ءماجىلىس دەپۋتاتى كارىباي مۇسىرمان حالقىمىزدىڭ قالاۋلى ۇلى، اتى اڭىزعا اينالعان جۇمابەك تاشەنوۆكە ەسكەرتكىش ورناتىلاتىنى تۋرالى حابارلادى. ءسۇيىنشى جاڭالىقپەن حالىق قالاۋلىسى جەلىدەگى پاراقشاسىندا ءبولىسىپتى.
"پەتروپاۆل قالاسىندا تۇراتىن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتتارى جاقسىلىق ىسقاقوۆ پەن بولات ساعىندىقوۆ، سونداي-اق زەينوللا ولجابايەۆ، تاڭات سۇگىربايەۆ، امانگەلدى كەنجەعوزينوۆ، احمەتجان قۋانتايەۆ، جانگەلدى ءتاجين جانە ساعىندىق سالمۇرزين سىندى بەلسەندى اعالارىمىز ەلىمىزدەگى پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا «Nur Otan» پارتياسىنان ۇسىنىلعان كانديدات قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ وبلىستىق قوعامدىق قابىلداۋ بولمەسى ارقىلى پارلامەنت ءماءجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى رەتىندە ماعان حات جولداپ، استانامىز نۇر-سۇلتان قالاسىندا كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جۇمابەك تاشەنيەۆكە ەسكەرتكىش ورناتۋعا كومەكتەسۋىمدى سۇراعان ەدى.
مەن وسى جونىندە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى باقىت سۇلتانوۆقا حات جازىپ،
حالقىمىز ايرىقشا ارداق تۇتاتىن تاريحي تۇلعانىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە كەلەسى جىلى 105 جىل تولاتىندىعىن ەسكەرە وتىرىپ، وعان استانادا لايىقتى ەسكەرتكىش ورناتۋ ماسەلەسىن قاراۋىن وتىنگەن بولاتىنمىن.
بۇگىن استانا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرلان كاناليموۆ قول قويعان رەسمي جاۋاپتى الىپ، قۋانىپ وتىرمىن. قالا اكىمدىگى جۇمابەك تاشەنيەۆكە ەسكەرتكىش ورناتۋ ءۇشىن جەر تەلىمى جانە قارجى كوزى قاراستىرىلىپ جاتقاندىعىن حابارلاپتى. ەسكەرتكىش ەلورداداعى جۇمابەك تاشەنيەۆ كوشەسىنىڭ بويىندا ورناتىلماقشى.
ال پەتروپاۆل قالاسىندا قازاق جەرىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەن قاھارمان ەرگە ەسكەرتكىش وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ورناتىلعان بولاتىن"، – دەدى دەپۋتات.
تاشەنوۆ: "مۇندايمەن ەشبىر قازاق كەلىسپەيدى؟!"
1961 جىلعى ساۋىردە قۇرامىندا 14 اۋداننىڭ ورتالىعى سەلينوگراد قالاسى بولىپ سەلينوگراد وبلىسى قۇرىلدى.
بۇل ورايدى ءتيىمدى پايدالانباق بولعان ن.س. حرۋششيەۆ 1961 جىلى قازاقستاننىڭ 5 وبلىسىن كورشى رەسەي فەدەراسياسىنىڭ قۇرامىنا قوسپاقشى بولدى.
وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ ءبىر بولىگىن وزبەكستانعا، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ءبىر بولىگىن – تۇركمەنستانعا قوسۋدى جوسپارلادى.
بۇل ارەكەتكە قاتاڭ تۇردە توسقاۋىل قويعان جۇمابەك تاشەنوۆ بولاتىن.
ول قايتپاس تاباندىلىقپەن كسرو باسشىسى نيكيتا حرۋششيەۆقا بىلاي دەپ مالىمدەدى:
«ەگەردە كسرو جوعارى كەڭەسى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ كەلىسىمىنسىز وداقتاس رەسپۋبليكالارعا جەرىمىزدى بەرگەن جاعدايدا، كسرو كونستيتۋسياسىنىڭ ارەكەتىن توقتاتۋ كەرەك.
وندا ءاربىر رەسپۋبليكانىڭ تاريحي اۋماعى ونىڭ بۇلجىماس مەنشىگى دەپ انىقتالعان. جانە بىردە ءبىر وداقتىق ۇيىم بۇل ەرەجەنى بۇزا المايدى.
ەگەر كونستيتۋسيانىڭ بۇل تالابى ورەسكەل بۇزىلاتىن بولسا، ءبىز حالىقارالىق قۇقىقتىق ۇيىمداردىڭ ارالاسۋىن سۇراۋعا حاقىمىز بار!»، – دەگەن.
تۋرا وسىنداي قاتاڭ تويتارىستى تىڭ ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ت.سوكولوۆقا دا بەرەدى:
«ەگەردە سەن قازاقستانعا باعىنعىڭ كەلمەسە، 24 ساعاتتىڭ ىشىندە كوزىمە كورىنبەي جوعال!
تىڭ ولكەسى رەسەيدىڭ قۇرامىنا ەشقاشان كىرمەيدى! وسىلاي دەپ ءوزىڭنىڭ باسشىڭا جەتكىز!»، – دەيدى. جۇمابەك تاشەنوۆ «ءوزىڭنىڭ باسشىڭ» دەپ، ماسكەۋلىك بۇكىلوداقتىق باسشى ن.س. حرۋششيەۆتى مەڭزەپ تۇرعان بولاتىن.
ال قازاقستان كومپارتياسىنىڭ وك بيۋروسىندا بارلىعى ەستيتىندەي قاتقىل داۋىسپەن:
«مەن اقمولادا ءتۋىپ-وستىم. بۇل جەردە اكە-شەشەمنىڭ، اتا-بابالارىمنىڭ زيراتى جاتىر. سىزدەر بۇل جەردى رەسەيگە بەرىپ جىبەرمەكسىزدەر مە!؟
مۇندايمەن ەشبىر قازاق كەلىسپەيدى؟! جولداستار ويلانىڭىزدار! مەن وسىنداي ماسەلەنى شەشۋ تۇگىلى، كوتەرۋدىڭ وزىنە قارسىمىن…»، – دەگەن.
جۇمابەك تاشەنوۆتىڭ دالەلدى دە، قاتاڭ تۇردەگى سوزىنە ن.حرۋششيەۆ ناقتى جاۋاپ بەرە المادى. ءبىراق، رەنىشىن ىشىنە بۇگىپ قالدى.
وتىرىس اياقتالعان سوڭ، باتىردىڭ يىعىنان قاققان د.قونايەۆ:
«ءاي، جۇمەكە، ناعىز باتىرسىڭ عوي، ارىستانداي اتىلدىڭ»، – دەپ قايران قالىپتى.
مەزەتتە جاۋاپ قايتارعان ول: «مەن ءوز جەرىم مەن حالقىم ءۇشىن قانداي بولسا دا سىناققا دايىنمىن»، – دەيدى.
جۇمابەك تاشەنوۆ ءوزىنىڭ ءمانسابى تومەندەپ قالعاندا، «مەن حالقىمنىڭ جەرىن ەشقانداي ءمانساپقا ايىرباستامايمىن!» دەگەن ءسوزىن زامانداستارى تاستاماي ايتىپ وتىرادى.
ءدال وسى كۇنى ونىڭ تۇلعالىق قاسيەتىن ەرەكشەلەيتىن تاعى ءبىر جاعداي ورىن الادى: ن.حرۋششيەۆتىڭ ءبىرىنشى كومەكشىسى ا.شيەۆچەنكو ج.تاشەنيەۆتىڭ ۇشاعىن رۇقساتسىز الىپ، دەمالۋ ءۇشىن قىرىمعا ۇشىپ كەتەدى.
بۇل جايلى ەستىگەن ج.تاشەنوۆ ۇشقىشقا راسيامەن ۇشاقتى بۇرىپ، كەرى قايتۋىن تالاپ ەتكەن. سەلينوگرادتىڭ اۋەجايىنا كەلىپ قونعان ا.شيەۆچەنكو كەشىرىم سۇراپ، باتىردىڭ الدىندا باس يۋگە از-اق قالعان. كرەمل باسشىسىنا دا كەرەگى وسى بولاتىن.
بۇل جاعداي ماسەلەنىڭ تىعىرىققا تىرەلگەن ءتۇيىندى جەرى بولدى.
ءوز قولاستىنداعى باعىنىشتى ادامنان وسىنشالىق تويتارىس كۇتپەگەن ن. حرۋششيەۆ ءبىر ايدان سوڭ، جۇمابەك تاشەنوۆتى جوعارى لاۋازىمنان الىپ، بۇرىننان قالىپتاسىپ قالعان ءۇردىس بويىنشا، سولتۇستىك وڭىردەن وڭتۇستىككە «جەر اۋدارىپ»، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە جىبەردى.
ونىڭ ەسىمى ب ا ق بەتتەرىنە باسىلمادى. بۇرىنعى كينوتاسپالاردان ول تۋرالى كورىنىستەر قيىلىپ، الىپ تاستالىندى. ونى ءىرى رەسپۋبليكالىق جانە وداقتىق شارالارعا شاقىرمادى...
تاشەنوۆتىڭ بۇل ارەكەتتەرى ناعىز ەرلىككە جاتاتىن. ول جوعارى قىزمەتىنەن ايىرىلدى، ەسەسىنە قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ءوڭىرى ماڭگىلىككە قازاق كسر قۇرامىندا قالدى.
Author: زيابەك قابىلدينوۆ
