[caption id="attachment_20252" align="alignleft" width="254"]
М. В. Льоса[/caption]
М. В. Льоса:– Сенің ойың меніңше, қызығуға тұрарлық. Бірақ қалай ойлайсың, осынау, барлық латынамерикалық романшылар жазатын, латынамерикалық бар болмысты толығымен бейнелейтін, қандай шындықтың да болмасын бір бөлігі кіретін бәрімізге ортақ романға, дерексіздеу болып табылатын керемет шеберлік иесі Борхес те кіре ме? Саған, Борхес қандай да болмасын бейнемен аргентиналық дерексіздікті, латынамерикалық дерексіздікті көрсететіндей көрінбей ме? Және бұл, дерексіздік – сонымен қатар, өзгеше өлшем, әдебиеттің негізі болатын сол шындықтың хал-жайы ғой? Мұны неге сұрап отырмын, өйткені маған әрқашан Борхес алдындағы өзімнің сүйінішімді ақтап алу қиын болды.
[caption id="attachment_20251" align="alignleft" width="121"]
Г. Г. Маркес[/caption]
Г. Г. Маркес: – Ал маған түк те емес. Ол менде аса зор масаттануды тудырады, мен оны әр кеш сайын оқимын. Буэнес-Айреске келгенде, жалғыз ғана сатып алған дүнием – Борхестің толық шығармалар жинағы. Мен оның кітаптарын өзіммен ала жүріп, күн сайын оқимын. Мен бұл жазушыны көре алмаймын... Бірақ мені оның не айтқысы келсе, соны ойлайтын скрипкасы таңғалдырады. Қысқа қайырғанда, ол бізге тілдің барлаушысы ретінде керек, ал бұл бөлек, өте салмақты мәселе. Мен Борхестің дерексіздігі жасанды деп ойлаймын, ол өзімен бірге Латын Америкасының дерексіздігін көрсетпейді. Біз осы жерде әдеттен тыс пікірге кезігеміз: Латын Америкасындағы дерексіздік барынша шын әрі барынша қалыпты дүние, оны оп-оңай шындықтың түсінігімен шатастыруға болады.
– Әңгімені әдебиеттен шалғай жатқан аймақтар жайына бұрсақ, аймақтағы таралған әңгімелер оларға да байланысты ғой. Көбінесе біздің елде мұндай әңгімелер оқушылар, студенттер мен сыншылардың ақылынан орын тебеді. Оларды әдеби қызмет пен саяси бағыты арасындағы өзара байланыс толғандырады. Жазушы қоғам алдында белгілі бір жауапкершілікті арқалайды және бұл жауапкершілік шығармаларынан ғана емес, саяси сыпатынан да аңғарылады. Жеке басыңның осы мәселеге байланысы туралы айта алар ма едің? Әдеби қызметің мен саяси бағыт, көзқарасыңның өзара байланысы қандай?
– Бәрінен бұрын, жазушының ең басты саяси міндеті – жақсы жазу деп санаймын. Жақсы жазу тек жақсы прозаны ғана жазу мағынасында емес және адалдық жайлы айтпастан бұрын, соған өзінің лайық екендігіне көзі жетіп жазу жайлы. Жазушыдан өзінің кітаптарында саяси қайраткер ретінде көрінуді талап етпеу керек. Жазушыдан өзінің шығармашылығын саяси қаруға айналдыруды талап ету дұрыс емес. Өйткені, егер де жазушы ой-пікір дайындығынан өтсе, демек оның өзінде саяси бағыт пен көзқарас бар деген сөз, ал олар шығармадан өз бейнелерін сөзсіз табады, өз жорамалым бойынша, ол менде де бар. Мені таңғалдырған бір жай болды. Буэнес-Айресте Торре Нильсон маған «Жүзжылдық жалғыздық» – керемет, бірақ өкінішке орай, әлсіз роман», – деді.
– Олай деуіне не себеп?
– Неге олай дегенін түсіндірмеді, дегенмен: «Бізде, Латын Америкасында шешілмеген, қорқыныш тудыратын қаншама мәселе бар, мұндай жағдайда керемет романды жасап шығару – бұл әлсіздік», – деді. Бұл сөз мені қатты састырғаны сонша, мен саған қайтадан тағы белден төмен соққы тастағым келіп отыр: сен менің «Жүзжылдық жалғыздық» кітабымды әлсіз роман деп санайсың ба?
– Жоқ.
– Неге?
– Себебі, «Жүзжылдық жалғыздық» романында «сақалды» мәселелері әлі күнге шешілмеген латынамерикалық қоғамдық-саяси шындықты өзге кітаптардағы сияқты (мысалы, Кортасардағы) параболалық, я болмаса жанама емес, әділ, тура суреттейді.
– Демек, осы және біз жазған өзге де кітаптар оқырманға Латын Америкасындағы қоғамдық-саяси шындықты ұғынуға көмектеседі ғой?
[caption id="attachment_20253" align="alignright" width="220"]
Гарсиа Маркестің дәуірлеп тұрған шағы[/caption]
– Менің пайымдауымша, барлық жақсы әдебиет автордың ойлауынсыз-ақ, сөзсіз, ылғи даму үстінде болады. Айталық, Борхес – әсершіл, кертартпа ойлы адам. Ал жазушы ретінде әсершілдігі де, кертартпалығы да көрінбейді. Мен Борхестің шығармаларынан (егер ол қол қоятын сандырақ үндеулерді қоспағанда) қоғам не тарих туралы әлсіз пікірлері, әлем туралы орныққан көзқарасы, фашизм не т.б. мадақтауы, империализмді құрметтеуінен өзге ештеңе де көрмеймін. Оның кітаптарында бұдан басқа түк те кездестірмедім...
– Өйткені, ол тіпті өзінің нанымынан құтылып кетуге тырысады.
– Меніңше, кез келген үлкен жазушы, тіпті ол кертартпа, әлсіз болсын, өзің айтқандай, қалай болса, дәл солай шындықты суреттеп, нанымынан құтылғысы келеді, ал мен шындық әлсіз болады деп ойламаймын.
– Біз өз наным-сенімдерімізден құтыла алмаймыз. Айталық, банан егістігіндегі қайғылы жағдай романымда менің нанымымның қатысуы арқылы сомдалады. Мен, сөзсіз, жұмысшылар жағына шығамын. Бұл – анық. Жазушының саясаттағы міндеті – өзі көзі жеткен дүниеден және шындықтан жалтармау, ал өз шығармашылығында – кітаптары арқылы оқырманның өз құрлық, өз қоғамы, өз елінің қоғамдық-саяси шындығы жайлы жақсы біліп отыруына мүмкіндік туғызу. Бұл – маңызды әрі жағымды саяси қызмет. Осы арқылы, өзге ештеңе де емес, тек осы арқылы-ақ жазушының саяси әрекеті қалыптасады деп ойлаймын. Ал адам ретінде жазушы саяси күрескер болуы мүмкін, тек мүмкін ғана емес, солай болуы керек. Жазушыда оқырмандар ауқымы бар, ол осы ауқымды адамды пайдаланып өзінің саяси тапсырмасын орындауы тиіс.
– Бұл арада жағдайлар түрлі болуы мүмкін. Алдыңғы қатардағы азаматтық бағытты иеленетін, тіпті саяси партиялар құрып жататын жазушылар бар, ал олардың туындылары өзінің саяси сеніміне қарама-қайшы әлем туралы көзқарастарынан тұрады (...)
– Әрине, айқын мақсатпен жазасың. Бірақ, осы мақсаттың өзі сенің сеніміңді айқындайды ғой деп ойлаймын. Қысқаша айтқанда, егер мұндай қарама-қайшылық туып жатса, екі себептің бірі: не жазушы бар сырын, шынын жазбаған, не ол өзінің сеніміне сенімді, нанымына нық емес.
– Шығармашылық сәтінде, басқаға қарағанда, екі элементтің бірде-біреуі де терең, шешуші рөл атқармауы мүмкін ғой. Мысал үшін сенің «Жүзжылдық жалғыздығыңды» алайық, сені қаншама жыл тыныш таптырмай, мазаңды алған тақырып. Сені уайымдатқан пішіннің ойы ма, әлде, сенімің бе? Сен Макондоның қайғысын, Колумбиядағы азаматтық соғыстың ауыр жағдайын, өзімен бірге осы жерге өлім мен кедейшілікті алып келген банан егістігін айтқың келді ме, әлде, шын мәнінде кейбір тарих пен таңқалдыратын көріністерді баяндауды қалаған боларсың, я болмаса есіңде қалған қайсыбір бейненің азабымен, қайсыбір кейіпкердің қайғысымен бөліскің келген шығар? Жалпы, сені оқиға ма, әлде, саяси көзқарас шабыттандырды ма?
– Менің ойымша, бұған сыншылар жауап беруі тиіс... Мен барлығы қамтылған роман жасауға тырыстым, ал роман үшін бәрі қажет: сенім, ұмтылыс, дәстүрлер, аңыздар. Бірақ мен мұнда жоғалам, өйткені мен өз кітаптарыма нашар сыншымын. Сірә, мен романға көріністерді еш талғамай қоя беремін, содан соң сараптауға кіріскенде, олар менің сеніміме, менің ұмтылысыма сәйкес келеді деп түйемін. Мен мүлдем адалмын және өзімді қандай уақытта да алдай алмаймын. Мен өзімнің адал екеніме қаншалық сенімді болсам, соншалық романның ықпал күші көбейіп, соншалық көздеген нысанама дөп тиеді.
– Бұл мені жазушының «шағын ас үйі» туралы ойға жетелеп келеді. Әрқашан да жазушының қалай жазатындығы, кітап жазудағы тәртібі туралы білген қызық. Қашан да негізгі себеп тарихты баяндау ниетінен басталады, бірақ сол сәттен, ниет бойыңды билеп алғаннан, кітап жарыққа шыққанша, бірнеше кезеңдерді өткеруге тура келеді.
– Біз кітаптардың әрқайсысы туралы сөз қозғай алар едік...
[caption id="attachment_20254" align="alignleft" width="360"]
Жалынды да адуын мінезді Льосаның шығармалары әлемге танылған шақ[/caption]
– Дегенмен, маған қызығырағы, «Жүзжылдық жалғыздық» романының жасалу тарихы. Сен бір сұхбатыңда, бұл кітап сенің ұзына бойы көп жылыңды алғанын, Акапулькодан Мехикоға барар жолда оны қайтып жазу керек екенін ұғынбайынша, оны бірнеше рет қабылдап, лақтырып тастап отырғаныңды әңгімелеген едің.
– Иә, бірақ мен мұны айтқанда, менің кітабымның таза тұрмыстық жай-күйін меңзеген едім. Қысқарақ айтқанда, ұзақ жылдар бойы мен үшін үндестік пен кітаптың тілі үлкен мәселе болды. Кітаптың мазмұны да, сол тарих та, менде барлығы жазылып тұрды, өйткені, айтып өткенімдей, ол менің жас кезімде-ақ дайын болатын. Бірақ мен Бунюэл жайлы еске түсірдім. Әңгіменің ауанын аз ғана осы жаққа бұрайын. Бірде маған Луис Бунюэль «Виридиан» жайлы алғашқы ой өзіне үйлену тойындағы әдемі әйел бейнесінде келгенін баяндап берді. Өзін ұйықтатып тастайтын, жанында оған күштеп, арам пиғылын іске асырғысы келетін шал болатын әдемі әйел. Бунюэль бүкіл оқиғаны осы бейненің айналасына тұрғызды. Бұл мені таң-тамаша етті, себебі, менің «Жүзжылдық жалғыздық» романым туралы алғашқы ой ең алдымен, баланы мұз көруге ертіп апаратын шал бейнесімен келді.
– Бұл бейне өзіңнің жеке тәжірибеңнен шықты ғой?
– Бұл, мені циркке апарған атамның үйіне қайтқым келген қайсар ынтамнан туды. Мұз цирктегі көзге көрінерлік дүние болды, біздің қыстақта күн қанша ыстық болса да, ол жерде мұзды білмейтін. Мұз оның тұрғындарына піл немесе түйе сияқты таңданарлық дүние болып көрінді. Романда баланы мұз көруге апара жатып, ол цирктің шатырының ішінде екенін, кіру үшін төлеу керек екенін аңғаратын шалдың бейнесі бар. Осы көріністің айналасында бүкіл кітап тұрғызылды. Бұл оқиға, бұл сәт, бұл көрініске дейін менде ешқандай мәселе туындаған жоқ: өйткені, бұлар мен ешқашан естен шығармаған өмірімнің бір бөлігі болатын. Маған тек жай ғана тұрғызуға еңбектену мен осы шикізаттарды орын- орындарына қою ғана керек болды.
– Ал алдыңнан кесе-көлденең шыққан қандай тілдік мәселелер? Менің ойымша, өткен кітаптарыңдағы қатты, дәл, тұшымды тіліңнің осы романыңдағы үлкен баюы туралы айту керек қой.
– Иә, «Үзілген жапырақты» қоспағанда. «Үзілген жапырақ» – «Жүзжылдық жалғыздықты» жаза алмайтындығыма көзім жеткеннен кейін жазған алғашқы кітабым, ал қызмет етіп жүріп «Полковникке ешкім жазбайды», «Гранда Ананы жерлеу» және «Суық сәт» шығармаларын жаздым. Сол уақытта менің өмірімде өте маңызды оқиға орын алды: «Үзілген жапырақты» жариялаған соң, осы жолмен жүруімді жалғастырамын деп ойладым, бірақ Колумбиядағы қоғамдық-саяси жағдай айтарлықтай күрт нашарлап кетті, «колумбиялық озбырлық» аталатын кезең келді, сол кезде, дәл қандай сәтте екенін білмеймін, мен саяси есімді жинап, елімнің қайғылы жағдайына өзімнің қатысым бар екенін сезіндім. Мен, өзімді бұрын қызықтырғандардан, толығымен ерекшеленген тарихқа, сол кездегі Колумбияның әлеуметтік-саяси мәселелеріне тікелей байланысты қайғылы оқиғаға қайта оралдым. Өзге колумбиялық романшылар мұны тек қана өлгендер «тізіміне» қағаз жүзінде ғана күш көрсеткісі келген деп ақтап алғысы келеді, мен олармен келіспеген болар едім. Өйткені, өлгендердің санына қол сұғу – бұл мен үшін ең кешірілмейтін зорлық, ал ол жерде Колумбия қыстағында ойран болған өлімнен Колумбия қоғамының маңдайына басылған жан түршігерлік қара таңба бар. Мені толқытқан тағы бір нәрсе болды. Мұнда, мені өлгенге де, өлтіргенге де санаған, жазушылардың барлығына да тән түсініксіз бір нәрсе бар. Мені өлген адамдар да, қыстаққа өлтірмекке келген тәртіп сақшылары да қатты толқытты. Сол жерде мен өзімнен: бұл адамдарға, кісі өлтірерлік жағдайға әкелетіндей не көрінген деп сұрадым. Өзгелер кісі өлтірушілердің қыстаққа кіріп, әйелдерді зорлап, балалардың басын кескендігі туралы айтқан уақытта, менде зорлық туралы мүлде өзге көзқарас болды; мен өлгендер «тізімі» жағына шығуды доғарып, мұның әлеуметтік ауыр зардабын ойлап тұрдым. Бір жағынан, елі тап болған озбырлықтың салдарының жай-күйін көрсететін полковник пен халықтың жағдайын «Полковникке ешкім жазбайды мада» ашып көрсеттім. «Суық сәт» повесінде де озбырлықтың өрті шарпып өткен ауылда болатын оқиғаны баян еттім. Мен бұл қыстақ бұдан кейін қандай күйге түсіп, қалай беті қайтқанын, әрі биліктің қазіргі қолданып отырған жүйесі арқылы зорлық-зомбылықты ешқашан тоқтата алмайтынымызды, оның үстіне, зорлық ешқашан өлмейтінін және жаңа ашу-ызаны тудыратын бұл бомбаның кез келген сәтте жарылып кетуі мүмкін екенін көрсеткім келді. Бұл тақырыптар маған жақын болмағанын айта отыра, саған аса маңызды нәрсені мойындағым келеді, «Жүзжылдық жалғыздық» романына дейін үлкен табысқа ие болған «Полковникке ешкім жазбайды» повесінің толықтай адал жазылмаған кітап екенін сеземін, әрі бұл мені жазушы ретінде қатты толғандырады. Ол мен аса белсенді қатыспаған мәселелерді зерттеу ниетімен жазылды. Дегенмен, өзіңді қаншалық еліктіргіш жазушы санасаң да, олар маған қозғау салу керек екендігін түсіндім. Менің тағы бір түсінгенім, сол сәтте мені қызықтырған дүниелерді, дәл сол тілде, «Үзілген жапырақ» жазылған, «Жүзжылдық жалғыздықты» жазғым келген тілде жазуға болмайды екен. Мен осы әңгімеге лайық тіл табуға тиісті болдым. «Жүзжылдық жалғыздық» романы мен өзге кітаптардың айырмашылығы – олардың тақырыптарының айырмашылығында. Әрбір тақырып өзінің тілін талап етеді және оны табу керек. Сондықтан да «Жүзжылдық жалғыздық» романын алдыңғы кітаптарыма қарағанда тілі байыған деп есептемеймін. Жай ғана, осы романда жұмыс жасаған материалдар бұл тақырыпқа басқаша келуді талап етті. Егер ертең сюжет кездестіріп, ол өзін өзгеше мәнерде жеткізуді талап етсе, әңгімені өтімдірек, әсерлірек ету үшін мен оны табуға тырысамын.
– Мен мұны тілдің баюы тақырыптар арқылы жүзеге асады деп санағандықтан айттым...
– Ал мен тақырып осыны талап еткенде ғана жүзеге асады деп айтар едім, қаншалық талап етсе, соншалық өзгеше. Жеке өзіме, осы жазылған кітаптар «Жүзжылдық жалғыздықты» жазған адамдікіне ұқсайтын, ұқсамайтындығы қызық.
– Әрине, ұқсайды. Мені таңғалдырғаны – «Үзілген жапырақ» пен «Жүзжылдық жалғыздық» романы арасындағы жазғандарыңның өзгеше әлемге, өзге мазмұнға ие екендігі. Меніңше, олардың барлығы, сен соңғы романыңда жинақтап, нүктесін қойған Макондо тарихының әртүрлі жеке бөлігін суреттейтін секілді. Және мен «Полковникке ешкім жазбайдыны» «Жүзжылдық жалғыздыққа» қарағанда саяси күреске шақыратын кітап деп ойламаймын.
– Иә. Бұл – кітаптың кемшілігі, ол мені де қамықтырады.
– Дегенмен, латынамерикалық тұрмыстық романды дамытып үлгерген «Жүзжылдық жалғыздық» романында, өткен тақырыптарыңнан гөрі әжептеуір кезеңдерді еңсергенің, көтерілген тақырыптар мен мәселелеріңнен айқын көрінеді. Енді «Полковникке ешкім жазбайдыдағы» әйгілі әтешті еске түсірсем. Ол осыған ұқсас барлық әдебиеттерде кездеседі. Және, әдебиеттің қатарына қосылған осынау ауыз әдебиеті өкілі латынамерикалық романда атаққа ие болды...
– Бұл шындыққа қараудың ұнамсыздау тәсілі болды...
– Мен сенен дәл осы турасында сұрағым келген: сен тақырыптан қашқақтамайсың ба, олай дейтін...
– Жо-жоқ. Өмірдегі кез келген тақырып, кез келген оқиға, бұрын көзге ілінбей келген нағыз керемет дүниелер. Оларға ауыз әдебиеті деңгейінде қалмас үшін, тек жай ғана ауыз әдебиетіне деген көзқараспен емес, одан да терең, одан да бетер назар аударып қарау қажет.
– Бүкіл креолдық әдебиеттен бүтін күйінде бүгінге дейін не жетті деп ойлайсың? Мен, оларды «костумбриялық», «нативиялық» немесе «креолдық» деп атауға болатын Рамуло Гальегос, Хорхе Икас, Эустасио Ривера, Сиро Алегриилердің жалғастығын меңзеп отырмын. Олардан бүгінге не аман қалды, нелері жоғалды?
– Әділетсіз болғым келмейді. Бұл адамдар, өздерінен кейін келгендерге егін егу оңай болу үшін жер жыртып, дайындап кетті. Мен ата-бабаларыма қатысты әділетсіз болғым келмейді...
– Формальды, техникалық көзқараста, саған алдымыздағы латынамерикалық жазушылар, өзінің отандастарына қарағанда, еуропалық, солтүстікамерикалық авторларға едәуір қарыз сияқты көрінбей ме?
– Меніңше, біз, жаңа латынамерикалық жазушылар Фолкнердің алдында өте көп қарыздармыз. Бұл қызық... маған жазуға қашан да Фолкнер әсер етеді. Ал Фолкнердің ықпал ететініне менің көзімді жеткізген сол сыншылардың өзі екенін түсіндім. Мен бұл ықпалды теріске шығаруға дайынмын, ол толықтай мүмкін нәрсе. Бірақ мені бұл құбылыстың жалпыға ортақ мінезі таңғалдырады. Жаңа ғана әдеби бәйгеге ұсынылған латынамерикалық жазушылардың жетпіс бес жарияланбаған романдарын оқып шықтым және ешқайсысынан Фолкнердің ықпалы сезілмесе ғой. Әрине, оларда бұл көзге «тайға таңба басқандай» көрініп тұр, өйткені олар енді бастаған жазушылар, олар әлі сыртында. Ал Фолкнер бүкіл Латын Америкасының тарихының, мәдениет, тіл, әдебиетінің ішіне кіре білді, егер тым үлгілі етіп, асыра сілтеп жіберген деп айтса, ендеше, біздің алдымыздағылар мен біздің жалғыз айырмашылығымыз – Фолкнердің шығармашылығын білуімізге байланысты болмақ. Міне, біздің екі ұрпақты бөліп тұрған жалғыз осы ғана.
– Алды- артын орап алатын Фолкнердің ықпалымен не үшін қайта жазасың? Фолкнер – қазіргі заманның ең көрнекті романшысы болған соң ба немесе үлгі аларлықтай өзінің жеке жазу мәнеріне бола ма?
– Мен ойлаймын, бәрі әдіске байланысты. «Фолкнерлік» әдіс латынамерикалық шындықты суреттеу үшін өте пайдалы. Сондықтан біз еріксізден Фолкнерге жүгіндік. Қысқасы, бұл шындыққа көз салып, ол туралы айтқымыз келді және оған еуропалықтардың да, испандықтардың да ұлттық әдісі болмайтынын білдік. Жанның тереңіне үңілсеңіз, бұл таңғаларлықтай емес: ұмытпаңыз, Йокнапатофа өңірінің Кариб теңізіне шығу мүмкіндігі бар, сол секілді, Фолкнер-карибтік жазушы – бір жағынан латынамерикалық жазушы.
– Фолкнер мен «Уэльстік Амадистің» авторынан өзге, тұтастай алғанда саған әсер қалдырған тағы қандай романшылар мен жазушыларды атар едің? Қандай авторларды қайта оқып шығасың?
– Маған қандай қатысы бар екенін білмесем де, мен бұл кітапты қайта-қайта оқып шығамын, оқимын, қайтара оқимын және соңында ол мені қайран қалдырып тынады. Бұл – Даниэль Дефоның «Обалы жыл күнделігі». Не мәнісі бар екендігін қайдам, бірақ мен бұл кітапқа құмармын.
– Көп сыншылар сенің шығармашылығыңдағы Рабленің ықпалын атап көрсетеді. Бұл, меніңше, қызық, таңғаларлық. Бұл туралы сен өзің не ойлайсың?
– Мен Рабленің ықпалын өз жазғандарымнан емес, латынамерикалық шындықтан көремін: латынамерикалық шындық тұтас және толығымен раблеандық.
– Ал Макондо қайдан шықты? Сенің көп әңгімелеріңдегі оқиғалар Макондода емес, «қыстақта» өтеді. Бірақ мен «Макондо» мен «қыстақтың» арасынан үлкен айырмашылық көріп тұрғаным жоқ. Мұндай, өмірде жоқ мекенді жазу туралы ой қалай келді?
– Мен бұл туралы айтқанмын. Бұл анам екеуміз Аракатакаға қайтып келгенде орын алды. Мен дүниеге келген шағын қыстақ. Мен үшін Макондо – дұрысы, өткенім, солай болғандықтан, мен, бұл өткен күнгі көшелер мен үйлерге, ауа райы мен адамдарына, Құрама Штаттардың оңтүстігінен кездестіруге болатынды еске салатын ағаштан жасалған үйлер мен мырыш шатырлы өте ыстық, шаңды, қираған қыстақтың кескінін сыйлар едім, өткеніме үлестірер едім. Бұл қыстақ Фолкнердің қыстағына өте қатты ұқсайды, өйткені оны да «Юнайтед фрут компаниясы» тұрғызды. Ал атауы алыста орналаспаған, Макондо деп аталатын банан мекемесінен шықты.
– Сонда бұл сол атаудың нақ өзі ме?
– Әрине, тек қыстақтікі ғана емес. Ферма да «Макондо» деп аталған еді. Маған бұл атау ұнаған соң оны қолдануды жөн көрдім.
– Сенің кейінгі романыңда, қорытынды бөлімде, Макондо желмен көтеріліп, көкке ұшып жоқ болады. Сенің кейінгі кітаптарыңда не болады? Кеңістікте ұшып жүрген Макондоны тағы сөз етесің бе?
– Біз екеуміз рыцарлық романдар туралы айтқанымыздай болады. Мен айтып өткендей, баяндау үшін рыцардың басын қанша керек болса, сонша кеседі. Ұмыт қалдырып, егер бұл маған керек болса, жел алып кеткен Макондоны қайта әкелгенде тұрған ыңғайсыз ештеңе көріп тұрған жоқпын. Өйткені, жазушы өз-өзіне қайшы келмесе, ол – догматик, ал догматик- жазушы – әсершіл, ал мен кім болғым келмеді? Әсершіл! Былайша айтқанда, егер маған ертең Макондо қайтадан керек болса, мен оны оп-оңай қайтарамын...
– Мен саған соңғы сұрақты қойғым келеді. Сенің кітаптарың отаныңда табысқа ие болды, олар саған атақ әкеп берді. Сенімен Колумбия мақтанады, бірақ мен саған тез танымалдылық сыйлаған кітап – «Жүзжылдық жалғыздық» деп ойлаймын. Егер сен жұлдызға айналып, атақты болып кетсең, ол сенің болашақ әдеби жұмысыңа қандай мөлшерде әсер етеді деп ойлайсың?
– Менде үлкен шиеленістер пайда болды. Мен алдын ала «Жүзжылдық жалғыздық» романы жарыққа шыққанда, оны сатып бастап, ел оны нан секілді қылғытып жеп қояды деп болжадым. Оған не болатынын білгенімде, оны жарияламайтын едім деп ойлаймын. Мен «Патриархтың күзін» жазғанда, екі романды бірге басуым керек еді немесе біреуі шыққан соң, екіншісі аяқталғанша кідіре тұруым керек еді.
– Айтшы, осынау танымалдылық пен табыстың салдары, сенің Латын Америкасын тастап, Еуропаға қоныс аудару шешіміңе өз әсерін тигізбеді ме?
– Мен Еуропаға жазуға, тек өмір сүру ол жақта арзан болған соң барамын.
Орыс тілінен тәржімалаған Еділбек Дүйсенов
https://dalanews.kz/20245
https://dalanews.kz/20361
