جۋىردا قاپشاعايدا قايعىلى جاعداي بولىپ، ءماجىلىس دەپۋتاتى باقىتجان بازاربەكتىڭ كوز الدىندا قىز سۋعا باتىپ كەتكەن ەدى. دەپۋتات وسى جاعدايدان كەيىن دەمالىس ايماقتارى مەن جاعاجايلار جەرگىلىكتى پروكۋروردىڭ، بۇرىنعى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارىنىڭ، اۋداندىق پوليسيا باسقارماسى باسشىسىنىڭ، جەرگىلىكتى دەپۋتاتتىڭ مەنشىگىندە ەكەنىن مالىمدەپ، اشىق تەكسەرىس جۇرگىزەتىنىن جەتكىزدى.
كەشە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتكە قىسقا مەرزىم ىشىندە ەلدەگى بارلىق تۋريستىك باعىتتىڭ جاعدايىن رەتكە كەلتىرىپ، ولقىلىق جىبەرگەن لاۋازىمدى تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى تاپسىردى.
ءبىر قازاقستاننان الەمنىڭ ءتۇرلى ەلىندەگى تابيعات جاۋھارلارىنىڭ ءبارى تابىلادى. دەگەنمەن قازاقستاننىڭ تۋريزم سالاسى نەلىكتەن ءالى دە اقساپ تۇر؟ Dalanews.kz "ليمون" تۋريستىك وپەراتورىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى الماس ماراتۇلىمەن تىلدەسىپ، سالانىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن تالقىلادى.
بىلتىر 13 ماۋسىمدا مەملەكەت باسشىسى اقوردادا ءتۋريزمدى دامىتۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى. جيىندا پرەزيدەنت ەلىمىز گەوگرافيالىق تۇرعىدان وڭتايلى ورنالاسقانىنا، الۋان ءتۇرلى تابيعاتىمىز، باي ءارى بىرەگەي تاريحي-مادەني مۇرامىز بار ەكەنىنە قاراماستان، تۋريزم سالاسىنداعى الەۋەت تولىق پايدالانىلماي وتىرعانىن سىنعا الدى. ساراپشى الماس مارات ۇلى ءدال وسى جيىندى ەسكە الىپ، ءبىر جىلداي ۋاقىت وتسە دە ايتارلىقتاي وزگەرىس بولماعانىن جەتكىزدى.
"بىلتىر تۋريزم تۋرالى ۇلكەن جيىن وتكىزدى. بۇل - تاريحتا بولماعان جاعداي، ويتكەنى تەك تۋريزمگە ارناپ، اقوردادا ۇلكەن جيىن ءوتتى. بۇل - سول كەزدە ايتىلعان تاپسىرمالار، ءقازىر ايتىپ جاتقان دۇنيە جاڭالىق ەمەس. تاپسىرىلعان، ايتىلعان دۇنيەلەر بولاتىن، الايدا ءبىر جىلدا، كورىپ تۇرعانىمىزداي، سول تاپسىرمالارىن قايتا ايتىپ جاتىر. ول - ينفراقۇرىلىم، ول - قوقىس، ول - تۋريستىك نىسانداردىڭ ماۋسىمعا دايىن بولماۋى"، - دەيدى ساراپشى.
سونداي-اق، ساراپشى مينيسترلىكتىڭ بۇل باعىتتاعى جۇمىسىنا قاتىستى دا پىكىر ءبىلدىردى.
"قارجىسىز ەشقانداي ماسەلە شەشىلمەيدى. وعان بولەك مينيسترلىك اشساڭ دا، وعان بولەك اگەنتتىك اشساڭ دا، قارجى بولىنبەسە، ماسەلە شەشىلمەيدى. ول ءبىر. ەكىنشىدەن، قارجىدان بولەك مۇمكىندىكتەر. تۋريزم مينيسترلىگىندە تۋريزمگە بايلانىستى ەشقانداي وكىلەتتىك جوق. ونىڭ قولىندا ۇلتتىق پارك جوق، ونىڭ قولىندا اۆياكومپانيالار جوق، ونىڭ قولىندا دەمالىس بازالارى جوق. ولار تەك ادىستەمە دايىنداۋمەن اينالىسادى، شىنتۋايتىنا كەلگەندە. قولىڭدا نە قارجىڭ، نە وكىلەتتىلىگىڭ بولماعان كەزدە مينيسترلىكتىڭ نەمەسە ۇلتتىق كومپانيانىڭ قوعامدىق قوردان ەشقانداي ايىرماشىلىعى جوق"، - دەدى ول.
قازاقستاندىقتاردىڭ كوپشىلىگى قاپشاعاي، الاكول، بالقاش سەكىلدى باعىتتاردا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى، جالپى دەمالىس ورىندارىنىڭ جاي-كۇيى كوڭىلگە قونبايتىنىن ءجيى ايتادى. الماس مارات ۇلى مۇنىڭ ءبىر سەبەبى قازاقستانداعى دەمالىس ماۋسىمى تىم قىسقا بولۋىمەن بايلانىستى ەكەنىن جەتكىزدى.
"كاسىپكەرگە ينفراقۇرىلىم سياقتى جاعدايلاردى جاساپ بەرسە، قوناق ءۇيىن، دەمالىس ورنىن سالىپ، مەيرامحانا، كافەسىن دايىنداپ، جۇمىسىن جاسايدى. ءبىراق توق جەتپەي تۇرسا، جارىعى جەتپەي تۇرسا، سۋى تارتىلماي تۇرسا، ول جەرگە ەشقاشان دەمالىس ورنىن، دۇرىس قوناق ءۇي سالا المايدى. ويتكەنى كاسىپكەردىڭ وعان شاماسى جەتپەيدى. ال ونى كىم ىستەيدى؟ ونى اكىمدىك ىستەيدى، ال اكىمدىكتىڭ، قازاقستانداعى وبلىس اكىمدەرىنىڭ باستى مىندەتى رەتىندە تۋريزم تۇرعان جوق. بىزدەگى تۋريزم ءتورت ماۋسىم بويى جۇمىس ىستەيتىن تۋريزم بولماعاندىقتان، ءۇش ايلىق تۋريزم ءۇشىن بارلىق ينفراقۇرىلىمدى، بارلىق جاعدايدى جاساۋعا، بىرىنشىدەن، شامالارى دا جەتپەيدى جانە بيۋدجەتتە ونداي قارجى قاراستىرىلماعان. سوسىن سەرۆيستى ايتامىز، سەرۆيس نەدەن پايدا بولادى؟ سەرۆيس سۇرانىستان پايدا بولادى. توعىز اي دەمالىپ جاتىپ، ءۇش اي جۇمىس ىستەيتىن قوناق ءۇيدىڭ كۇشتى سەرۆيس، كۇشتى تاماق، كۇشتى كادرلارعا اقشا قۇرتۋعا شامالارى جەتپەيدى، ويتكەنى بالقاش، الاكول، قاپشاعاي ءۇش اي جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ ءۇش اي ءۇشىن بۇكىل جاعدايدى جاساپ، ادەمى سەرۆيس كورسەتۋگە ۋاقىتتارى دا جوق، ويتكەنى سەرۆيس بولسا دا، بولماسا دا ادام كەلەدى. وعان قوسا ادامدار سۋعا تۇسەتىن ۋاقىت - ءبىر جارىم، ەكى اي عانا"، - دەيدى ول.
الماس مارات ۇلى قازاقستاننىڭ تۇركياداعىداي، مىسىرداعىداي، تايلاندتاعىداي التى، جەتى، سەگىز، توعىز اي تۋريست كەلەتىندەي گەووگرافيالىق مۇمكىندىگى ساي ەمەس ەكەنىن ايتتى.
"سوندىقتان كاسىپكەرلەردى "سەرۆيس ناشار" دەپ كىنالاۋعا بولمايدى. ولار وزدەرىنە بەرىلگەن ءبىر، ءبىر جارىم، ەكى اي ىشىندەگى قىسقا ۋاقىتتا قارجى تاۋىپ، سالعان ينۆەستيسيالارىن قايتادان شىعارۋعا تالپىنادى"، - دەيدى ول.
سونداي-اق، ساراپشى ەلدەگى ىشكى تۋريزم سالىستىرمالى تۇردە جاقسى دامىپ كەلە جاتقانىن ايتتى.
"الاكولدەگى جاعداي تەك ءبىر ايماققا ءتان ماسەلە ەمەس. بۇل جەردە جاڭا ايتقان ءۇش ماسەلە بار. بىرىنشىدەن، ماۋسىمنىڭ قىسقالىعى، ەكىنشىدەن، مينيسترلىكتىڭ وكىلەتتىلىگى ازدىعى، سوسىن وبلىس اكىمدەرىنىڭ، جالپى وبلىستىڭ تۋريزمگە اكسەنت قويماۋى، ويتكەنى ولاردا ونداي بيۋدجەت تە جوق. ولاردا الەۋمەتتىك ماسەلەلەر بار، قالانىڭ ىشىندەگى، وبلىستىڭ ىشىندەگى ينفراقۇرىلىم بار، اۋىلعا گاز كىرگىزۋ، اۋىلدى جارىقتاندىرۋ دەگەن سياقتى ەڭ باستى ماسەلەلەر بار. ال دەمالىس دەگەن ول كۇندە تۇتىناتىن نان ەمەس قوي. سوندىقتان وبلىس اكىمدەرى وعان سوڭعى كوڭىل بولەدى. باستى مىندەت - الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ. سوندىقتان بۇل جەردە ءتۋريزمدى قازاقستانداعى پروبلەما دەپ قاراستىرۋىمىز دا قاجەت ەمەس.
دەمالىس ادامنىڭ قالتاسىنا قاراي. كىمدە قانداي جاعداي بار، ول سونداي جاعدايدا دەمالا الادى. ال جالپى ايتقان كەزدە، ءيا بىزدە كىشكەنە ولقىلىقتار بار، جەتىسپەۋشىلىكتەر بار. ءبىراق ىشكى تۋريزمدە جۇرگەن 9 جىلدىڭ ىشىندە ىشكى تۋريزم بىزدە وتە جاقسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن ايتقىم كەلەدى. شارىننىڭ جولدارىنان، كولسايدىڭ جولدارىنان، شارىن شاتقالىنداعى سەرۆيستەن، بوجىراعا سالىنايىن دەپ جاتقان ينۆەستيسيادان نەمەسە قازىرگى شىعىس قازاقستانعا سالىنايىن دەپ جاتقان ينۆەستيسيالاردان مۇنى بايقاۋعا بولادى. سۇرانىس بار. كاسىپكەر سۇرانىس بولعان جاعدايدا اقشاسىن سالادى. كاسىپكەر تەك پايدا تابۋدى ويلايدى. مەنىڭشە، 8-9 جىلدىڭ ىشىندە وتە جاقسى دامىپ جاتىر جانە شەتەلدەرمەن، قىتايمەن، ۇندىستانمەن جاسالعان ۆيزاسىز رەجيمنىڭ ارقاسىندا سىرتقى تۋريستتەردىڭ دە سانى ارتىپ جاتىر"، - دەيدى ول.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، سەرۆيس، ينفراقۇرىلىم - ونىڭ بارلىعى ۋاقىت وتە كەلە تۇزەلەتىن نارسەلەر.
"تۋريزم ەكونوميكانىڭ درايۆەرى بولادى دەگەنگە سەنبەيمىن، ويتكەنى بىزدە ماۋسىم قىسقا، ينفراقۇرىلىم وتە ناشار، تۋريستىك ورىندارىمىز نەگىزگى قالا ورتالىقتارىنان، وبلىس ورتالىقتارىنان وتە شالعايدا ورنالاسقان. ول جەردىڭ بارىنە ينفراقۇرىلم تارتۋ وتە كوپ بيۋدجەتتى تالاپ ەتەدى جانە قاشان ناقتى بىتەتىنى دە بەلگىسىز. سوندىقتان ءقازىر تۋريزم ناشار دەپ ايتا بەرۋدىڭ دە قاجەتى جوق. بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ءبىلىم بەرۋ، سپورت، مەديسينا سياقتى سالالار سەكىلدى ءبىر قالىپتا دامىپ كەلە جاتىر. ەگەر ءبىز بۇكىل ماسەلەنى شەشىپ تاستاپ، باستى پروبلەمامىز رەتىندە تۋريزم عانا قالاتىن بولسا، وندا باسقا اڭگىمە. ءدال ءقازىر بۋرابايدامىن، بىلتىرعا قاراعاندا الدەقايدا قوقىس جاشىكتەرى كوبەيگەن، وسى سياقتى ماسەلەلەر شەشىلگەن. تۋريزم ايماقتاردا، شالعاي جەرلەردە شەشىلەدى. سوندىقتان بۇل جەردە نەگىزگى فاكتور - اكىمدىك. نەگىزگى فاكتور - سول اكىمدىكتەردىڭ قىزىعۋشىلىعى، نەگىزگى فاكتور - سول اكىمدەردىڭ نيەتى. اكىمنىڭ نيەتى بولسا، جاعداي جاسايدى. جەردى دە بەرەدى، ينفراقۇرىلىمىن دا تارتىپ بەرەدى. ال اكىمنىڭ باستى پروبلەماسى جۇمىس ورىندارىن تاۋىپ بەرۋ، مەكتەپ سالۋ دەگەن سياقتى ماسەلەلەر بولسا، ول تۋريزمگە سوڭىندا، ۋاقىتى بولعان كەزدە قارايدى"، - دەدى ول.
الماس مارات ۇلى پرەزيدەنتتىڭ ۇكىمەتكە بەرگەن تاپسىرماسىنا قاتىستى دا پىكىر ءبىلدىردى.
"پرەزيدەنت ۇكىمەتكە قاتاڭ تاپسىرما بەرگەنى كۇلكىلى ەستىلەدى، ويتكەنى بىلتىر اقوردادا بەرىلگەن تاپسىرما بيىل بەرىلگەن تاپسىرمادان قانشالىق قاتال ەكەنىن بىلمەيمىن. ادامدار جاۋاپ بەرۋى كەرەك، وبلىس اكىمدەرى ورنىنان كەتۋى كەرەك. مىسالى الاكول جەتىسۋ وبلىسى ما؟ جەتىسۋ وبلىسىنىڭ باسشىسى ورنىنان كەتسىن. قاپشاعاي الماتى وبلىسى ما؟ الماتى وبلىسىنىڭ باسشىلىعى ورنىنان كەتسىن. نەمەسە اكىمنىڭ تۋريزمگە جاۋاپتى ورىنباسارى ورنىنان كەتسىن. سونداي شارالار ارقىلى عانا قاتاڭ تاپسىرما قاتاڭ بولىپ كورىنەدى. اشىق كورسەتۋ كەرەك. جاۋاپتى ادامدار قىزمەتىنەن كەتۋى كەرەك جانە نە ءۇشىن كەتكەنى جازىلۋى كەرەك. "مىسالى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى مارات سۇلتانعازييەۆ قاپشاعايدا بولعان وقيعا ءۇشىن ورنىنان كەتتى" دەۋى كەرەك. مىنە سول كەزدە باسقا اكىمدەر "وسىنداي جاعداي بولسا، مىنانداي بولادى ەكەن عوي، دەمەك ونداي جاعدايدى بولدىرماۋعا تىرىسايىق" دەپ ارەكەت ەتەدى"، - دەپ تۇيىندەدى ساراپشى.
