وڭتۇستىك كورەيانىڭ مۋان قالاسىنداعى اۋەجايدا Jeju Air اۋە كومپانياسىنىڭ Boeing 737-800 جولاۋشىلار ۇشاعىنىڭ اپاتقا ۇشىراۋىنا "ءفاتالدى سايكەستىكتەردىڭ" سەبەپ بولعانى انىقتالدى، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz The New York Times (NYT) باسىلىمىنا سىلتەپ.
179 ادامنىڭ ءومىرىن قيعان اۋە اپاتى 29 جەلتوقسانعا قاراعان ءتۇنى بولدى. بانگكوكتان ۇشىپ كەلگەن ۇشاقتىڭ ءشاسسيى ىستەن شىعىپ، ول فيۋزەلياجىنا قونىپ، ۇشۋ-قونۋ جولاعىنان سىرعاناپ بەتون قۇرىلىسىنا سوقتىعىسىپ، كەيىننەن جارىلىپ، ورتەنىپ كەتكەن. ۇشاق بورتىندا 181 ادام بولعان، ولاردىڭ تەك ەكى ەكيپاج مۇشەسى امان قالدى.
بيلىك مالىمەتىنشە، ۇشقىش قۇستار توبى اۋە كەڭىستىگىندە بايقالعانى تۋرالى حابارلانعاننان ەكى مينۋت وتكەن سوڭ ديسپەچەرلىك پۋنكتكە قۇسپەن سوقتىعىسقانىن جانە توتەنشە جاعداي بولعانىن حابارلاعان. ۇشقىش "اينالما مانيەۆر" جاسايتىنىن، ياعني ءبىرىنشى قونۋ ارەكەتىنەن باس تارتىپ، ەكىنشى قونۋعا دايىندالۋ ءۇشىن اۋەدە اينالاتىنىن مالىمدەگەن. الايدا ول تولىق اينالىم جاساماي، ءبىر مينۋتتان كەيىن ۇشۋ-قونۋ جولاعىنا جاقىنداي باستاعان. ودان كەيىن ءۇش مينۋت وتكەندە ۇشاق بەتون قۇرىلىسقا سوقتىعىسىپ، جارىلىس بولعان.
"ەڭ ۇلكەن سۇراق – نەگە ۇشقىش قونۋعا سونشالىقتى اسىقتى؟" – دەيدى كورەيا اۆياسيالىق قاۋىپسىزدىك قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى حۆان حو ۆون.
ونىڭ ايتۋىنشا، شاسسي ىستەن شىققان جاعدايدا ۇشقىشتار ادەتتە قونۋعا اسىقپاي، وتىندى ازايتىپ، جەردەگى پەرسونالعا توتەنشە جاعدايعا دايىندالۋعا ۋاقىت بەرەدى. ءبىراق بۇل جاعدايدا ۇشقىشتا ۋاقىت جەتپەيدى دەپ شەشكەن سياقتى.
"ونىڭ ەكى قوزعالتقىشى ىستەن شىقتى ما؟ وسىنداي اسىعىستىقپەن قونۋ تۋرالى شەشىمگە ادام قاتەلىگى سەبەپ بولدى ما؟" – دەيدى ساراپشى.
NYT جازۋىنشا، رەيس كەستەدەن جارتى ساعاتقا كەشىگىپ كەلگەن، ال ۇشقىشتىڭ ۇشۋ تاجىريبەسى جەتى مىڭ ساعاتقا جۋىق بولعان. كورەيا اشىق كيبەرۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوعامدىق قاۋىپسىزدىك پروفەسسورى پەك سىن چجۋ قوزعالتقىشتىڭ ىستەن شىعۋى ءشاسسيدىڭ جۇمىسىنا اسەر ەتپەيتىنىن، ءبىراق بۇل جاعدايدا ەكەۋىنىڭ دە قاتار ىستەن شىعۋى ۇشقىشتى فيۋزەلياجعا بىرنەشە مينۋتتا قونۋعا ءماجبۇر ەتكەنىن ايتتى.
تراگەدياعا الىپ كەلگەن تاعى ءبىر فاكتور – مۋان اۋەجايىنداعى ۇشۋ-قونۋ جولاعىنىڭ ۇزىندىعى. ادەتتە، ول 9،2 مىڭ فۋت (2،8 شاقىرىم) بولاتىن، ءبىراق اپات كۇنى قۇرىلىس جۇمىستارىنا بايلانىستى تەك 8،2 مىڭ فۋت (شامامەن 2،5 شاقىرىم) قولجەتىمدى بولعان. بيلىك بۇل قاشىقتىق Boeing 737-800 ۇشاعىنىڭ قونۋىنا جەتكىلىكتى ەكەنىن ايتقانىمەن، اپاتقا ۇشىراعان ۇشاق ۇشۋ-قونۋ جولاعىنىڭ ادەتتەگىدەن ءارى قونعانىن اتاپ ءوتتى.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ەگەر ۇشۋ-قونۋ جولاعىنىڭ سوڭىندا ۇشاقتىڭ قونۋ تراەكتورياسىن دۇرىس ساقتاۋعا كومەكتەسەتىن بەتون انتەننا لوكاليزاتورى ورناتىلماسا نەمەسە ول بەرىك بەكىتىلگەن بولسا، تراگەديانىڭ الدىن الۋعا بولاتىن ەدى. ءدال وسى قۇرىلىسقا سوقتىعىسقاننان كەيىن ۇشاق جارىلعان.
وڭتۇستىك كورەيا جەر، ينفراقۇرىلىم جانە كولىك مينيسترلىگىنىڭ اۆياسيالىق ساياسات ديرەكتورى دجۋ دجونگ-ۆان انتەننانىڭ ەرەجەگە ساي ورناتىلعانىن جانە ونىڭ اينالاسىندا توپىراق قورعانى بولعانىن مالىمدەدى. الايدا ۇكىمەت بۇل تالاپتاردى قايتا قاراۋ مۇمكىندىگىن زەرتتەمەك.
سونىمەن قاتار، NYT دەرەگىنشە، ۇشاق بەتون قۇرىلىسپەن سوقتىعىسقانعا دەيىن-اق پروبلەمالارعا تاپ بولعان. اۆياسيا ساراپشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، قونۋ كەزىندە ۇشقىش قوزعالتقىشتار مەن شاسسي جۇيەسىن باسقارا الماعان. بۇل ونى جىلدامدىقتى ازايتۋ ءۇشىن نەگىزگى ءۇش قۇرالدان ايىرىپتى: شاسسي ارقىلى تەجەلۋ، قوزعالتقىشتاردىڭ كەرى تارتىلۋى جانە جىلدامدىقتى ازايتۋعا ارنالعان قاقپاقتاردى قولدانۋ.
وڭتۇستىك كورەيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اۆياسيالىق ساراپشىسى حيۋنگۆۋن دجەي يۋ. يۋنگ ءبىر قوزعالتقىش قۇسپەن سوقتىعىسۋدان ىستەن شىققان جاعدايدا دا ۇشقىش باسقا قوزعالتقىشتىڭ قۋاتىمەن گيدراۆليكالىق سورعىنى ىسكە قوسىپ، ءشاسسيدى تۇسىرە الاتىنىن ايتتى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ەكى قوزعالتقىش بىردەي ىستەن شىقسا دا، ءشاسسيدى قولمەن تۇسىرۋگە بولادى. ءبىراق قونۋعا دەگەن اسىعىستىق ۇشقىشتىڭ بۇعان ۋاقىتى بولماعانىن كورسەتتى.
"مۇنداي سۇراقتارعا جاۋاپ قارا جاشىك دەرەكتەرى زەرتتەلمەيىنشە تابىلمايدى"، – دەدى يۋنگ مىرزا.
قارا جاشىك تابىلعانىمەن، ونىڭ ءبىر بولىگى بۇلىنگەن، سوندىقتان دەرەكتەردى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ۋاقىت قاجەت بولۋى مۇمكىن، دەپ مالىمدەدى دجۋ دجونگ-ۆان.
ۇلىبريتانيانىڭ اۆياسيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى ساراپشىسى ديەۆيد لەرمونت ەكيپاج بەن جولاۋشىلاردىڭ ولىمىنە ۇشۋ-قونۋ جولاعىنىڭ ارتىنداعى بەتون قۇرىلىسپەن سوقتىعىس سەبەپ بولعانىن اتاپ ءوتتى.
