ءبىر كەزدەرى انتيبيوتيكتەر مەديسيناداعى ەڭ سەنىمدى قۇرالداردىڭ ءبىرى سانالاتىن. ولار باكتەريالىق ينفەكسيالاردى تەز باسىپ، ەمدەۋ ۋاقىتىن قىسقارتىپ، اۋىر اسقىنۋلاردىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەردى. الايدا سوڭعى جىلدارى بۇل سەنىم السىرەي باستادى. دۇنيەجۇزىندەگى سياقتى، قازاقستاندا دا دارىگەرلەر ۇيرەنشىكتى ەمدەۋ سحەمالارى ناتيجە بەرمەيتىن جاعدايلارعا ءجيى كەزىگىپ وتىر. مۇنىڭ باستى سەبەبى - باكتەريالاردىڭ انتيبيوتيكتەرگە توزىمدىلىگىنىڭ ارتۋى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
انتيبيوتيككە توزىمدىلىك بۇگىندە تەك مەديسينالىق قاۋىمداستىقتى عانا الاڭداتاتىن ماسەلە ەمەس. ول بۇكىل دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ تيىمدىلىگىنە اسەر ەتىپ وتىر. دارىلىك زاتتار مەن مەديسينالىق بۇيىمداردى ساراپتاۋ ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ دارىلىك زاتتاردى ساراپتاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى، PhD ۇلدان دەربىسبەكوۆا وسىعان نازار اۋدارادى.
«انتيبيوتيككە توزىمدىلىك - بۇل باكتەريالاردىڭ بۇرىن ينفەكسيالاردى ەمدەۋگە كومەكتەسكەن انتيبيوتيكتەرگە جاۋاپ بەرمەۋى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى بۇل جاعدايدى ادام دەنساۋلىعىنا تونەتىن ەڭ كۇردەلى قاۋىپتەردىڭ ءبىرى دەپ باعالايدى. 2019 جىلدىڭ وزىندە عانا انتيبيوتيككە توزىمدىلىك سالدارىنان الەمدە شامامەن 1،27 ميلليون ادام كوز جۇمدى. انتيبيوتيكتەر ءالى دە باكتەريالىق ينفەكسيالاردى ەمدەۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى بولىپ وتىرعاندىقتان، ولاردىڭ تيىمدىلىگىنىڭ تومەندەۋى ەمدەۋ تاسىلدەرىن قايتا قاراۋعا ءماجبۇر ەتەدى»، — دەيدى ول.
قازاقستان دا جاھاندىق ۇردىستەن تىس قالعان جوق
ماماننىڭ سوزىنشە، قازاقستانداعى جاعداي الەمدىك ۇردىستەردى تولىق قايتالايدى. ستاندارتتى ەمگە جاۋاپ بەرمەيتىن باكتەريالار سانىنىڭ ءوسۋى رەسمي دەرەكتەردە دە، دارىگەرلەردىڭ كۇندەلىكتى تاجىريبەسىندە دە ايقىن بايقالىپ وتىر.
ەڭ الدىمەن، انتيبيوتيككە ءتوزىمدى ميكروورگانيزمدەر ستاسيونارلاردا انىقتالادى. اسىرەسە رەانيماسيا مەن حيرۋرگيا بولىمشەلەرىندە مۇنداي جاعدايلار ءجيى تىركەلەدى. دارىگەرلەر التىن ءتۇستى ستافيلوكوكك، ىشەك تاياقشاسى، كلەبسيەللا، كوك ءىرىڭ جانە گەموفيلدى تاياقشا، حەليكوباكتەر پيلوري، ەنتەروكوكك سياقتى كەڭ تارالعان قوزدىرعىشتاردىڭ ەمگە كونبەي بارا جاتقانىن ايتىپ وتىر.
بۇل ءۇردىستى عىلىمي دەرەكتەر دە راستايدى. «قازاقستان كلينيكالىق مەديسينا جۋرنالىندا» جاريالانعان زەرتتەۋدە كارديوحيرۋرگيالىق ناۋقاستاردان الىنعان 781 باكتەريا ۇلگىسىنىڭ ەداۋىر بولىگى ءۇشىنشى بۋىنداعى انتيبيوتيكتەرگە ءتوزىمدى بولعانى كورسەتىلگەن. كەيبىر جاعدايلاردا باكتەريالار تەك ەڭ اۋىر ينفەكسيالار كەزىندە عانا قولدانىلاتىن سوڭعى قاتارداعى پرەپاراتتارعا — كارباپەنەمدەرگە دە اسەر بەرمەگەن.
انتيبيوتيك «كەز كەلگەن جاعدايدا» ىشىلەتىن ءدارى مە؟
ساراپشى انتيبيوتيككە توزىمدىلىكتىڭ وسۋىنە ەڭ الدىمەن دارىلەردى دۇرىس قولدانباۋ سەبەپ بولىپ وتىرعانىن ايتادى. قازاقستاندا امبۋلاتوريالىق تاجىريبەدە تاعايىندالاتىن دارىلەردىڭ شامامەن ۇشتەن ءبىرى — انتيبيوتيكتەر. بۇل كورسەتكىش دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ۇسىنعان دەڭگەيدەن جوعارى.
«انتيبيوتيكتەردىڭ 27،5 پايىزى دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىنسىز قابىلدانادى. كوبىنە ولار جرۆي، تۇماۋ نەمەسە كوروناۆيرۋس كەزىندە قولدانىلادى. ال بۇل - انتيبيوتيكتەر اسەر ەتپەيتىن ۆيرۋستىق اۋرۋلار. ءوزىن-وزى ەمدەۋ، بۇرىنعى تاعايىنداۋلارعا سۇيەنۋ ءدارى تاڭداۋدا، دوزادا جانە ەمدەۋ ۇزاقتىعىندا قاتەلىكتەرگە اكەلەدى. سونىڭ سالدارىنان باكتەريالار بەيىمدەلىپ، ەمنىڭ تيىمدىلىگى تومەندەيدى»، — دەيدى ۇلدان دەربىسبەكوۆا.
COVID-19 پاندەمياسى بۇل ۇدەرىستى ودان ءارى كۇشەيتتى. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زەرتتەۋى رەسەپتىلىك پرەپاراتتاردى ساتۋىنا باقىلاۋدىڭ السىرەۋى انتيبيوتيكتەردى تۇتىنۋدىڭ ارتۋىنا اكەلگەنىن كورسەتكەن. اسىرەسە Watch توبىنا جاتاتىن ازيتروميسين مەن سەفترياكسون كەڭىنەن قولدانىلعان. بۇل پرەپاراتتاردىڭ قوعام دەڭگەيىندە ءجيى پايدالانىلۋى توزىمدىلىكتىڭ ءوسۋ ءقاۋپىن ارتتىردى.
جۇيەلى جۇمىسسىز ناتيجە بولمايدى
انتيبيوتيككە توزىمدىلىكپەن كۇرەستى قيىنداتىپ وتىرعان تاعى ءبىر فاكتور - جۇيەلىك ماسەلەلەر. ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ۇتىمدى انتيبيوتيكوتەراپيا قاعيداتتارىنىڭ جەتكىلىكسىز ساقتالۋى، قوزدىرعىشتىڭ انتيبيوتيككە سەزىمتالدىعىن انىقتاۋعا جەتكىلىكتى كوڭىل بولىنبەۋى جانە پاسيەنتتەردىڭ دارىگەر نۇسقاۋلارىن تولىق ورىنداماۋى جاعدايدى ۋشىقتىرىپ وتىر.
سونىمەن قاتار جاڭا انتيبيوتيكتەردىڭ تاپشىلىعى دا ءوز اسەرىن تيگىزۋدە. مۇنداي پرەپاراتتاردى ازىرلەۋ ۇلكەن قارجى مەن ۇزاق جىلدىق زەرتتەۋلەردى تالاپ ەتەدى. ال ولاردى تەك ەرەكشە جاعدايلاردا عانا قولدانۋ قاجەتتىگى فارماسيەۆتيكالىق كومپانيالاردىڭ بۇل سالاعا قىزىعۋشىلىعىن تومەندەتەدى.
ماماننىڭ پىكىرىنشە، جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن جەكەلەگەن شارالاردان گورى جۇيەلى جۇمىس قاجەت.
انتيبيوتيكتەردى تاعايىنداۋدى قاتاڭ باقىلاۋ، قوزدىرعىشتىڭ سەزىمتالدىعىن مىندەتتى تۇردە تەكسەرۋ، رەسەپتىلىك ءتارتىپتى ساقتاۋ، انتيميكروبتىق باسقارۋ باعدارلامالارىن دامىتۋ - وسىنىڭ ءبارى كەشەندى تۇردە ىسكە اسقاندا عانا ناقتى ناتيجە بەرەدى. سونىمەن قاتار زەرتحانالىق دياگنوستيكانى دامىتۋ، ستاسيونارلاردا ميكروبيولوگيالىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جانە انتيبيوتيكتەردى دۇرىس قولدانباۋدىڭ سالدارى تۋرالى حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ ماڭىزدى.
ءار ادامعا ورتاق جاۋاپكەرشىلىك
ساراپشى سوڭىندا انتيبيوتيكتەردىڭ تيىمدىلىگىن ساقتاۋ تەك دارىگەرلەر مەن مەملەكەتكە عانا ەمەس، پاسيەنتتەردىڭ وزىنە دە بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
انتيبيوتيكتەردى تەك دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىمەن قابىلداۋ، ولاردى ۆيرۋستىق اۋرۋلار كەزىندە قولدانباۋ، باسقا ادامعا جازىلعان ءدارىنى ىشپەۋ جانە العاشقى جاقسارۋ بەلگىلەرى پايدا بولعاندا ەمدى ءوز بەتىنشە توقتاتپاۋ - قاراپايىم، ءبىراق اسا ماڭىزدى قاعيدالار.
«انتيبيوتيكتەرمەن ءوزىن-وزى ەمدەۋ جەكە ادامعا دا، تۇتاس قوعامعا دا ءقاۋىپ تۋدىرادى. بۇگىنگى جاۋاپتى قارىم-قاتىناس ەرتەڭ ينفەكسيالاردى ءتيىمدى ەمدەي الۋىمىزدىڭ كەپىلى»، — دەپ تۇيىندەيدى ۇلدان دەربىسبەكوۆا.
