ادام قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتەتىن قۇقىقتىق نورمالار قارالعان كەزدەسۋگە پارلامەنت دەپۋتاتتارى، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ، ۇەۇ وكىلدەرىن، تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ومبۋدسمەندەرىن، قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارىن جانە باسقا دا ساراپشىلار جيىلدى.
كونفەرەنسياعا قوناقتارىن قازاقستانداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل ارتۋر لاستايەۆ قارسى الدى. سپيكەر فورۋم بۇۇ-نىڭ "ادام قۇقىقتارى 75" جاھاندىق باستاماسىن قولداۋ ماقساتىندا وتكىزىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
«ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى قۇندىلىقتارىنىڭ وراسان زور الەمدىك ماڭىزدىلىعىن، ولاردىڭ ەلىمىزدىڭ جانە بۇكىل ادامزاتتىڭ دامۋىنداعى ءرولىن، قۇقىق قورعاۋ مەكەمەلەرىنىڭ جاھاندىق ورنىقتى دامۋعا قوسقان ۇلەسىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىزدىڭ كونفەرەنسيا جۇمىسىن پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قۇپتادى»، – دەدى ول.
ول ورايلى ساتتە بىلتىر جۇرگىزىلگەن كونستيتۋسيالىق رەفورمانىڭ ءرولىن قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارىن نىعايتۋعا سەپتەسكەنىن اتاپ ءوتتى.
«بىزگە ادام قۇقىقتارىن سوت ارقىلى قورعاۋدىڭ تيىمدىلىگى اسا ماڭىزدى بولىپ كورىنەدى. ءادىل سوت ءىسىن جۇرگىزۋ قۇقىعى ادامنىڭ نەگىزگى قۇقىقتارىنىڭ ءبىرى سانالادى. ادام قۇقىقتارىنىڭ قورعالۋ دارەجەسى جانە ونىڭ تۇتاستاي العاندا قۇقىقتىق شارالاردىڭ تيىمدىلىگىن قابىلداۋى ۇلتتىق سوت راسىمدەرىنىڭ قوعامنىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارى مەن ۇمىتتەرىنە سايكەستىگىنە بايلانىستى»، – دەدى ومبۋدسمەن.
وسى كۇنى مەملەكەت باسشىسىنىڭ اتىنان ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى روگوۆ يگور يۆانوۆيچ قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەدى:
«سوڭعى جىلدارى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دەموكراتيا مەن قۇقىق ۇستەمدىگىنىڭ قۇندىلىقتارىنان تۋىندايتىن اۋقىمدى وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلدى. جۇرگىزىلگەن رەفورمالاردىڭ ناتيجەسىندە بيلىكتىڭ زاڭنامالىق تارماعى كۇشەيتىلدى، سايلاۋ جۇيەسىنىڭ پروپورسيونالدى-ماجوريتارلىق مودەلى ەنگىزىلدى. ءولىم جازاسىن تولىعىمەن جويۋ ماڭىزدى قادام بولدى. كونستيتۋسيالىق سوت ءوز جۇمىسىن باستادى، وعان ءقازىر بارلىق ازاماتتار تىكەلەي جۇگىنە الادى. ومبۋدسمەننىڭ وكىلەتتىكتەرى ەداۋىر كەڭەيتىلدى، ونىڭ ءار وڭىردە وكىلدىكتەرى پايدا بولدى.
قازاقستان ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ جۇيەسىن نىعايتۋ، ەلدە زاڭدىلىق پەن ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى دايەكتى جانە كەشەندى جۇمىستى جالعاستىرادى. بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىمىزدىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى»،– دەدى ول.
قۇتتىقتاۋ بارىسىندا ق ر كونستيتۋسيالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى اسيموۆا ەلۆيرا دا ءسوز سويلەدى:
«بيىلعى جىلى ادام قۇقىقتارى تاقىرىبىنىڭ ءوزى "بارشاعا قادىر-قاسيەت، تەڭدىك جانە ادىلەتتىلىك" ۇرانىمەن سۇيەمەلدەنەتىنىن اتاپ وتكىم كەلەدى جانە بۇل ىسكە اسىرىلىپ جاتقان جوبالاردىڭ باسىندا تۇرعان جۇمىستى كورسەتەدى. تاجىريبە كورسەتكەندەي، كەز-كەلگەن ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جوبا ءاردايىم قوعامنىڭ جانە بەلگىلى ءبىر ادامنىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرۋ قاجەتتىلىگىمەن بىرگە جۇرەدى».
كونفەرەنسيانى ق ر ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل كەڭسەسى، ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيا، ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، قازاقستانداعى كوشى-قون جونىندەگى حالىقارالىق ۇيىم جانە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ دامۋ باعدارلاماسى (بۇۇدب)، سونداي-اق ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمى (ەقىۇ) ۇيىمداستىردى.
فورۋم اياسىندا 3 نەگىزگى سەسسيا ءوتتى:
- ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى حالىقارالىق ستاندارتتاردى ۇلتتىق زاڭناماعا ەنگىزۋ تاجىريبەسى؛
- ءادىل سوت ءىسىن جۇرگىزۋ جانە سوت تورەلىگىنە قول جەتكىزۋ قۇقىعىن ىسكە اسىرۋ؛
- پاريج قاعيداتتارى كونتەكستىندە قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارىن ينستيتۋسيونالدىق دامىتۋ جانە نىعايتۋ.
