«ول تالاپ ەتىلمەيتىن قىزمەتكە جىل سايىنعى كەلىسىمشارت جاساۋ ارقىلى ۇلەستەس كومپانيانىڭ مۇددەسىن قورعاپ، مەملەكەتكە ۇلكەن زيان كەلتىردى. اكتيۆتەردى قايتارۋ بويىنشا جۇمىس جالعاسىپ جاتىر. قىلمىستىق-پروسەستىك كودەكستىڭ 201-بابىنا سايكەس وزگە اقپارات جاريالانبايدى»، – دەپ مالىمدەدى ق ر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ رەسمي وكىلى ارمان الىبەك.
اۋەلگىدە كۋاگەر رەتىندە، كەيىننەن كۇدىكتى رەتىندە ۇزاق ۋاقىت بويى تەرگەۋدە بولعان مارات باقىتجان ۇلى ەلدەن كەتپەۋ تۋرالى قولحاتپەن بوستاندىقتا جۇرگەن. ب ا ق ونىڭ اۋەجايعا جاسىرىنىپ كەلىپ، «استانا-ىستامبۇل-لوندون» باعىتىندا بيلەت ساتىپ الماقشى بولعان ارەكەتى كەزىندە تۇتىلعانىن حابارلادى.
...
«بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەگى م.بەكەتايەۆتىڭ بيلىك باسىندا ۇنەمى ىقپالدى تۇلعالارعا جاقىن جۇرگەنى ءجيى ايتىلادى. ول ۇكىمەت مۇشەلىگىنە 2006 جىلى كىرىپ، مانسابى جىلدام وسكەندەردىڭ ءبىرى.
سول جىلى 29 جاسىندا ۆيسە-پرەمەردىڭ (كارىم ءماسىموۆ) كەڭەسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالىپ، تۋرا ءبىر جىلدان سوڭ ك.ءماسىموۆ ق ر پرەمەر-مينيسترى بولعاندا كەڭەسشى رەتىندە قىزمەتى بىرگە كوتەرىلگەن. كوپ ۇزاماي ادىلەت ۆيسە-مينيسترى قىزمەتىنە تاعايىندالىپ، بۇل لاۋازىمدا 2007-2010 جىلدار ارالىعىندا بولدى.
بەكەتايەۆتىڭ جەكە باسىنا قاتىستى العاشقى شۋلى وقيعا دا وسى قىزمەتتە جۇرگەن كەزىندە جاريا بولدى.
ونىڭ 2009 جىلى ماۋسىم ايىندا استانا قالاسىنىڭ بەيبىتشىلىك كوشەسىنىڭ بويىندا تۇنگى ساعات 02.00-لەر شاماسىندا «تويوتا-كامري» اۆتوكولىگىن ماس كۇيىندە جۇرگىزىپ، جول ينسپەكتورلارىنا باعىنباي بىرنەشە باعدارشامنىڭ قىزىل تۇسىنە ءوتىپ كەتكەن ارەكەتى ەرتەڭىنە-اق اقپارات كوزدەرى ارقىلى تاراعان.
الايدا، بۇل اقپاراتتى استانا قالاسى جول پوليسياسى باسقارماسىنىڭ سول ۋاقىتتاعى باستىعى باقىتكەلدى ايحىمبەكوۆ ءوز اۋزىمەن ايتىپ، جول ەرەجەسىن بۇزعان لاۋازىمدى تۇلعانىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ كورسەتكەنىمەن ءىس «جابۋلى قازان» كۇيىندە قالدى.
بەكەتايەۆ بۇل جولى جازادان بۇلتارىپ، «تازا» كۇيىندە قۇتىلىپ كەتتى. ادىلەت مينيسترىلىگى وكىلىنىڭ «ادىلەتسىز ءىسى» وسىلايشا ەل ەسىندە قالعان بولاتىن. ايتا كەتەيىك، 2009 جىلعى زاڭناما بويىنشا كولىكتى ماس كۇيىندە تىزگىندەۋشى ازاماتتى سوت ەكى جىلعا كولىك جۇرگىزۋ قۇقىعىنان شەكتەي الاتىن، بۇگىندە ول زاڭ قاتاڭداتىلعان، جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرۋ مەرزىمى – 7 جىل.
...
اشىق دەرەك كوزدەردە مارات بەكەتايەۆتىڭ سامات ابىشپەن جاقىن دوستىعى تۋرالى دا كوپ جازىلدى. ەكەۋىنىڭ قانشالىقتى جان قيىسپاس جولداس بولعاندىعىن كىم ءبىلسىن.
دەگەنمەن، قىزمەت جولىندا بىرگە ىستەس بولعانى انىق. ماسەلەن، بەكەتايەۆ ق ر ادىلەت ۆيسە-مينيسترى قىزمەتى لاۋازىمىندا جۇرگەن كەزدە سامات ءابىش وسى مينيسترلىكتىڭ جاۋاپتى حاتشىسى (2008-2010 ج.ج.) قىزمەتىن اتقارعان.
جوعارىدا جازىلعان اتى شۋلى وقيعا دا وسى كەزدە ورىن العان-دى. 2010 جىلى سامات ءابىشتىڭ قىزمەتى ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە اۋىسقان كەزدە ونىڭ ورنىن (ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى) مارات بەكەتايەۆ باسادى.
DALA INSIDE تەلەگرام ارناسى "بۇل ىسكە نازاربايەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى تىكەلەي ارالاسقان..." دەگەن بولجام ايتادى.
ول ۋاقىتتارى مينيسترلىكتەردەگى جاۋاپتى حاتشىلاردىڭ دارەجەسى مەن ىقپالى اسا جوعارى بولاتىن. بۇل لاۋازىمدا مارات باقىتجان ۇلى 2015 جىلعا دەيىن وتىردى.
2015 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا ول ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ (ن.نىعماتۋللين 2014-2016 ج.ج.) ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالدى.
ال، 2016 جىلدىڭ 13 قىركۇيەگىندە ادىلەت ءمينيسترى لاۋازىمىنا كەلىپ، 2022 جىلعى قاڭتار وقيعاسىنا دەيىن التى جىلداي مينيستر قىزمەتىن اتقاردى. قاڭتاردىڭ دۇمپۋىنەن كەيىن مينيستر ورىنتاعىن بوساتقانىمەن، پرەمەر-مينيسترگە كەڭەسشىلىك قىزمەتكە قالدىرىلعان-دى.
...
مارات بەكەتايەۆقا قاتىستى داۋلى ماسەلەنىڭ جانە ءبىرى – اكەلى،بالالى بيزنەسمەندەر اناتول جانە گابريەل ستاتيلەرگە قاتىستى ءىس.
مولدوۆايالىق وليگارحتاردىڭ ەسىمى قازاقستاندىقتارعا كوپتەن تانىس. 1990 جىلدارى قازاقستانعا كەلىپ، مۇناي-گاز كەن ورىندارىن يگەرۋگە كىرىسكەن كاسىپكەرلەرگە قاتىستى قىلمىستىق ءىس 2008 جىلى باستالدى.
قاداعالاۋشى ورگاندار ءستاتيدىڭ يەلىگىندەگى وفشورشىلىق كومپانيا Tristan Oil Ltd مەن Ascom Group كومپانياسىنا قاراستى Tolknynneftegaz جانە Kazpolmunay كاسىپورىندارى قازاقستاننىڭ سالىق زاڭناماسىن بۇزعانىن انىقتاعان.
سول ۋاقىتتاعى رەسمي مالىمەتتە اتالعان كاسىپورىننىڭ مۇنايگاز قۇبىرىن ليسەنزياسىز پايدالانىپ، 21.67 ملرد تەڭگەنى زاڭسىز تاپقانى ايتىلدى. وسى وقيعادان كەيىن Kazpolmunay-دىڭ ديرەكتورى سەرگەي كورنەگرۋس تۇتقىندالىپ، ءتورت جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا كەسىلدى. ءستاتيدىڭ يەلىگىندەگى «تولقىن» جانە «بورانكول» كەن ورىندارى «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ باسقارۋىنا بەرىلدى.
ءبىر قىزىعى، ءبىر جىل وتكەن سوڭ قاماۋداعى كورنەگۋرستىڭ جازاسى جەڭىلدەتىلىپ، اتىراۋداعى ۋگ-157/10 قونىس-كولونياسى مەكەمەسىنە جازاسىن شارتتى تۇردە وتەۋگە اۋىستىرىلادى.
ال، ەرتەسىنە ياعني 2010 جىلدىڭ 26 تامىزىندا س.كورنەگۋرستىڭ ۇشاققا ءمىنىپ الماتىعا، ارى قاراي ىستامبۇل-كيشينيەۆكە كەتكەنى ءمالىم بولدى. ارينە، بۇل وقيعادان كەيىن قاداعالاۋشى ورگانداردىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ ۇستىنەن ءىس قوزعالىپ، ءبىرازى قامالدى.
ءبىراق، «ستاتي ءىسى» مۇنىمەن جابىلعان جوق. اناتول مەن گابريەل ستاتيلەر «قازاقستاندا بيزنەسىمىزدى جوعالتتىق، سونىڭ وتەۋىن قايتارۋىمىز كەرەك» دەپ حالىقارالىق سوتتار مەن قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىنا شاعىمدانىپ ءجۇرىپ، 2013 جىلدىڭ 19 جەلتوقسانىندا ستوكگولم اربيتراجدىق (تورەلىك) سوتى ارقىلى قازاقستان Ascom Group-قا 500 ملن دوللار تولەۋى كەرەك شەشىمدى شىعارتىپ الادى. ال، قازاقستان تاراپى اپەللياسيالىق سوتتا تورەلىك سوت شەشىمنىڭ كۇشىن جويۋعا باستاما كوتەردى.
بۇل كەزدە م.بەكەتايەۆ ادىلەت مينيسترلىگىندە جاۋاپتى حاتشى (2010-2015 ج.ج.) قىزمەتىن اتقاراتىن. ياعني «ستاتي ءىسى» وعان ەرتەدەن تانىس. دەسە دە مارات بەكەتايەۆتىڭ بۇل ىسپەن شىنداپ اينالىسقانى 2016 جىلدان باستالدى، ول سول جىلى ادىلەت ءمينيسترى لاۋازىمىنا تاعايىندالعان.
قازاقستان ۇكىمەتى مەن ستاتي اراسىنداعى داۋلى سوت ۇزاق جىلعا جالعاسىپ، سوزباققا سالىنىپ كەلدى. مولدوۆيالىق وليحارح اناتول ستاتي اقش، شۆەسيا، نيدەرلاندى، بەلگيا، ليۋكسەمبۋرگ مەملەكەتتەرىنىڭ سوت ورگاندارىنا نەشە قايتارا جۇگىنىپ، قازاقستاندى «ينۆەستيسيامدى زاڭسىز تارتىپ الدى» دەپ ايىپتاسا، ق ر ادىلەت مينيسترىلىگى كاسىپكەردى «الاياقتىق جاسادى» دەپ كىنالايدى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 2017 جىلدىڭ قازان ايىندا ستاتي تاراپى بەلگيا سوتىنىڭ شەشىمى ارقىلى ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ 21،5 ملرد دوللارعا جۋىق شوتىن بۇعاتتاپ تاستاعان بولاتىن. بۇل قورداعى قارجىنىڭ جارتىسىنا جۋىق (2014 جىلى ونىڭ كولەمى 77 ملرد دوللار بولدى) قاراجات ەدى.
وعان قوسا سول جىلى قازان ايىندا ءستاتيدىڭ شاعىمى بويىنشا امستەردامنىڭ ايماقتىق سوتى «KMG Kashagan B. V.» گوللانديالىق كومپانياسىنداعى «سامۇرىق-قازىناعا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنا تيەسىلى 5،2 ملرد دوللار كولەمىندەگى اكسيالارعا تىيىم سالدى.
دەگەنمەن، 2018 جىلدىڭ 25 مامىرىندا قازاقستان ۇكىمەتى مەن ق ر ۇلتتىق بانك اپەللياسيالىق شاعىم ارقىلى بۇعاتتاۋلى 21،5 ميلليارد دوللار قارجىنى بوساتىپ الۋعا قول جەتكىزدى. ال، «سامۇرىق-قازىناعا» تيەسىلى اكسيالار بولاشاعى بەرتىنگە دەيىن كۇماندى بولىپ كەلدى.
ايتپاقشى، 2023 جىلدىڭ 25 قىركۇيەگىندە ق ر ادىلەت مينيسترلىگى وعان قاتىستى جاعىمدى جاڭالىق تاراتتى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت مينيسترلىگى مەن «سامۇرىق-قازىنا» اق نيدەرلاندى جوعارعى سوتىندا سوماسى 4 ملرد اقش دوللارىنا تەڭ «KMG Kashagan B.V.»-داعى اكسيالارىنا بايلانىستى اناتول ستاتي، گابريەل ستاتي، Ascom S. A. جانە Terra Raf Trans Trading Ltd (ستاتي) قارسى ءىس جۇرگىزۋدە تۇپكىلىكتى جەڭىسكە جەتتى»،– دەلىنگەن مينيسترلىك تاراتقان اقپاراتتا. الايدا، رەسمي مالىمەتتە جوعارىداعى 5،2 ملرد دوللاردىڭ قالايشا 4 ملرد دوللارعا ازايعانى تۋرالى تۇسىنىكتەمە بەرىلمەگەن.
جالپى، قازاقستاننىڭ ستاتيگە قارسى سوتتاردا حالىقارالىق سوت ورگاندارىنا وسى ۋاقىتقا دەيىن قانشا قاراجات جۇمساعانى جايلى ناقتى مالىمەت جوق. راستالماعان كەي دەرەكتەردە سوت تارتىسىنا كەتكەن قارجى 350 ميلليون دوللاردان جوعارى ەكەنى ايتىلادى.
ادىلەت ءمينيسترى مارات بەكەتايەۆتىڭ ءوزى 2020 جىلى جەلتوقسان ايىندا جۋرناليستەرگە بەرگەن جاۋابىندا مولدوۆالىق بيزنەسمەندەرگە قارسى ءىستىڭ شىعىنىن اشىپ ايتپاعانىمەن، جالپىلاما وسىنداي حالىقارالىق داۋلار مەن ىزدەستىرۋ ىسىنە بايلانىستى جىلىنا شامامەن 11-13 ملرد تەڭگە جۇمسالاتىنىن جەتكىزگەن.
ەكس-مينيستردى كۇدىكتى رەتىندە قاماۋعا الۋدىڭ ءبىر سەبەبى وسى قاراجاتتىڭ ناقتى كولەمىنە بايلانىستى بولۋى دا مۇمكىن.
...
ايتقانداي، اناتول مەن گابريەل ستاتيلەردى ءوزىنىڭ تۋعان ەلى مولدوۆادا جاقسى اتامايدى. گابريەل ستاتي 2009 جىلى مولدوۆادا نارازىلىق اكسياسىن ۇيىمداستىرىپ، توڭكەرىس جاساماق بولدى دەگەن ايىپپەن ۇستالىپ، ءبىر جىلعا جازاسىن وتەپ شىققان.
«ءبىر جوق ءبىر جوقتى تابادى» دەمەكشى، مارات بەكەتايەۆتىڭ تەرگەلۋى 2008 جىلدان بەرى شىرماۋىقشا سوزىلعان «ستاتي ىسىندەگى» بىلىقتىڭ دا بەتىن اشىپ، ءبىراز قىلمىسقا قاتىستى ءجىپتىڭ ۇشىن شىعارارى انىق. ويتكەنى، 2009 جىلى وعان تاڭىلعان ايىپ بويىنشا ستاتي يەلىگىندەگى كومپانيا ماڭعىستاۋ جەرىندەگى مۇنايگاز قۇبىرىن ون جىلداي «ليسەنزياسىز پايدالانىپ كەلگەنى» ايتىلدى ەمەس پە؟!
قالاي دەسەك تە ەلىمىزدەن سىرتقا كەتكەن كاپيتالدى قايتارۋ ۇدەرىسىنىڭ الداعى كۇندەرى ۇسىنار توسىن سىيى كوپ بولماق.
باۋىرجان بازار
