەلى بولۋى كەرەك. قازاقستاننىڭ ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسىنە ايرىقشا ءمان بەرىپ وتىرعانى قۋانتادى. بۇگىندە گەرمانيادا وسى جۇيە بويىنشا ءتالىم العان جاستاردىڭ 80 پايىزى بىردەن جۇمىسقا ورنالاسىپ كەتەدى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە جۇمىسقا تۇرسا، قالعان 20 پايىزى ءىرى كاسىپورىندارعا جۇمىسقا ورنالاسادى. سوندىقتان بۇل جۇيەنىڭ ەل ەكونوميكاسىنا بەرەرى مول، – دەگەن بولاتىن بىلىكتى مامان.
بۇگىندە ەلىمىزدەگى كاسىپورىندارعا جاڭا تەحنولوگيالار ەنىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇل جاعدايدا سول كاسىپورىنداردا جۇمىس ىستەيتىن مامانداردى قايتا دايارلىقتان وتكىزۋ ماسەلەسى تۋىندايدى. بۇل سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ەلىمىزدەگى كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندار دايارلايتىن وقۋ ورىندارى وعان دايىن بولۋى شارت. وسى رەتتە ءوندىرىس ورىندارى دا مامان جەتىسپەۋشىلىگىن ءدۋالدى وقىتۋ جۇيەسىن ەنگىزگەن وقۋ ورىندارىمەن بىرلەسىپ شەشۋگە مۇددەلى بولىپ وتىر.
نۇرلان جۇماقانوۆ
