جۋىردا بۇرىنعى ادىلەت ءمينيسترى ازامات ەسقارايەۆ قازاقستاننىڭ ءۇندىستانداعى ەلشىسى بولىپ تاعايىندالدى. بيىل 9 قاڭتاردا مينيستر قىزمەتىمەن قوش ايتىسقان شەنەۋنىك ءبىراز ۋاقىت جۇمىسسىز ءجۇرىپ قالسا دا، ءساۋىردىڭ باسىندا ەلشىلىكتەن ورىن تاپتى.
قازاقستاندا بۇرىن مينيستر، اكىم بولعان بەلدى شەندى-شەكپەندىلەردىڭ ەلدەگى قىزمەتتەن كەيىن ەلشىلىكتەن جىلى ورىن تاباتىنى ءجيى بايقالادى. بۇل تاجىريبەنىڭ ارتىندا نە تۇر؟ ەلشىلىك "جارامسىز" شەندىلەر باراتىن ورىنعا اينالدى ما؟ Dalanews.kz ساۋالدارىنا تانىمال ساياساتكەر ءامىرجان قوسان جاۋاپ قاتتى.
اكىمدىك پەن مينيسترلىكتەگى جىلى ورىندى ەلشىلىككە ايىرباستاعاندار كىمدەر؟
ەلشىلىك - قانداي دا ءبىر مەملەكەتتىڭ ەكىنشى مەملەكەتتەگى رەسمي وكىلدىگى، ونىڭ قىزمەتىنە ءوز مەملەكەتىنىڭ مۇددەسىن قورعاپ، ساياسي، ەكونوميكالىق، مادەني بايلانىستاردى نىعايتۋ جاتادى.
ءسوز باسىندا قوزعاعان ازامات ەسقارايەۆ بيىل 7 ساۋىردە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءۇندىستان رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى لاۋازىمىنا تاعايىندالدى. ىزىنشە ءبىرقاتار ەلشىلىكتە ءاۋىس-تۇيىس ءجۇردى.
نۇرلان جالعاسبايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پولشا رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى بولىپ تاعايىندالدى دا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءۇندىستان رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شري-لانكا دەموكراتيالىق سوسياليستىك رەسپۋبليكاسىنداعى، بانگلادەش حالىق رەسپۋبليكاسىنداعى، نەپال فەدەراتيۆتىك دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنداعى، بۋتان كورولدىگىندەگى، مالديۆ رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى قىزمەتىن قوسا اتقارۋشى لاۋازىمدارىنان بوساتىلدى.
سونداي-اق، ءالىم قيرابايەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پولشا رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى لاۋازىمىنان بوساتىلدى.
بىلتىر مامىردا باتىس ءوڭىرىن ءبىراز باسقارعان نۇرلان نوعايەۆ ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمى قىزمەتىنەن كەتتى. ءبىر ايدان سوڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇرىكمەنستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى لاۋازىمىنا تاعايىندالدى. ءسويتىپ ول دا ءوز ورنىن تاپتى.
بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قايرات ءابدىراحمانوۆ تا قازاقستاننىڭ نيدەرلاندىداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، حيميالىق قارۋعا تىيىم سالۋ ۇيىمىنداعى تۇراقتى وكىلى قىزمەتىن اتقارىپ ءجۇر. ارينە، ءتىزىم مۇنىمەن بىتپەيدى. مۇنداي شەندىلەر قاتارى كوپ-اق.
ەسكىدەن قالعان جامان ادەت پە؟ ءامىرجان قوساننىڭ پىكىرى
ساياساتكەر، قوعام قايراتكەرى ءامىرجان قوساننىڭ پىكىرىنشە، كادرلىق وقشانتايدان شىعىپ قالعان لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەردىڭ كەنەتتەن قىزمەت سالاسىن اۋىستىرىپ، شەتەلگە ەلشى بوپ كەتۋى – كەشەگى ەسكى قازاقستاننان قالعان تەرىس تە تۇرپايى ءداستۇر.
"سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بۇل ءادىستى ءۇش ماقساتتا (جانە دە وتە-موتە ءتيىمدى ءارى ناتيجەلى) قولدانىپ ءجۇردى. ءبىرىنشىسى – ءدال بۇگىن ەلدە اسا قاجەتى جوق شەندىنى ۋاقىتشا "ديپلوماتيالىق دەمالىسقا" جىبەرۋ. الايدا ۋاقىت وتە ول كادرلار قايتادان پرەزيدەنتتىڭ اينالاسىنا ورالىپ، ەل ىشىندە قىزمەتىن جالعاستىرا بەردى. ەكىنشىسى – پالەگە ۇشىراپ نەمەسە ءىستى بوپ قالعان فاۆوريتتەرىن ەل نازارىنان تاسا عىپ، جۇرت ۋلاپ-شۋلاپ بولعانشا، شەتەلدەگى "قۇرمەتتى ايداۋعا" اتتاندىرۋ. ونداي كادلاردىڭ كەيبىرى قايتا ورالىپ ءجۇردى، ال كەيبىرى سول كەتكەنىمەن مول كەتىپ جاتتى"، - دەيدى ساراپشى.
ساياساتكەردىڭ سوزىنشە، ءۇشىنشى ماقساتتىڭ ساياسي استارى بار.
"بيلىكتە ءجۇرىپ، سوسىن پرەزيدەنتكە قارسى شىعىپ، وپپوزيسيا قاتارىنا وتكەن بەلگىلى تۇلعالاردى دا نازاربايەۆ شەتەلدىك ميسسيالارعا جىبەرىپ وتىردى. وپپوزيسيانىڭ كەيبىر وكىلدەرى ونداي الداۋسىراتۋعا كونىپ جاتتى، كەيبىرەۋى كونبەي كەتتى. ارينە، باسقا ەلدەردە مۇنداي تاسىلدەر قولدانىپ كەلەدى. الايدا جۇرت سولاي ەتەدى ەكەن دەپ، ول تاجىريبەنى اينا-قاتەسىز قازاقستاندا قايتالاۋ مىندەتتى ەمەس شىعار"، - دەيدى ول.
ەلشى بولۋ اناۋ ايتقانداي وڭاي قىزمەت ەمەس. مۇنى ءامىرجان قوسان دا قۋاتتايدى.
"شىمشىقتى سويسا دا، قاساپشى سويسىن، ديپلوماتيا سەكىلدى اسا تەرەڭ ءبىلىم مەن كاسىبي بىلىكتىلىكتى، كەرەك دەسەڭىز، ەرەكشە كوممۋنيكاسيالىق قاسيەتتەردى، ەكىنىڭ بىرىندە جوق حاريزمانى قاجەت ەتەتىن اسا جاۋاپتى (ەلشى دەگەن ءوزى قىزمەت اتقارىپ جاتقان ەلدەگى قازاقستاننىڭ تولىققاندى، ءتولىقماندى وكىلى ءھام سيمۆولى ەمەس پە؟!) مىندەتتى كەز كەلگەن كەشەگى اكىم نە مينيستر اتقارا المايدى! سول سەبەپتى مۇنداي ءۇردىستى ءوز باسىم قولدامايمىن"، - دەيدى ول.
ساراپشى قىزمەتىنەن بوساپ قالعان شەنەۋنىكتى ءساتتى "پايدالانۋدىڭ" باسقا جولىن ايتتى.
"بەلگىلى ءبىر سالانى باسقارىپ، سودان كەيىن ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن قىزمەتىنەن كەتكەن مينيستر سول سالانىڭ مامانى رەتىندە جۇمىسىن جالعاستىرا بەرسىن. ول ءۇشىن مىندەتتى تۇردە ءبىرىنشى باسشى بولۋ قاجەت ەمەس: سول سالادا جاڭا بيزنەس اشسىن، ءوزىنىڭ قابىلەتىن تانىتسىن. سول كەزدە بىزدە كادر ساياساتىندا بەلگىلى ءبىر تۇراقتىلىق، بىرىزدىلىك، ءداستۇر پايدا بولادى. كرەسلو دەگەن اكەسىنەن قالعان مۇرا ەمەس قوي، باسقالارعا دا مۇمكىندىك بەرسىن. ايتپەسە، بىزدە ەسكى قازاقستاندىق ءداستۇر ءالى جالعاسۋدا: اكىم نە مينيستر بولعان ادامدار ولە-ولگەنشە سول رەزەرۆتەن شىقپاي، جىلى ورنىنان ايرىلماي جۇرە بەرەدى. ول ادام زەينەتكە شىققانشا تۇتاس ۇرپاق مەملەكەتتىك قىزمەتكە ارالاسا الماي، زارداپ شەگەدى"، - دەيدى ساياساتكەر.
بۇل تەندەنسيا ءوز كەزەگىندە كاسىبي ماماندارعا دا كەدەرگى ەكەن.
"بۇعان دەيىن سىرتقى ىستەردىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن شەندىلەردىڭ ەلشى سەكىلدى جوعارى مارتەبەلى قىزمەتكە كەلۋى ديپلوماتيالىق قىزمەتتىڭ ابىروي-بەدەلىن ارتتىرا قويماسى دا تۇسىنىكتى. جانە دە جىلدار بويىنا كارەرالىق ديپلومات بوپ، بار عۇمىرىن وسى سالاعا ىسىراپ ەتىپ كەلە جاتقان كاسىبي مامانداردىڭ جولىن بوگەيدى"، - دەيدى ءامىرجان قوسان.
ءسوز اياعىندا ساياساتكەر ەلشى قىزمەتىنە ۇمىتكەرلەردى پارلامەنت سىنىنان وتكىزۋ كەرەگىن ايتتى.
"بۇل كۇردەلى ءارى مەملەكەتتىك كادر ساياساتىنا ولشەۋسىز كەسىرىن تيگىزەتىن تۇيتكىلدى پروبلەمانى شەشۋدىڭ ءبىر جاقسى جولى بار، ول – ەلشى قىزمەتىنە ۇمىتكەرلەردى پارلامەنتتە تالقىلاپ، بەكىتۋ. سوندا وتاندىق ديپلوماتيامىز كەزدەيسوق ادامداردان ءبىرجولاتا قۇتىلا الادى"، - دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ساراپشى.
