مۋزىكا – قازاقستان حالقى مادەنيەتىنىڭ اجىراماس بولىگى، ۇلتتىق بولمىسپەن تىعىز بايلانىسقان ونەر. ول ادامدى ءومىرىنىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ، سوڭعى ساتىنە دەيىن جەتەلەپ، قۋانىش پەن مۇڭدى، ءۇمىت پەن ساعىنىشتى بەينەلەيدى. ءبىزدىڭ قوعامدا مۋزىكا – جاي عانا كوڭىل كوتەرۋدىڭ قۇرالى ەمەس، كەرىسىنشە، مادەني كودتاردى، حالىق دانالىعىن، تاريحي جادىنى جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردى جەتكىزەتىن كەرەمەت ءداستۇر.
ەجەلدەن بەرى قازاق حالقىنىڭ ءان ونەرى ەستەتيكالىق قانا ەمەس، سونداي-اق ماڭىزدى ريتۋالدىق قىزمەت اتقاردى. مۋزىكا ءداستۇرلى راسىمدەر مەن سالت-جورالعىلاردىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ، ۇرپاقتار ساباقتاستىعىندا رۋحاني بايلانىستى قامتاماسىز ەتىپ كەلەدى.
وسى ماقالادا ايتىسكەر اقىن سەرىكزات دۇيسەنعازى ۇلتتىق فولكلور ونەرىنىڭ نەگىزگى جانرلارى تۋرالى جانە قازىرگى تەحنولوگيانىڭ مادەني داستۇرلەردى ساقتاۋعا قالاي ىقپال ەتكەنى جونىندە باياندايدى.
مۋزىكا – كەشەگى مەن بولاشاقتىڭ كوپىرى
حالقىمىزدىڭ مۋزىكالىق داستۇرلەرى ەجەلگى زامانداردان باستاۋ الىپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءوز وزەكتىلىگىن جوعالتقان ەمەس. زاماناۋي ۇدەرىستەردىڭ ىقپالىمەن ول جاڭا بولمىسقا بەيىمدەلە تۇسۋدە.
قازاق مۋزىكاسى – ءتىرى تاريح، ول ساندىق داۋىردە دە ءوز جالعاسىن تابۋدا. حالىق اندەرى مەن سۇيىكتى تۋىندىلار مۋزىكا پلاتفورمالارىندا جاڭاشا كەلبەتكە يە بولىپ جاتىر. مىسالى، ياندەكس مۋزىكا سياقتى سەرۆيستەر ولاردى جاڭا بۋىن تىڭدارماندارىنىڭ قۇلاعىنا جەتكىزەدى.
اقىلدى الگوريتمدەر تەك مادەني مۇرانى ساقتاپ قانا قويماي، ەرەكشە ساتتەرگە لايىقتى اۋەندەردى دە ۇسىنادى. ايتالىق، «مەنىڭ تولقىنىم» فۋنكسياسى تىڭدارمان تالعامىن ساراپتاپ، كوڭىل-كۇيىنە ساي پلەيليست جاسايدى. جۇيە تىڭداۋ تاريحىن، مۋزىكالىق ۇيلەسىمدىلىكتى جانە بولاشاقتا تىڭدالۋى مۇمكىن مۋزىكالىق تالعامداردى ەسكەرە وتىرىپ، جاڭا اندەر تىزبەگىن ۇسىنۋعا قابىلەتتى. وسىلايشا، تەحنولوگيا مۋزىكانى وتكەن مەن بۇگىندى بايلانىستىراتىن كوپىرگە اينالدىرۋدا.
بەسىك جىرى – ءداستۇردىڭ العاشقى ءۇنى
فولكلوردىڭ ەڭ كونە جانرلارىنىڭ ءبىرى – بەسىك جىرى (كولىبەلنايا). مۇنداي اندەر تەك بالانى جۇباتىپ، ۇيىقتاتۋدىڭ امالى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءسابيدى جىن-شايتانداردان قورعاۋ نەمەسە ونىڭ مىنەز-قۇلقىنا وڭ اسەر ەتۋ ماقساتىندا ايتىلعان.
كوبىنە بەسىك جىرىن اناسى ورىنداپ، اۋەنگە مەيىرىم مەن جىلىلىق تولتىراتىن. بۇگىنگى انالار دا بالالارىنا بەسىك جىرىن شىرقايدى، ءبىراق جاڭا ۇلگىدە. تەحنولوگيالار سۇيىكتى اۋەندەردەن جەكە پلەيليست قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ياندەكس مۋزىكاداعى «مەنىڭ تولقىنىم» قىزمەتى ءسابي ۇيقىسى ءۇشىن ەڭ جۇمساق ءارى جۇرەككە جىلى تيەتىن بەسىك جىرلارىن تاڭداپ بەرەدى.
ۇيلەنۋ تويى اندەرى – جاڭا ومىرگە قادام
شاڭىراق كوتەرۋ قازاق حالقىندا ەرەكشە سالتاناتتى شارا بولىپ ەسەپتەلەدى، ال وعان ارنالعان اندەر مەن جىرلار ۇلكەن ماڭىزعا يە. ماسەلەن:
● "سىڭسۋ" – قالىڭدىقتىڭ اتا-اناسىمەن جانە تۋعان-تۋىستارىمەن، ۇيىمەن قوشتاسار ساتىندەگى مۇڭدى جىرى.
● "بەتاشار" – جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ بەتىن اشۋ ءراسىمى كەزىندە ورىندالاتىن، وزىنشە ناقىشپەن ورىندالاتىن جىر.
● "جار-جار" – قالىڭدىق پەن كۇيەۋ جىگىت جاعى ايتىس تۇرىندە ورىندايتىن ءان-جىر. بۇل ديالوگ ارقىلى كۇيەۋ جاق قالىڭدىقتى جاڭا ومىرىمەن قاۋىشتىرسا، قىز جاعى قوشتاسۋ نازىن بىلدىرەدى.
بۇگىندە قازاق تويلارىنىڭ باستى اندەرىنىڭ ءبىرى – "توي جىرى" (دوس-مۇقاسان توبى). بۇل ءاننىڭ العاشقى نوتالارى شىرقالا باستاعاننان-اق، جۇرتشىلىقتىڭ كوڭىل-كۇيى كوتەرىلىپ، بي الاڭىنا بەت الادى.
وسىلايشا، ياندەكس مۋزىكاداعى «مەنىڭ تولقىنىم» فۋنكسياسىنىڭ كومەگىمەن ەرەكشە ساتتەرگە الدىن الا پلەيليست جاساپ، ەڭ اسەرلى اۋەندەردى تاڭداۋعا بولادى.
قوشتاسۋ جانە جۇباتۋ اندەرى
"قوشتاسۋ" – تۋعان جەردەن الىستاپ بارا جاتقاندا ايتىلاتىن مۇڭلى اندەر. بۇل جانر ءتۇرلى تاريحي كەزەڭدەردە حالىق اراسىندا كەڭ تارالعان. مىسالى، قازاقتىڭ ايگىلى ليرو-ەپوستىق جىرى "قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ" دا قوشتاسۋ اندەرىمەن ورنەكتەلگەن.
"جوقتاۋ" – قايعى مەن مۇڭدى جەتكىزەتىن ازالى اندەر. كوبىنە ايەلدەر جاقىن ادامىنان ايىرىلعاندا ورىندايتىن بۇل اندەر تەك قايعىنى ەمەس، سونىمەن بىرگە مارقۇمنىڭ ومىرىنە دەگەن قۇرمەتتى دە بىلدىرەدى.
ايتىس – سۋىرىپسالما ءسوز ونەرى
ايتىس – ەكى اقىننىڭ ءسوز سايىسى ارقىلى وتەتىن ۇلتتىق ونەردىڭ ەرەكشە ءتۇرى. ول بۇگىنگى كۇنى دە ءوز ماڭىزىن جوعالتپاي، حالىقتىڭ مادەني ءومىرىنىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالعان.
ايتىستىڭ ەرەكشەلىگى – ونىڭ كوپقاباتتىلىعىندا. بۇل تەك ونەر عانا ەمەس، قوعامدىق پىكىرتالاس الاڭى دا. اقىندار ونەرىن كورسەتۋمەن قاتار، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى، ساياسي جاعدايدى، مورالدىق قۇندىلىقتاردى دا قوزعايدى. ولاردىڭ ماقساتى – قارسىلاسىن سوزبەن جەڭۋ عانا ەمەس، تىڭدارماندارعا وي سالۋ، كەيدە ادىلەتسىزدىككە قارسى ۇندەۋ تاستاۋ.
وسىلايشا، قازاق مۋزىكاسى – ۇلتتىڭ رۋحاني ايناسى. ول ادامنىڭ ەڭ ماڭىزدى ساتتەرىندە قاسىنان تابىلىپ، ۇرپاقتى بايلانىستىراتىن التىن كوپىرگە اينالادى.
● بەسىك جىرى ءسابيدىڭ جۇرەگىنە مەيىرىم ۇيالاتادى.
● سىڭسۋ مەن جار-جار قالىڭدىقتىڭ جاڭا ومىرگە قادامىن بەينەلەيدى.
● جوقتاۋ مەن قوشتاسۋ اندەرى وتكەندى ەسكە سالىپ، تاعدىردىڭ اۋىر كەزەڭدەرىن ايشىقتايدى.
● ايتىس – حالىقتىڭ ءۇنى، شىندىق پەن ونەردىڭ ۇيلەسىمى.
بۇگىندە تەحنولوگيالار بۇل مۇرانى ساقتاۋعا عانا ەمەس، ونى جاڭا زامانعا بەيىمدەۋگە دە كومەكتەسەدى. ساندىق ارحيۆتەر، الگوريتمدىك ۇسىنىستار جانە ونلاين پلاتفورمالار قازاق مۋزىكاسىن قازىرگى زاماننىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدىرۋدا. ۋاقىت جىلجىپ، ءداۋىر وزگەرسە دە، حالقىمىزدىڭ جۇرەگىندە مۋزىكا ماڭگى ساقتالىپ، بولاشاق ۇرپاققا جەتىپ وتىرادى.
