Қазақ тілін орыс тілді мектептерде жүйелі оқыту үрдісін қалыптастыру бүгінгі күннің басты талабы ғана емес көкейтесті мәселелердің бірі десек артық айтқандығымыз емес. Балаларға түсінікті де ұғынықты болу үшін мемлекеттік тілді оқытудың нәтижелң әдіс-тәсілдерін қалыптастыру әрбір мұғалімнің шеберлігі мен шығармашылығына байланысты. Оқу орыс тілінде жүретін мектептердегі қазақ тілі пәні мұғалімдерінің мақсаты - оқушылардың сөйлеу дағдысын дамыту, қарым-қатынас біліктілігін қалыптастыру, мемлекеттік тілді меңгеріп, сөйлеуіне жағдай тудыру. Бұл орайда қазақ тілін оқытудың озық технологиясын меңгеру - үлкен істің бастамасы. Ал заманауи оқыту әдіс-тәсілдерін мектеп өміріне енгізу - жаңа білім берудің бірден-бір шарты.
Бүгінгі күнгі ғылым мен техниканың дамуы қазақ тілін үйретудің жаңаша жолдарын талап ететіндіктен Тәуелсіз Қазақстанның әр азаматы мемлекеттік тілде еркін қарым-қатынас жасауы керек. Ол үшін адамдармен қарым-қатынас жасау, яғни коммуникацияға түсуді үйрету қажет. Ф.Ш.Оразбаева өзінің «Тілдік коммуникация негіздері» атты еңбегінде: «Коммуникация қарым-қатынас, араласу, хабарласу, байланыс деген сияқты мағыналарды білдіре келіп, адамдардың тіл арқылы сөйлесу процесін, тілдесу ерекшеліктерін, тілдің әлеуметтік мәні мен қоғамдық қызметін, адамдар арасындағы қарым-қатынасты, өзара түсінушілікті көрсетеді», - деп атап өтті. Жалпы, тілді оқытуда үйренуші мен үйретушінің арасында бір-бірімен көзбе-көз кездесу, ауызба-ауыз тілдесу, яғни, тікелей қатынас болмаса, сөйлесім әрекеті де іске аспайды. Тілді үйретуге байланысты қандай бағыт-бағдарды таңдап алу керек, оған қатысты орындалатын жұмыстармен тапсырмалар қандай, оны іске асыруда бұл жұмыс түрлерінің алатын орны мен қызметі қандай дегенді анықтап белгілемей, алға қойған мақсатқа жету мүмкін емес. Тілді дамыту дегеніміз - оқушының сөздік қорын дамыту, ойлаған ойын өз еркінше басқа адамға жеткізе алу, оның сөзін түсіне білу, қысқаша айтқанда еркін сөйлей білуге үйрену. Осыдан келіп тіл дамыту жұмысының кең аялы екенін көреміз.
Адам әрқашан да өз ойын ауызша және жазбаша жеткізеді, сол себептен бұл ұғымдар өзара байланысты. Ауызша жеткізу дегеніміз - сөйлеу. Сөйлеу - тілдің көмегімен қарым-қатынас жасау. Әр адам сөйлеу арқылы екінші адамға өз ойын жеткізе алады.
Сондықтан оқыту әдістерінде күнделікті сөйлеу дағдыларын дамыту өте маңызды. Мәселен, «Менің отбасым», «Дүкенде», «Стадионда», «Дәрігерде», «Жыл мезгілдері» тағы сол сияқты тақырыптарды оқығанда төмендегі әдістерді қолдануға болады:
- диалог;
- викторина;
- карточкамен жұмыс;
- сурет бойынша жұмыс;
- экскурсия;
- оқушылардың шығармашылық жұмыстары:
шығарма, тақпақтар, альбомдар, т.б.
Сабақта тілдік қатынас үш түрлі жолмен немесе қалыппен іске асады:
- Жұптық;
- Топтық;
- Ұжымдық.
Осыларды ескере отырып, мемлекеттік тіл мәртебесін көтеру мақсатында тілді үйретудің тиімді, нәтижелі әдістерін үнемі іздестіріп жүремін.
Тастанбекова Меруерт Саметқызы,
Атырау қаласы, Әлия Молдағұлова атындағы
№22 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті
пәні мұғалімі
