اي-كۇننىڭ امانىندا سەمەي شاھارىنداعى ءبىر جارىم عاسىرلىق تاريحى بار «اعاش مەشىتىندە» 3 اپتانىڭ ىشىندە ءۇش رەت يمام وتىراتىن بولمەنىڭ قۇلپىن بۇزىپ، جاشىكتى قيراتىپ ىشىندەگى اقشانى ۇرلاپ اكەتتى.
اينالدىرعان 20 كۇننىڭ ىشىندە جاشىكتەگى اقشا ۇرلىعى تۇرماق، اياق كيىم دە جوعالىپ كورمەگەن، بۇرىن-سوڭدى بولماعان جايت، حالىقتىڭ جاعاسىن ۇستاتىپ، اركىمدى ءارتۇرلى ويعا جەتەلەدى. ايتپەسە، ازعانتاي اقشا ءۇشىن قاتارىنان ءۇش رەت كەلىپ مەشىتتەگى ساداقا جاشىگىن توناۋ، اقىلعا سىيمايتىن نارسە ەمەس پە؟
ارينە بۇل قىلمىستى پوليسياعا تاپسىرىپ، ءىستىڭ اق قاراسى انىقتالعانشا، ءالىپتىڭ ارتىن باعۋعا بولار ەدى. ءبىراق...
80ء-شى جىلداردىڭ باسىندا سەمەيدەگى «اعاش مەشىتىنە» قىزمەتكە تۇرىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن يمامدىق قىزمەتتى اتقارىپ كەلە جاتقان زارالحان قاجى دۇيسەنبەكۇلىن سەمەي ءوڭىرىنىڭ وكىل يمامى ماقسات قاجى التىباي (تومەندە سۋرەتتە) بيىلعى ناۋرىز ايىنىڭ 2ء-سى كۇنى شاقىرىپ الىپ، ەڭبەك شارتىنىڭ بۇزىلاتىنىن ايتىپ جانە قولىنا ەسكەرتۋ قاعازىن بەرىپ، ءوز ەركىمەن ءوتىنىش جازۋىن بۇيىرىپ، ءبىر ايدىڭ ىشىندە يمامدىق ورنىن بوساتۋىن تالاپ ەتەدى.
[caption id="attachment_25467" align="aligncenter" width="692"]
ماقسات قاجى التىباي[/caption]
بۇل ءبىر ەمەس. ماقسات قاجى اقساقالدى ءار كورگەن سايىن «يمامدىقتى قاشان بوساتاسىز» دەپ جان القىمىنان الاتىن.
قوش. وسى اڭگىمەدەن سوڭ ارادا ءۇش كۇن وتكەننەن كەيىن 5ء-شى ناۋرىز كۇنى زارالحان قاجىنىڭ يمامدىق قىزمەتىنىڭ 40 جىلىندا كەزدەسپەگەن سۇمدىق جايتتىڭ كۋاسى بولدىق.
ۇنەمى جاماعاتقا ەسىگى ايقارا اشىق، كونەنىڭ كوزىندەي بولعان «اعاش مەشىتتە» ادام ايتسا سەنگىسىز جايت ورىن الدى. بىرەۋلەر اللانىڭ ۇيىندەگى ساداقا جاشىگىن قوپارىپ، ىشىندەگى اقشانى ۇرلاپ كەتتى. اراعا بەس كۇن سالىپ، 10-شى ناۋرىز-جۇما كۇنى قىلمىستىق ارەكەت تاعى قايتالانىپ، يمام وتىراتىن بولمەنىڭ ەسىگى بۇزىلىپ، ساداقا جاشىگىندەگى اقشا قولدى بولدى.
اراعا ەكى اپتا سالىپ، 25ء-شى ناۋرىز كۇنى بۇل ادام سەنبەس زۇلىمدىق ارەكەت ءۇشىنشى رەت قايتالانىپ، بۇزاقىلار جاراتۋشىنىڭ جەردەگى ۇيىندە ويران سالىپ، جاشىكتى كۇل-تالقان ەتىپ كەتەدى.
مەشىتتەگى جاعداي ەل اراسىندا ۇرەي تۋعىزىپ، سۋىت حابار لەزدە ەلگە تارادى «قالاي؟ نە ءۇشىن؟ كىمگە كەرەك بولدى؟...» دەگەن سۇراقتار تۋىندادى. بۇل ورىندى ەدى. حاق پەن حالىققا قالتقىسىز قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان قۇلشىلىق ۇيىندە بۇرىن-سوڭدى قاسكۇنەمدەر تاراپىنان مۇنداي ايۋاندىق ارەكەت بولماعان!
بۇعان قاتىستى سەمەي ءوڭىرىنىڭ وكىل يمامىنىڭ ايتقانىن ەستىپ قايران قالدىق. «ۆرياد لي تابىلادى، ىزدەمەيدى دە ولار» دەدى. مۇنىمەن نە دەگىسى كەلدى؟ نەنى اڭعارتقىسى كەلدى؟ ءدىن ادامىنىڭ قۇزىرلى ورگاننىڭ اتىنان وسىنداي جەڭىل ويلى شەشىم شىعارا سالعانى قالاي؟
اللاعا قۇلشىلىق ەتەتىن، يماندىلىق ۇيىعان ورىننىڭ جاۋاپتى ادامى قۇزىرلى ورىنداردىڭ قىزمەتىنە وسىنداي سەنىمسىزدىك تانىتسا، قاراپايىم ادامدار جايلى نە ايتۋعا بولادى؟
وكىل يمامنىڭ «اعاش مەشىتكە» ءۇش رەت ۇرى تۇسكەنىن سەنىمدى ادامدارىنان ەستىگەنىن، قولمەن قويعانداي ايتۋى جانە: «ەگەردە ءسىز ورىندى بوساتساڭىز، قالتالى جىگىتتەر مەشىتتى جوندەۋگە قاراجات قۇيۋعا دا ءازىر» دەگەن ءسوزى ءبىرتۇرلى، ءتىپتى ەرسى ەستىلدى.
سونىمەن قاتار، زارالحان قاجىعا ماقسات مىرزا: «ەندى ورنىڭىزدى بوساتىڭىز، ءوز ەركىڭىزبەن ءوتىنىش جازىڭىز» دەپ، بىرنەشە رەت قايتالاپ ايتۋى، «ءسىز ۇرلىققا جول بەردىڭىز! سوندىقتان ەندى امالسىز يمامدىقتى بوساتاسىز» دەپ سىڭاي تانىتقانداي.
الايدا، «اعاش مەشىتىندەگى» بارلىق ماتەريالدىق جاۋاپكەرشىلىك باس يمامنىڭ موينىندا بولعاندىعىنا قاراماستان، قىلمىستىق ارەكەتتىڭ ناتيجەسىن سوڭىنا دەيىن كۇتپەي، باس يمامدىق قىزمەتتەن اسىعىس بوساتۋىندا قانداي وي جاتىر؟
ءومىرىن اللانىڭ اق جولىنا باعىشتاپ، جاماعاتتىڭ تەك قۇرمەتىنە بولەنگەن ابىز اتامىزعا جالا جابىلۋى، «ءوز ەركىمەن جۇمىستان كەتىرۋ» ەرتەڭ سول جاماعاتتىڭ الدىندا ءوز كىناسىن مويىندادى دەگەن مازاسىز ويلارعا دا جەتەلەيتىنى تۇسىنىكتى ەمەس پە؟! شاپانى قىرىق جاماۋ كۇندە دە يمانىن كىرلەتپەگەن ەل ەدىك، مۇنداي جۇرەكتەن يمان بەزدىرەتىن ارەكەتكە كىم باردى ەكەن، جانە كىمنىڭ تاپسىرماسى بولدى ەكەن...
قۋانىش سماعۇلوۆ
زارالحان قاجى دۇيسەنبەك ۇلىنىڭ نەمەرەسى
