11 قازاندا وتكەن ءماجىلىستىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا ءبىرقاتار دەپۋتاتتار پوپۋليستىك سارىنعا سالىپ، ۇكىمەتتىڭ ۆەيپكە قاتىستى شۇعىل شەشىمگە كەلۋىن سۇرادى. ماسەلەنىڭ ەكونوميكاعا، قوعامدىق دەنساۋلىققا قاتىسى بار ەكەنىن بىلەتىن ۇكىمەت ونى جان-جاقتى ساراپتاپ جاتقان ەدى.
قازاقستانداعى دەپۋتاتتار ۆەيپتى مۇلدە تيىم سالىپ توقتاتامىز دەسە، ەۋروپا ەلدەرى كەرىسىنشە دۇرىس عىلىمي جولمەن ءجۇرىپ كەلەدى. ولار الدىمەن ۆەيپتىڭ دەنساۋلىققا ناقتى اسەرىن، ونى تيىم سالسا ورىن الۋى مۇمكىن پروبلەمالاردى زەرتتەي باستادى. كوپ زەرتتەۋلەر ۆەيپ شىلىمعا قاراعاندا اعزاعا جەڭىل، سوندىقتان ادام شىلىمدى تاستاماسا، ۆەيپكە كوشۋ ارقىلى زاردابىن جەڭىلدەتە الاتىنىن دالەلدەدى. حالىقارالىق ساراپشىلار دا، ءوز كەزەگىندە قازاقستانعا اسىقپاي، وقىس شەشىم ەمەس، زەرتتەۋ، عىلىمي جولمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ وتىر.
مىسالى، شۆەسيادا ۇزاق جىلدار بويى شىلىم شەگۋمەن كۇرەسىپ جۇرگەن Smoke Free Sweden قوزعالىسىنىڭ ساراپشىلارى قازاقستانداعى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ بۇل رەگرەسسيۆتى قادامىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.
«ول ۆەيپ پەن نيكوتين سنيۋستارى سىندى قازىرگى زامانعى ونىمدەرگە پروگرەسسيۆتى كوزقاراستى قابىلداعان كەيبىر ەلدەردىڭ ۇستانىمى مەن وسى باعىتتاعى جەتىستىكتەرىنە قايشى كەلەدى»، - دەيدى، قوعامدىق دەنساۋلىق قورعاۋشىسى جانە Smoke Free نەگىزىن قالاۋشى، دوكتور دەلون حيۋمان.
ونىڭ سوزىنشە، دۇنيە جۇزىندە نيكوتيننىڭ بالامالى ونىمدەرى تەمەكى شەگۋشىلەرگە تەمەكىنى تاستاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە سول ارقىلى ميلليونداعان ادامداردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋعا كومەكتەسۋدە. ولاردىڭ تەمەكىگە قاراعاندا زيانى كەم دەگەندە 95%-عا از ەكەندىگى دالەلدەندى. ۆەيپتەر تەمەكىنى تاستاۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى بولىپ تابىلادى. وسى ونىمدەرگە تىيىم سالۋ تەمەكى شەگۋ سالدارىنان قايتىس بولاتىن ادام سانىن كوبەيتپەك.
دوكتور حيۋماننىڭ پىكىرىنشە، الداعى بىرنەشە ايدا شۆەسيادا تەمەكى شەگۋ ۇلەسى 5 پايىزعا تومەندەمەك. قازاقستان شۆەسيانىڭ وسى تاجىريبەسىن قولدانسا بولادى. شۆەسيا بۇل ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن شىلىمدى ۆەيپ پەن نيكوتين سنيۋستارىنا الماستىرۋعا باعىتتالعان ساياسات جۇرگىزىپ، بولجانعان مەجەگە 17 جىل بۇرىن جەتكەن ەۋرووداقتىڭ العاشقى مەملەكەتى بولىپ وتىر. ءقازىر شۆەسيا تەمەكى تۇتىنىنەن ازات ەل بولىپ سانالادى.
وسى ءتاسىلدىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتۋ ءۇشىن Smoke Free Sweden «شۆەد تاجىريبەسى: تەمەكىدەن ازات قوعامعا جول كارتاسى» اتتى زەرتتەۋىن جاريالاعان. وندا شۆەسيادا ەۋروپالىق وداقتىڭ باسقا ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا تەمەكى شەگۋگە بايلانىستى ءولىم 44%-عا، قاتەرلى ىسىك اۋرۋى 41%-عا جانە قاتەرلى ىسىكتىڭ كەز كەلگەن تۇرىنەن كەلەتىن ءولىم 38%-عا از ەكەنى ايتىلادى.
«شۆەسيا ءقازىر باسقا ەلدەرگە ۇلگى بولىپ تابىلادى. مىسالى، ۇلىبريتانيانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتى تەمەكى شەگۋشىلەرگە تەمەكى شەگۋدى تاستاۋعا كومەكتەسۋ ءۇشىن تەگىن ۆەيپ جيناقتارىن ۇسىنۋدا. ولاردىڭ ۇكىمەتى «شىلىمدى تاستاۋ ءۇشىن الماستىرۋ» باعدارلاماسىن قارجىلاندىرۋدا»، - دەيدى، دوكتور حيۋمان.
ءقازىر اقش تا شۆەسيا تاجىريبەسىن زەرتتەي باستادى. وڭتۇستىك كاروليناداعى حوللينگس قاتەرلى ىسىك ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى تەمەكى شەگۋدەن كورى ۆەيپكە اۋىسۋ اعزاعا زياندى ازايتاتىنىنا كوز جەتكىزگەن. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، تەمەكى شەگۋدىڭ بالامالى جۇيەلەرىنە اۋىسۋ شۆەسيادا جىل سايىن 3400-دەن استام ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالادى. ال قازاقستاندا ول قانشا ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋى مۇمكىن ەكەنى بەلگىسىز. رەسپۋبليكادا ەشقانداي كەشەندى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلگەن جوق.
ەۋروپا ادام ءومىرىن ساقتاۋدا ۇلگى دەسەك، ولار جەتىستىككە تيىم سالۋ ەمەس، زەرتتەپ، قورىتىندى جاساۋ ارقىلى كەلىپ وتىر. ءبىزدىڭ دەپۋتاتتار مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۆەيپكە تيىم سالۋعا اسىعىپ وتىرعانى بايقالادى. ءبىراق تيىم سالدى دەۋ، ۆەيپ جوعالادى دەگەندى بىلدىرمەيدى. تەك ەندى نارىعىمىز ساپاسىز كونترابانداعا تولماق. ونىڭ زاردابىن وسكەلەڭ ۇرپاق شەگەتىنى تۇسىنىكتى.
«قالا مەن دالا» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، بەلگىلى جۋرناليست دۋمان بىقايدىڭ ويىنشا، ماسەلە تۇبەگەيلى، جان-جاقتى زەرتتەلگەننەن كەيىن عانا شەشىم قابىلدانۋى ءتيىس. ازىرگە ۇكىمەتكە ۆەيپكە تيىم سالۋ بويىنشا ماسەلەنى كەيىنگە قالدىرىپ، تاراپتار ۋاجىنە قۇلاق اسقان ءجون.
