«Бүгінгі таңда бағыттарды әртараптандыру тәуелсіздіктің синониміне айналды», – деді Каспий аймағындағы мұнай-газ жобалары бойынша сарапшы Рашид Жақсылықов. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін Астана Бейжіңмен, әсіресе елдің маңызды мұнай-газ секторындағы ынтымақтастықты құптап отыр.
Еліміздің жетекші компанияларының басын біріктірген «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры мен Қытай ұлттық мұнай корпорациясы (CNPC) Қазақстанда төрт ірі жобаны іске қосуға бел буды. Олардың қатарында екі мұнай құбырын кеңейту бар: Кеңқияқ-Атырау өткізу қабілеті жылына 6 миллион тоннаға, Кеңқияқ-Құмкөл жылына 5 миллион тоннаға артады. Екі құбыр да Бейжің қаржыландыратын Қытайға шикі мұнай экспорттау желісінің бөлігі.
Жақсылықов Ресей 2014 жылы Қырымды заңсыз аннексиялағаннан кейін Қиыр Шығыстағы мұнай инфрақұрылымын Қытайға қарай нығайтуға белсенді түрде инвестиция салғанын еске салды.
«Қазақстан осы сегіз жылды тек КТК-ға (Ресей арқылы Қара теңізге мұнай тасымалдайтын құбыр) арқа сүйеу арқылы босқа өткізіп алды және қазір қазіргі жағдайда өз қателігін түзетуге тырысуда», – деп түсіндірді ол.
Бұл жобалар Астана үшін өте маңызды, өйткені шикі мұнай экспорты валюталық түсімдердің 70%-ын және республикалық бюджеттің жартысына жуығын береді. Қазақстан аталған құбырлардан басқа қытайлық мұнай алыбының көмегімен жылдық қуаты 15 миллиард текше метр газды құрайтын Бейнеу-Бозай-Шымкент газ құбырының жаңа желісін салуға үмітті.
Бұл Қазақстанның оңтүстігіндегі Шымкент мұнай өңдеу зауытын кеңейтумен, оның өндірістік қуатын екі есеге ұлғайту және көмірсутегі шикізатын 12 миллион тоннаға дейін арттырумен, сондай-ақ Қазақстанның батысындағы ең ірі Қашаған кен орнында 4 миллиард текше метр мұнай өндіретін газ зауытының құрылысымен толықтырылады.
Қытайдың ынтымақтастығы мұнымен бітпейді. Қытай мұнай-химия корпорациясы (SINOPEC) Қазақстанның мұнай-химия өнеркәсібін, атап айтқанда, еліміздің батысындағы полиэтилен шығаратын зауытты дамытуға қызығушылық танытып үлгерді.
Qmotinor.kz мәліметінше, CNPC 1997-2020 жылдар аралығында Қазақстанға 46 миллиард доллар инвестиция салған, одан кейін қатарда Қытай халықаралық сенім және инвестициялық корпорациясы (CITIC) және SINOPEC сияқты корпорациялар тұр.
Әрине, бұдан кейін Астананың Бейжіңге шектен тыс тәуелділігі туралы ескерткендер болды. Жақында Астана тұрғындары шаһарда «China Railway Asia-Europe Construction Investment» инвестициялық компаниясы салып жатқан болашақ аспан пойызы бағытының бойындағы қытай тілінде жазылған жазуларға қарсылық білдірген еді.
Мұның негізінде Қытайдың «экспансионистік ұмтылысына» қатысты алаңдаушылық туындағаны рас. Алайда, белгілер алынып тасталып, шу басылған.
Десек те, қазақстандық саясаттанушы Талғат Қалиев қазіргі Қазақстан-Қытай қарым-қатынасы «прагматикалық және өзара тиімді» екенін айтты.
«Біз барлық көршілерімізбен экономика мен саясатты араластырмай өзара әрекеттесуге тиіспіз. Дабыл қағу емес, алдымызда ашылып жатқан мүмкіндіктерді көру өте маңызды», – деген ол Астана мен Бейжің географиялық тұрғыдан байланысты екенін атап өтіп, қазақстандықтарды оған байланысты кез келген фобиядан бас тартуға шақырды.
