مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇلكەن جيىنداردىڭ بىرىندە: «اۋىلدىڭ جاعدايىن جاقسارتا الماساق، بۇل – بارىمىزگە سىن»، دەگەنى ەسىمىزدە. بۇل ءسوز بۇگىنگى اۋىل تىرشىلىگى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا قاتىستى مەملەكەتتىك كوزقاراستىڭ بەت-بەينەسىن ايقىنداپ بەردى. پرەزيدەنت، سونداي-اق اۋىلدى دامىتۋعا ارنالعان ارنايى بەس جىلدىق ۇلتتىق جوسپار ازىرلەۋدى ۇكىمەتكە تاپسىردى. بۇل قۇجاتتىڭ قابىلدانۋى – تەك ستراتەگيالىق باستاما عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى مەن وڭىرلىك تەڭگەرىمدى دامۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن ماڭىزدى قادام.
ماقسات – ناقتى، جوسپار – جۇيەلى بولۋى ءتيىس
اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن سالانىڭ پروبلەمالارىن اشىق ايقىنداپ، ناقتى، عىلىمي نەگىزدەلگەن جوسپار قابىلداۋ قاجەت. جوسپار رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن باستاپ وبلىستىق، اۋداندىق جانە اۋىلدىق اكىمدىكتەر دەڭگەيىنە دەيىن ناقتى ۇيلەستىرىلىپ، جۇيەلى ىسكە اسىرىلۋى ءتيىس.
سالا ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى تاڭدا جوسپارلاۋ مەن باسقارۋ جۇيەسىندە نەگىزگى كەمشىلىكتىڭ ءبىرى – اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ماماندانعان كادرلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى.
«قارت مامانداردىڭ زەينەتكە كەتۋىمەن قاتار، ولاردى الماستىراتىن جاس بۋىن دايىندالماي قالدى. بۇل جاعداي كادر تاپشىلىعىن كۇشەيتىپ وتىر»، – دەيدى ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى گۇلنار ايتۋعانوۆا.
عىلىمسىز دامۋ جوق
قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمىنىڭ الەۋەتى زور. الماتىدا ورنالاسقان قازاق مال شارۋاشىلىعى جانە ازىقتىق ءوندىرىسى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى، سونداي-اق قازاق ەگىنشىلىك عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى – اگرارلىق سەكتورعا ارنالعان عىلىمي شەشىمدەردىڭ ورتالىعى بولا الادى.
الايدا، بۇل مەكەمەلەر ايماقتىق ەرەكشەلىكتەردى ەسكەرىپ، جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىندەي جۇيەگە كوشۋى كەرەك. عالىمدارمەن بىرلەسە وتىرىپ، ناقتى وڭىرلەر بويىنشا مال باسىن كوبەيتۋ، جەم-شوپ دايىنداۋ، ەگىن كولەمىن ۇلعايتۋ سىندى ماسەلەلەرگە ارنالعان كەشەندى جوسپار ازىرلەنۋى قاجەت.
ناقتى ەسەپ پەن ءدال ستاتيستيكا – شەشىم قابىلداۋدىڭ نەگىزى
اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن وندىرۋدە جىلدىق ەسەپتىڭ ناقتىلىعى اسا ماڭىزدى. بۇل رەتتە:
- شارۋاشىلىقتاردىڭ ازىقتىق قورىن ازىقتىق بىرلىككە اۋدارىپ، ناقتى مال باسىنىڭ كولەمىن ەسەپتەۋ؛
- جەرگىلىكتى دەڭگەيدە جوسپارلاۋ جانە تالداۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ؛
- اۋىل اكىمدىكتەرىندە ستاتيستيكالىق ەسەپكە جاۋاپتى مامانداردى قايتا دايارلاپ، شتاتتارىن قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك.
«ەگەر اۋىلدىڭ ەسەپ-قيسابى بۇلىڭعىر بولسا، بۇكىل ەل بويىنشا دەرەكتەر بۇرمالانادى. دەمەك، شەشىم دە دۇرىس بولمايدى»، – دەيدى سالا مامانى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى نۇرماعامبەت ايتۋعانوۆ.
جەر – جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن قۇندىلىق
جەردى ءتيىمدى پايدالانۋ – اگرارلىق ساياساتتىڭ وزەگى. ءاربىر شارۋا قوجالىعى جىل باسىندا بيزنەس-جوسپار ازىرلەپ، ونى اۋىل اكىمدىگىمەن كەلىسىپ، مىندەتتەمەلەرىن بەكىتۋى ءتيىس. ال جىل سوڭىندا ناتيجە بولماسا، جەردى قايتارىپ الىپ، ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىن شارۋاشىلىقتارعا بەرۋ ماسەلەسى دە قاراستىرىلۋى قاجەت.
«جەر – انانىڭ قۇدىرەتى، ول ادامدى اسىرايدى. سوندىقتان وعان ۇقىپتىلىقپەن قاراۋ – ەل بولاشاعى الدىنداعى پارىز»، – دەيدى ايتۋعانوۆ.
اۋىل – تەك اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ عانا ەمەس، مەملەكەتتىڭ تىرەگى
كەيىنگى جىلدارى حالقى ازايىپ بارا جاتقان اۋىلداردى جابۋ تۋرالى باستامالار ءجيى كوتەرىلدى. الايدا، بۇل ءتاسىل – تۇبەگەيلى قاتە.
«اۋىل شارۋاشىلىعى اۋىلمەن تىعىز بايلانىستى. ادامداردى قالالارعا كوشىرۋ ارقىلى ماسەلە شەشىلمەيدى. كەرىسىنشە، اۋىلدا ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ، قارجىلاي قولداۋ كورسەتۋ – ناعىز شەشىم»، – دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ احۋالى – ەلدىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە ەكولوگيالىق تۇراقتىلىعىنىڭ كورسەتكىشى. جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر تەك جول جوندەۋمەن نەمەسە سىرتقى سۇلۋلىقپەن عانا ەمەس، جەر رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋىمەن، اۋىلدىق بيزنەستى قولداۋىمەن جانە ناقتى ناتيجە بەرەتىن جوسپارلارىمەن باعالانۋى ءتيىس.
ەل پرەزيدەنتى اتاپ وتكەندەي، «اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ – بۇل مەملەكەتتى العا جەتەلەيتىن قوزعالىس».
ولاي بولسا، بۇل قوزعالىس عىلىمعا سۇيەنگەن، ناقتى جوسپارمەن بەكىتىلگەن، جاۋاپكەرشىلىكپەن ورىندالاتىن جانە شىنايى ەسەپپەن ولشەنەتىن بولۋعا ءتيىس.
