قازاقستاندىق ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى قاۋىمداستىعى ەلەكتر ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتۋ نارىعىنداعى قازىرگى جاعدايعا تالداۋ جاسادى. ولاردىڭ ايتۋىنشا ەنەرگەتيكالىق نىساندارعا قويىلاتىن ەكولوگيالىق جانە قارجىلىق مىندەتتەمەلەرگە بايلانىستى اتالعان سەكتورعا ايتارلىقتاي سالماق تۇسىرەتىن وزگەرىستەر كۇتىلىپ وتىر. بۇل جەردە جۇزدەگەن ميلليراد تەڭگە قاراجات قۇيۋدى قاجەت ەتەتىن قوسىمشا جۇكتەمەلەر تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. ول شىعىندى كوممۋنالدىق تاريفكە قوسىلاتىن بولسا ەلەكتر ەنەرگياسى ءۇشىن تولەمنىڭ كۇرت وسۋىنە اكەلەدى دەيدى قەق. بيىل ءساۋىر ايىندا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ بولشەك ساۋدا نارىعىنداعى وزگەرىستەرىنە بايلانىستى تاريف زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن ارزاندادى. الايدا بۇل قۋانىش ۇزاققا سوزىلمايتىن كورىنەدى.
ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سەكتورىنداعى تاريف ساياساتى بويىنشا الاڭداۋعا نەگىز بار. تالداۋ كورسەتكەندەي، بيىل 1 ساۋىردەن باستاپ ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى جەكە ۇيىمداردى بولشەك ساۋدا نارىعىنان شىعارۋدىڭ ءوزى ۋاقىتشا عانا ناتيجە بەرمەك. "زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ءتاريفى تومەندەدى. الايدا سەكتور ءۇشىن الداعى قارجىلىق مىندەتتەمەلەردى ەسكەرە وتىرىپ، كوممۋنالدىق تولەمنىڭ ءوسۋىن تەجەپ تۇرۋ ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلمايدى"، - دەيدى قازاقستاندىق ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى قاۋىمداستىعى باسشىسى تالعات تەمىرحانوۆ.
"استانا بويىنشا زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ءتاريفى 18%-عا تومەندەۋى بايقالادى. بۇل ەل بويىنشا تومەندەۋدىڭ ەڭ جوعارى كورسەتكىشى. ورتاشا ەلەكتر ەنەرگياسى ءۇشىن تولەم زاڭدى تۇلعالار ءۇشىن اقمولا، تۇركىستان، جەتىسۋ وبلىستارى مەن شىمكەنت قالاسىندا 4،62-دەن 16%-عا دەيىن تومەندەدى. الماتى مەن الماتى وبلىسىندا ەڭ تومەنگى ايىرماشىلىق 1،2% قۇرادى. وسى رەتتە ءتاريفتىڭ تومەندەۋى ۋاقىتشا قۇبىلىس ەكەنىن، كوپ ۇزاماي ەلەكتر ەنەرگياسى بۇدان الدەقايدا قىمباتتايتىندىعىن اتاپ وتكىم كەلەدى"، - دەيدى تالعات تەمىرحانوۆ.
تالعات تەمىرحانوۆتىڭ ايتۋىنشا 1 شىلدەدەن باستاپ ەكولوگيالىق زاڭنامانىڭ قارجىلىق قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى نورمالارى كۇشىنە ەنەدى. زاڭ تالابىنا سايكەس ءبىرىنشى ساناتتاعى نىسانداردىڭ جويىلۋى مۇمكىن. وسى رەتتە ءبىرقاتار ەنەرگەتيكالىق كاسىپورىنداردىڭ ارنايى ەسەپ شوتتاعى 30-32 ملرد تەڭگە ءبىر مەزەتتە تىرپ ەتپەي "قاتىپ" قالۋى بولجانىپ وتىر. ساراپشى پايىمداۋىنشا كوممۋنالدىق تاريفكە ەڭ وزىق قول جەتىمدى تەحنيكانى (ەقت) ەنگىزۋدىڭ شىعىندارىن قوسۋعا ءماجبۇر بولاتىندىعىن ايتىپ وتىر. بۇل ەكولوگيالىق تالاپقا 19 ستراتەگيالىق ەنەرگيا نىسانى ەنگەن.
"ەگەر بارلىق تالاپتارمەن جۇرەتىن بولساق، وندا ەلەكتر ەنەرگياسى ءتاريفىنىڭ ءوسۋى ەكولوگيالىق تالاپتاردى ورىنداۋ قىزمەتىنە عانا كەتەدى. بۇل كەمىندە جىل سايىن 50% قۇرايدى. بۇل جەردە جىل سايىنعى جوندەۋ شىعىندارىن جانە وتىن ساتىپ الۋ مەن تاسىمالداۋ شىعىندارىنىڭ ءوسۋىن ەسەپكە الىنىپ وتىرعان جوق. تەك ەكولوگيالىق شارالارعا كەتەتىن شىعىندار عانا ەسەپكە الىنىپ وتىر. ەگەر مەملەكەت ەنەرگەتيكتەردىڭ تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋعا دايىن بولسا، ەكولوگيالىق ءىس-شارالاردى كوممۋنالدىق تاريفكە ەنگىزۋ بويىنشا ونى جۇزەگە اسىرۋعا دايىنبىز. ال اتالعان ماسەلە شەشىلمەگەن جاعدايدا، وندا ەقت ەنگىزۋ بويىنشا رەفورما تەك دەكلاراتيۆتى جانە قارجىلاندىرۋ تۇرعىسىنان ناقتى ىسكە اسىرۋ ورىندالماي قالادى"، - دەپ اتاپ ءوتتى سالالىق قاۋىمداستىق باسشىسى.
ەگەر تاريف جاڭا ەكولوگيالىق جانە قارجىلىق مىندەتتەمەلەردى ەسكەرە وتىرىپ تۇزەتىلمەسە ەنەرگەتيكتەر ەميسسيالارعا رۇقسات الۋدا قيىندىقتارعا تاپ بولادى. ياعني، كەلەسى جىلدان باستاپ نورماعا سايكەس، سالداردى جويۋعا قارجىلاندىرۋدىڭ بولماۋى، ەنەرگەتيكالىق كاسىپورىننىڭ جۇمىس ىستەۋىنە تىيىم سالادى. سالالىق قاۋىمداستىق باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل جاعدايدا ەنەرگيا بەرۋشى نىساندار ءوز قىزمەتىن توقتاتۋعا ءماجبۇر بولادى.
"ءقازىر ءبىزدىڭ الدىمىزدا وتە ماڭىزدى تاۋەكەل تۇر. قازىرگى بەلگىسىزدىك جاعدايدىڭ وزىندە ەنەرگەتيكتەرگە جۇكتەلگەن قارجىلىق قامتاماسىز ەتۋدى ەسكەرە وتىرىپ، ءتاريفتى رەتتەپ الۋ قاجەت. زاڭعا سايكەس ەنەرگەتيكالىق نىسانداردى جوندەۋ جۇمىستارى مەن جالاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ستانسالارعا وتىن ساتىپ الۋ شىعىندارىن ەسكەرە وتىرىپ، ءتاريفتى كوتەرۋ بويىنشا وتىنىمدەر دايىندالۋى كەرەك. وتىنىمدەر 1 قىركۇيەككە دەيىن قابىلدانادى. وسى ارالىقتا ءبىز ەكولوگيالىق مىندەتتەمەلەردى تاريفكە قوسۋدى نەمەسە قوسپاۋدى انىقتاپ الۋىمىز قاجەت. ەگەر ءبىز ونى قوساتىن بولساق، كەلەسى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قازاقستاندا ەلەكتر ەنەرگياسى ايتارلىقتاي قىمباتتايدى." - دەيدى تەمىرحانوۆ.
قازاقستان ەلەكتر ەنەرگياسى نارىعىنىڭ 85%-ىن قازاقستاندىق ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق قاۋىمداستىعى قۇرايدى. بۇگىندە اتالعان قاۋىمداستىق شىعىنى كوپ ەكولوگيالىق نورمالاردىڭ كۇشىن جويۋدى نەمەسە ونى كەيىنگە قالدىرۋ بويىنشا ۇسىنىس حات دايىندادى. ءتاريفتىڭ ءوسۋىن قالتاسى كوتەرە المايتىن تۇتىنۋشى سياقتى ەنەرگيا ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋعا قاجەتتى قارجىلىق جۇكتەمەنى ەنەرگيا ءوندىرۋشى كاسىپورىنداردىڭ دا جاعدايى كوتەرە الماي تۇرعانى انىق.
