ايتالىق، ۇساق-تۇيەك ساۋدا-ساتتىقپەن اينالىساتىنداردىڭ اراسىندا كورشى مەملەكەتتەردەن كەلگەندەر تولىپ ءجۇر. ءورىپ ءجۇر. بىلايعى ومىردە ءسىز ولاردى بايقاي بەرمەۋىڭىز مۇمكىن. ولاردىڭ ءوز ورىندارى بولادى. ولار بىرىگىپ جۇرەدى. ءبىر جەردە وتىرادى. ءبىر جەردە ساۋدا جاسايدى.
ولار سول جەردى جەكە-دارا يەمدەنىپ العان.
تەرگەۋ، تەكسەرۋ بولماسا، ولار وزدەرىنە «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق» دەپ ويلاپ قالۋى ابدەن مۇمكىن.
وسى ماقساتتا المالى اۋداندىق كوشى-قون باسقارماسى ۇيىمداستىرعان رەيدكە قاتىستىق.
«سوتكا» ساتقىش ساقالدىلار
كوشى-قون پوليسياسى بۇل جولى الماتىداعى جىبەك جولى مەن جەلتوقسان كوشەسىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان اۋيەۆوكزالدى نىساناعا الىپتى.
ماقسات – وسىنداعى ۇيالى تەلەفون ساۋدالاۋمەن ءارى جوندەۋمەن اينالىساتىن كەلىمسەكتەردىڭ قاعاز-قۇجاتىن تەكسەرۋ. وسى ارقىلى ولاردىڭ قايدان كەلگەنىن، قانداي ماقساتپەن جۇرگەنىن، نەمەن اينالىساتىنىن انىقتاۋ.
كوشى-قون باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە رەيدكە شىققان ءبىز اۋيەۆوكزالداعى كەلىمسەكتەردىڭ كوپتىگىنە قاراپ، تاڭ قالدىق. كوپشىلىگى وزبەكستان مەن قىرعىزستاننان كەلگەن.
ءبىر شەتىنەن شاعىن كاسىپكەر ەكەن. ءبارى شەتىنەن ۇيالى تەلەفون جوندەۋمەن اينالىسادى. ساۋدالارى قىزىپ تۇر.
اۋيەۆوكزالداعى ءبىر-بىر ورىندى يەمدەنىپ العان.
شامالاپ العاندا، بۇل ارادا ۇيالى تەلەفون ساتاتىن ءارى ونى جوندەۋمەن اينالىساتىن 100-گە تارتا ورىن بار. ساناپ شىقتىق. بارلىعىندا دەرلىك كەلىمسەكتەر وتىر. كوپشىلىگى ساقال وسىرگەن. شولاق بالاقتى.
ەلىمىزدەگى ءدىني احۋال اسقىنىپ تۇرعان كەزدە، ءتۇر-تۇلعاسىنىڭ ءوزى ءبىرتۇرلى كۇدىك تۋعىزاتىن قىرعىز-وزبەكتىڭ ءبىر جەردە شوعىرلانىپ العانى ءارتۇرلى ويعا جەتەلەدى.
پوليسيامەن بىرگە وسى جەردە وتىرعانداردىڭ قۇجاتتارىن، كۋالىكتەرىن تەكسەرىپ شىقتىق. ىلگەرىدە ايتقانداي، قىرعىزستان مەن وزبەكستاننان كەلگەن.
بۇل جەر كوپتەن بەرى تەكسەرىلمەسە كەرەك. جەرگىلىكتى جۇرت پوليسيا قىزمەتكەرلەرىن جاقتىرماي قارسى الدى. كوپشىلىگىنىڭ قاباعى قاتۋلى.
«نە ءۇشىن؟ نە ماقساتپەن كەلدىڭدەر؟ ءبىزدىڭ قۇجاتىمىزدى نە ءۇشىن تەكسەرۋدەسىز؟ نە ءۇشىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جاتىرسىزدار؟»، — دەيدى.
بۇل اراعا ابدەن ءسىڭىپ العان كەلىمسەكتەرگە پوليسيانىڭ تەكسەرىس جۇرگىزگەنى ۇناماسا كەرەك. كەيبىرەۋلەرى، ءتىپتءى، اشىق كەتتى.
ارالارىندا بيلىككە ءتىل تيگىزگەندەردى دە ەستىپ قالدىق.
پوليسيانىڭ تەكسەرۋ جۇرگىزگەنىن وسىنداعى ءارى ساۋداگەر، ءارى اسىرە ءدىنشىل قاۋىم قازاقستان بيلىگىنەن كورسە كەرەك.
مۇنداعىلاردىڭ كوپشىلىگى قاۋعاداي ساقال وسىرگەن. بۇل ارادا ءبىز ولاردىڭ ءدىني ۇستانىمىنا ءتىل تيگىزىپ وتىرعان جوقپىز.دەگەنمەن، وسى اراداعى ۇيالى تەلەفون ساۋدالاپ وتىرعانداردىڭ تەڭ جارتىسىنان استامى بىر-بىرىنە قاتتى ۇقساس.
ساقال وسىرگەن، شولاق بالاقتى شالبار كيگەن. بۇل ءجاي عانا سايكەستىك پە؟ قالاي ويلايسىز؟
ءوز كەزەگىمىزدە ءبىز وسى تۋراسىندا اۋيەۆوكزالداعى جۇرتتىڭ پىكىرىن بىلدىك.
– بۇلاردىڭ كوپشىلىگى سىرتتان كەلگەن. وزبەكتەر بولۋى كەرەك. قاراقالپاقتار كوپ. اراسىندا باسقا ۇلتتار دا بار. ۇيالى تەلەفون، نوۋتبۋك جوندەۋمەن اينالىسادى. الايدا بۇلارعا زاتىن الىپ كەلگەن جۇرتتىڭ كوڭىلى تولمايدى. سەبەبى، ساپاسىز جاسايدى. ونىسىن مويىندامايدى. ال ساپاسىز جاسالعان زاتتى قايتادان اكەلىپ بەرۋگە حالىق باتا بەرمەيدى. سوندىقتان بىزگە الىپ كەلەدى، – دەيدى وسى جەردە كومپيۋتەر جوندەيتىن، الگى كەلىمسەكتەردەن بولەك وتىرعان مارات ەسىمدى جىگىت.
ارينە، جالعىز ماراتتىڭ پىكىرىمەن شەكتەلگەن جوقپىز. وسىندا ۇيالى تەلەفونىن جوندەتۋگە كەلەتىن ازاماتتار دا سوڭعى كەزدەرى بۇل ارادا «شولاق بالاقتىلاردىڭ» شەكتەن تىس كوبەيىپ كەتكەنىنە نازار اۋدارىپتى.
– بۇل تۋرالى پوليسياعا تالاي ايتتىق تا. قۇلاق تۇرگەن جوق. ازداعان ۋاقىتتىڭ ىشىندە بۇل ارانى قاۋعاداي ساقال وسىرگەن، تۇستەرى سۋىق بىرەۋلەر يەمدەنىپ الدى. ءوزىم وسى اۋيەۆوكزالعا جاقىن ماڭدا تۇرامىن. كيىمدەرىنە، ءجۇرىس-تۇرىستارى مەن تۇر-كەلبەتىنە قاراساڭ، ءبىزدىڭ ءداستۇرلى يسلامدى ۇستاناتىن ادامدارعا ۇقسامايدى. ەندەشە، پوليسيا بۇلاردى نەگە ەرتە باستان تەكسەرمەدى؟ ءقازىر بۇلار قاپتاپ كەتتى… – دەيدى بىزگە اتىن اتاماۋدى وتىنگەن ازامات.
ال ءبىز ساناپ شىقتىق. پوليسيا بارلىعى 80-گە تارتا قىرعىز-وزبەكتىڭ قۇجاتتارىن تەكسەرىپ شىقتى. بۇل باسى عانا. وسى جەردە شوعىرلانعان كەلىمسەكتەردىڭ سانى بۇدان دا كوپ.
رەيد ناتيجەسىندە، قاعاز-قۇجاتىنان، كۋالىگىنەن شيكىلىك شىققان 2 وزبەك، 2 قىرعىز، 1 تاجىك جانە 1 جۇڭگو ازاماتىن پوليسيا قىزمەتكەرلەرى الماتى قالاسى بويىنشا كوشى قون پوليسياسى باسقارماسىنا الىپ ءجۇردى. بۇل اراعا كەلگەندە، تاعى ءبىر قىزىقتى جايتتى انىقتادىق. پوليسيا الىپ كەلگەن قىرعىز-وزبەك الماتى وبلىسىنىڭ ىلە اۋدانىندا تۇرادى ەكەن. بۇل دا سايكەستىك پە؟ قالاي ويلايسىز؟ ولاردىڭ توپتانىپ جۇرۋىندە نە گاپ بار؟
«مۇنداي رەيدتەر الداعى ۋاقىتتا دا ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى»، دەپ سەندىردى ءبىزدى پوليسيا قىزمەتكەرلەرى.ۇيىمداستىرىلعانى دۇرىس قوي. ءبىراق، بۇدان بۇرىن قايدا قاراعان؟
تەكسەرۋدى كەلىمسەكتەر وسى اراعا توپتاسپاي تۇرىپ باستاپ كەتۋگە بولمادى ما؟
سوسىن اۋيەۆوكزالىنىڭ باسشىلىعى بۇل تۋراسىندا نە دەيدى ءوزى؟ تۇمسىعىنىڭ استىندا نە بولىپ جاتقانىن كورمەي مە؟ ولاردى جالعا بەرىپ وتىرعان جەرىندە ساقال قويعان، شولاق شالبار كيگەندەردىڭ كوبەيىپ كەتكەنى الاڭداتپاي ما؟ الدە ولار اقشانى عانا ويلاي ما؟
اينالىپ كەلگەندە، ءبىز ولاردىڭ يسلامداعى قاي اعىمنىڭ وكىلى ەكەنىن دە بىلمەيمىز. تەكسەرمەيمىز. وسىنىڭ كەسىرىنەن الماتىنىڭ قاق ورتاسىنداعى ساۋدا ورىندارىن ءدىني كوزقاراسى كۇدىك تۋعىزاتىن كەلىسمەكتەر جاۋلاپ العانعا ۇقسايدى. ەرتەڭ كەش بولىپ قالماي ما؟ بالكىم، بۇل ماسەلەنى ءقازىر شەشۋ كەرەك شىعار؟..
دەرەككوز: kaz.365info.kz
