بىرىنشىدەن ايتارىمىز، سايلاۋ جۇرتقا تانىلام دەگەن ادامعا جاقسى مۇمكىندىك بولدى. كۇنى كەشە عانا كوشەدە اششى سۋعا سىلقيا تويىپ الىپ، ىشكى سەزىمىن ءمانسىز دىبىستارمەن سىرتقا شىعارىپ، جۇرتقا تانىمال بولعان سايلاۋبەك تە «سايلاۋعا قاتىسامىن» دەپ ساۋىقشىل قاۋىمدى تاعى ءبىر رەت ءدۇر سىلكىندىردى. شوۋ-بيزنەستىڭ توڭىرەگىندەگى جاڭالىقتاردى قانىن جەرگە تيگىزبەي جازۋعا ماشىقتانعان قازاقستاندىق اقپارات قۇرالدارى «مىلقاۋ ءانشىنىڭ» دەپۋتاتتىق مانداتقا قول سوزۋىن اپتا بويى قىزۋ تالقىلاپ، ارەڭ ەس جيدى.
يتكە سۇيەك تاستاعانداي بولعان بۇل اقپارات تالايدىڭ جۇيكەسىنە ءتيىپ، اشۋ-ىزاسىن تۋعىزعانى انىق. سايلاۋبەكتى قويا تۇرايىق. سايلاۋبەكتىڭ «سايلاۋعا قاتىسام» دەپ ەزەۋرەۋى كەزەكتى جارنامالىق قادام عوي. ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز باسقا.
قازىرگى ۇعىمعا سالىپ قاراساق، ءمۇيىزى قاراعايداي ءانشى، اكتەر، اقىن-جازۋشىلارىڭىز، كۆن-شيك، اسابا –ءبارى-بارى شوۋ-بيزنەستىڭ بەلسەندى وكىلدەرى ەمەس پە؟ وسىنداي ىقپالسىز، تابانىنىڭ ءبۇرى جوق، باعىتى ايقىندالماعان ادامدارعا مەملەكەتتىڭ تاعدىرىن قالاي تاپسىرۋعا بولادى؟
بۇگىندە كوپشىلىگىمىز ءومىرىمىزدى وزگەرتىپ، قازاق ءتىلىنىڭ تۇعىرىنا قونعانىن قالايمىز. بۇل تۋراسىنداعى ويىمىزدىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەرگە كۇن سايىن جازىپ، كوپشىلىكپەن بولىسەمىز. ءبىراق ارقامىزعا شانشۋداي قادالعان ماسەلەلەردى كىمنىڭ قالاي شەشەتىنىن بىلمەيمىز.
تاياۋدا الەۋمەتتىك جەلىدە بەلسەندىلىك تانىتىپ، ءوزىن ۇلت جاناشىرى رەتىندە كورسەتىپ (بارىمىزگە ەتجاقىن وبراز عوي) جۇرگەن ونەر ادامى الداعى ءماجىلىس سايلاۋىندا مۇحتار شاحانوۆتى، بەكبولات تىلەۋحاندى، ءجۇرسىن ەرماندى كورگىسى كەلەتىنىن جازىپتى. سايلاۋى وتەتىن كۇن بەلگىلى بولعالى بەرى دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر رەتىندە تالاي اقىن-جازۋشى مەن ءانشى-ارتىستىڭ ەسىمى الەۋمەتتىك جەلىدە ايشىقتاپ جازىلدى.
تەلەديدار مەن توي-تومالاقتان كورەتىن اقىن-جازۋشىلار مەن انشى-ارتىستەردىڭ ءبارىن ءتىزىپ شىقتىق. ولاردىڭ ءسوزى كەسەك، ويى تەرەڭ بولعان سوڭ، ءبىز ءۇشىن ولار ۇلتتىڭ سويىلىن سوعىپ، ءتىلدىڭ مۇددەسىن كوزدەيتىندەي بولىپ تۇرادى. «سوقىر كورگەنىنەن جازبايدى» دەمەكشى، ءبىز «پارلامەنتتەگى ورىنعا سولار لايىق» دەپ قازاق قوعامىنا ءوز ويىمىزدى ورتاعا سالىپ جاتىرمىز.
جارايدى، كوز الدىمىزدا جۇرگەن انشى-ارتىستەر مەن اقىن-جازۋشىلار دەپۋتات بولسىن. سوندا ولار نە ىستەيدى؟ ۇلتتىق مۇددەنىڭ ۇپايىن تۇگەندەپ، جۇرتتىڭ ءبارىن قازاقشا سويلەتە مە؟ جوق. وكىنىشكە وراي، بىزدەر بۇگىنگى مادەنيەت قايراتكەرلەرىنىڭ ىقپالسىز توپقا اينالعانىن تۇسىنگىمىز كەلمەيدى.
ايتىستىڭ جۇگىن ارقالاپ جۇرگەن ج.ەرماندى سۇيىكتى ىسىنەن ايىرىپ، دەپۋتات قىلعاندا نە تابامىز. ءماجىلىس پەن سەناتتا ايتىس ۇيىمداستىرامىز با؟ مەنىڭشە، ءجۇرسىن اعامىز ايتىستىڭ باسىندا ءجۇرىپ، ەلگە كوپ ەڭبەك سىڭىرەدى. كەزىندە قۇدايبەرگەن سۇلتانبايەۆ اعامىز بەن فاريزا وڭعارسىنوۆا اپامىز دەپۋتات بولىپ، ارتقى پارتادا ءۇنسىز وتىرىپ، ۋاقىتتارىن تەككە كەتىرمەدى مە؟
قازىرگى ۇعىمعا سالىپ قاراساق، ءمۇيىزى قاراعايداي ءانشى، اكتەر، اقىن-جازۋشىلارىڭىز، كۆن-شيك، اسابا –ءبارى-بارى شوۋ-بيزنەستىڭ بەلسەندى وكىلدەرى ەمەس پە؟ وسىنداي ىقپالسىز، تابانىنىڭ ءبۇرى جوق، باعىتى ايقىندالماعان ادامدارعا مەملەكەتتىڭ تاعدىرىن قالاي تاپسىرۋعا بولادى؟
ءوز باسىم الداعى ءماجىلىستىڭ اۋلاسىنان م.شاحانوۆ، ب.تىلەۋحان، ج.ەرماندى كورگىم كەلمەيدى. م.شاحانوۆ پەن ب.تىلەۋحان دەپۋتاتتىقتىڭ ءدامىن تاتقان ادامدار. ەكەۋى دەپۋتاتتىق مانداتىن پايدالانىپ، كوكەيگە تۇنعان ويلارىنىڭ 10-15 پايىزىن ءماجىلىستىڭ مىنبەرىنەن ايتتى. بۇل ءۇشىن ولارعا اللا ريزا بولسىن.
ال ايتىستىڭ جۇگىن ارقالاپ جۇرگەن ج.ەرماندى سۇيىكتى ىسىنەن ايىرىپ، دەپۋتات قىلعاندا نە تابامىز. ءماجىلىس پەن سەناتتا ايتىس ۇيىمداستىرامىز با؟ مەنىڭشە، ءجۇرسىن اعامىز ايتىستىڭ باسىندا ءجۇرىپ، ەلگە كوپ ەڭبەك سىڭىرەدى. كەزىندە قۇدايبەرگەن سۇلتانبايەۆ اعامىز بەن فاريزا وڭعارسىنوۆا اپامىز دەپۋتات بولىپ، ارتقى پارتادا ءۇنسىز وتىرىپ، ۋاقىتتارىن تەككە كەتىرمەدى مە؟
ءبىز دەپۋتاتتىق مانداتقا يە بولعان اقىن-جازۋشىلار قازاق ءتىلى مەن ۇلتتىق مۇددە ءۇشىن كۇرەسەدى دەپ ويلايمىز. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرى وزدەرىن ۇلت جاناشىرى سانايتىن ءبىراز اعالارىمىز دەپۋتات بولدى. ولار دەپۋتات بولعانشا ەكپىنى تاۋ جاپىراتىنداي بولدى. كوزدەگەن ماقساتىنا قول جەتكىزگەننەن كەيىن ارىستانداي الاسۇرعان اعالارىمىز تەز جۋاسىپ كەتەتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز.
مۇنىڭ ءبارىن بىلە تۇرا تاعى سولارعا ءۇمىت ارتاتىنىمىز نە؟ بۇل ەندى وتاندىق تەلەارنالاردىڭ بۇقارالىق مادەنيەتتى كۇندىز-تۇنى ناسيحاتتاپ، شوۋ-باعدارلاما، ءتۇرلى كونسەرتتەرمەن حالىقتى ەس جيعىزباي ەسەڭگىرەتىپ تاستاعانىنىڭ بەلگىسى.
ءقازىر الەم ەلدەرى ەكونوميكالىق داعدارىسپەن بەتپە-بەت كەلىپ تۇرعان شاقتا قازاقستانعا «ونەرلى ءھام سپورتشى دەپۋتاتتاردىڭ» مۇلدە قاجەتى جوق. بىزگە ەۋرازيالىق وداق بويىنشا ارىپتەستەرىمەن تەرەزەسى تەڭ دارەجەدە داۋلاسىپ، قازاقتىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسىن قورعاي الاتىن بىلىكتى، ەكونوميكا مەن قارجى سالاسىن جەتىك مەڭگەرگەن جاڭاشىل دەپۋتاتتار قاجەت.
ونداي ادامدار بار ما؟ بار. ءبىراق ولاردىڭ ءبارى بىردەي قاتاڭ سۇزگىدەن وتە المايتىنىن دا تۇسىنەمىز. بيلىك ولارعا دەپۋتاتتىق مانداتتى تاپسىرىپ-تاپسىرماعان كۇننىڭ وزىندە، بىزدەر دۇرىس تاڭداۋ جاساپ، قوعامعا قاجەتتى كانديداتتاردى ءوز تاراپىمىزدان ۇسىنا ءبىلۋىمىز كەرەك.
الەۋمەتتىك جەلىدە ايتىلعان اڭگىمەدە قازىرگى قوعامنىڭ سىقپىتىن بايقاۋ قيىن ەمەس. ءبارىمىز ۇلتشىل بولۋعا قۇمارتىپ، قازاق ءتىلى ءۇشىن وتقا تۇسۋگە دايىن تۇرعانداي سىڭاي تانىتامىز. شىندىعىندا ەشقايسىمىز ارتىق قيمىلعا بارا المايمىز. زيالىلار ءبىر كەزدەرى جيناعان بەدەلىنە مالدانىپ، دەپۋتات بولۋعا، اتاق-ابىرويعا وڭاي قول جەتكىزۋگە قۇمار.
ءقازىر الەم ەلدەرى ەكونوميكالىق داعدارىسپەن بەتپە-بەت كەلىپ تۇرعان شاقتا قازاقستانعا «ونەرلى ءھام سپورتشى دەپۋتاتتاردىڭ» مۇلدە قاجەتى جوق. بىزگە ەۋرازيالىق وداق بويىنشا ارىپتەستەرىمەن تەرەزەسى تەڭ دارەجەدە داۋلاسىپ، قازاقتىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسىن قورعاي الاتىن بىلىكتى، ەكونوميكا مەن قارجى سالاسىن جەتىك مەڭگەرگەن جاڭاشىل دەپۋتاتتار قاجەت.
سوندا دەپۋتاتتىق مانداتقا كىم لايىقتى دەيسىز عوي؟ ايتايىن. جوعارىدا جاستار ساياساتى ءسوز بولعاندا ماجىلىستە تاڭىربەرگەن بەردىوڭعاروۆ (بۇل دا اكتەر ەمەس پە؟) پايدا بولا كەتەتىنى بەلگىلى. سول تاڭىربەرگەن جالىنداپ سايلاۋشىلارىنىڭ ءۇمىتىن اقتاعان كەزىن كورمەدىك. ەڭ سوڭىندا جاستاردىڭ مۇددەسىن كوزدەيدى دەگەن دەپۋتاتتىڭ بەتىنە ەل تۇكىرىپ كەتتى. مەنىڭشە، جاستار اتىنان دەپۋتات بولۋعا «اق جولدىڭ» پەرىسى ماقسات جاقاۋ وتە لايىق. ءوزىنىڭ ىسىمەن، ارەكەتىمەن جۇرتتىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ جۇرگەن ازامات.
ايقايلاسىپ، داۋلاسپاي-اق ەلىمىزدەگى ورىستاردىڭ ءتىلىن قازاقشاعا بۇرىپ جۇرگەن دوس كوشىم دە دەپۋتات بولۋعا ابدەن لايىق.
ويىن تۋرا ايتىپ، ومىرگە شىنايى كوزقاراسپەن قارايتىن راسۋل جۇمالى دەپۋتات بولسا، ءماجىلىستىڭ ومىرىنە جاڭا لەپ اكەلەتىنى انىق.
سول سياقتى كاسىپكەرلىكپەن اينالىسىپ، زور جەتىستىككە جەتكەن ازاماتحان ءامىرتاي سىندى ازاماتتاردى ماجىلىستەن كورگىمىز كەلەدى.
كونسە، اسقار جۇمادىلدايەۆتى دا پارلامەنتتىڭ جۇمىسىنا تارتۋعا بولادى. «تاڭ» تەلەارناسىنىڭ قايتا تۇلەتىپ، ورىستىڭ اقپاراتتىق ساياساتىنا توسقاۋىل قويۋعا ارەكەتتەنىپ جۇرگەن ارمانجان بايتاسوۆتىڭ دا دەپۋتات بولعانىن قالايمىز.
قۇرمەتتى كوپشىلىك، دەپۋتاتتىق ۇمىتكەر رەتىندە لايىقتى ازاماتتاردىڭ (تۇلعالار ەمەس) اتىن اتاي ءبىلۋ دە ماڭىزدى ماسەلە. دۇرىس تاڭداۋ جاساپ، دۇرىس ۇسىنىس ايتۋ – ءبىزدىڭ ءوي-ورىسىمىزدىڭ ايقىن كورسەتكىشى ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق.
نۇرلان جۇماحان
