اسقار جۇمادىلدايەۆ: "قازاق تىلىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر..."

Dalanews 04 ناۋ. 2016 23:22 1265

اسقار جۇمادىلدايەۆ، اكادەميك:

ەگەر ءبىز جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىن تەك قانا اعىلشىن تىلىندە وتكىزەمىز دەسەك، وندا ءبىز تىلدەن ايىرىلدىق دەپ ەسەپتەڭىز...

[caption id="attachment_13651" align="alignright" width="265"]maxresdefault ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ە. ساعادييەۆ[/caption]

فيزيكا، حيميا، ينفورماتيكا، ماتەماتيكا ساباقتارىنىڭ تەك قانا اعىلشىن تىلىندە وقىتىلۋى ماعان ۇنامايدى، بۇل ماعان ۇلكەن ءقاۋىپ كورىنەدى. مەن اعىلشىن تىلىنە قارسى ەمەسپىن، ونى ءبىلۋ كەرەك. ءبىراق، مەنىڭ قارسى بولاتىنىم، «تەك قانا» دەيتىن ءسوز. سوۆەتتىك كەزەڭدە قازاقستاندا ماتەماتيكا، فيزيكا عىلىمدارى دامادى. جاقسى وقۋ جۇيەسى قالىپتاستى.جامان با، جاقسى ما، وقۋلىقتارىمىز بار. ونىڭ ساپاسى ناشار بولۋى مۇمكىن، ءبىراق، ەنشاللا بار. دۇنيەدە ەلدىڭ نەشە ءتۇرلىسى بار. مىسالى، مالايزيادا ماتەماتيكانى اعىلشىن تىلىندە وقىتادى. ءبىراق مالايزيانىڭ ماتەماتيكتەرى ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ماتەماتيكتەرىندەي ەمەس. ءبىزدىڭ ماتەماتيكتەر ولاردان اناعۇرلىم الدا. بار بولعانى ءبىر-اق ميلليون ەستونيا دەگەن حالىق بار. ءبىراق، بارلىق ساباقتارىن ەستون تىلىندە وقىتادى. ال ءتىل دەگەن – بايلانىس قۇرالى. تەك ادەبيەت، ونەرمەن جۇرتتىڭ ءبارىن تاڭعالدىرامىز دەۋ بوس ءسوز. سوندىقتان، ءبىز باسقادان وزاتىن بولساق، تەك قانا جاڭا تەحنولوگيامەن وزۋىمىز كەرەك. جاڭا دۇنيە جاساۋىمىز كەرەك، ونسىز بولمايدى. ايتپەسە كوشتىڭ سوڭىندا قالىپ قويامىز. ال قازاقتىڭ ءتىلى ءتىل بولۋ ءۇشىن – عىلىمنىڭ ءتىلى، بيزنەستىڭ ءتىلى، تەحنولوگيانىڭ ءتىلى بولۋ كەرەك. ولاي بولۋ ءۇشىن جاڭاعى عىلىمداردىڭ بارلىعى قازاق تىلىندە دە وقىتىلۋى كەرەك. ەگەر ويتپەيتىن بولساق، ونسىزدا كولەڭكەدە تۇرعان ءتىلىمىز بىردەن قۇريدى. ەگەر ءبىز جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىن تەك قانا اعىلشىن تىلىندە وتكىزەمىز دەسەك، وندا ءبىز تىلدەن ايىرىلدىق دەپ ەسەپتەڭىز. ويتكەنى، ءسىز دومبىرا تارتاسىز، ول – ماعان كەرەك، ساعان كەرەك، باسقا ەشكىمگە كەرەگى جوق. تاريحىڭىزدى ايتاسىز، ابىلاي حاندى ايتاسىز، ول قازاققا عانا كەرەك، باقا ەشكىمگە كەرەگى جوق. سوندىقتان، قازاق بايگەدەن وزامىن دەسە تەحنوكراتتىق ەلگە اينالۋ كەرەك. تەحنوكراتتىق جۇيەنى رۋحاني بايلىقپەن ۇشتاستىرۋدىڭ جولى بار، ول قيىن ەمەس. ونىڭ جارقىن مىسالى – جاپونيا. ءوزىنىڭ ويلاۋ جۇيەسىن قالدىرىپ، ونى عىلىمنىڭ جاڭا تەحنولوگياسىمەن ۇشتاستىرعان. ءبىزدىڭ قازاقتارعا دا كەلەتىنى وسى. ءبىزدىڭ ولەڭىمىزدى، ءانىمىزدى، ويلاۋ جۇيەمىزدى، پسيحولوگيامىزدى، مەنتايلتەتىمىزدى تەحنولوگيامەن ۇشتاستىرۋ كەرەك. سوندا عانا وركەندەيمىز، ايتپەسە قۇريمىز.
بۇل پىكىر اكادەميكتىڭ الماتىداعى «قۋىرداقتىڭ كوكەسى» ءدامحاناسىنداعى كوپشىلىكپەن كەزدەسۋىندە ايتىلدى.

جارقىن سالەن ۇلىنىڭ "فەيسبۋكتەگى" جازباسىنان


ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار