2023 жылғы қаңтар – 2024 жылғы тамыз аралығында АХҚО-дағы 10 криптобиржасында, 3 криптоброкерлерде, 1 крипто басқарушы 8 қазақстандық банк арқылы 704 млн АҚШ доллары сомасына операциялар жүргізілді. АХҚО криптобиржаларына 100 мыңнан астам клиент қатысады, олардың 90%-ы бөлшек клиенттер. Мемлекеттік кірістер комитетінің мәліметінше, 2023 жылы бюджетке цифрлық активтер индустриясынан шамамен 9 млрд теңге, 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында цифрлық майнинг индустриясынан 3,5 млрд теңге түсті, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Бұл туралы Ұлттық банктің "Цифрлық қаржы активтерін реттеудің өзіндік моделін қалыптастыру үшін әртүрлі елдердегі қаржы реттеушілерінің критпоактивтері нарығын реттеу тәсілдерін талдау" атты зерттеуінде айтылады.
"Қазақстан қаржы жүйесі мен экономика үшін қауіптерді барынша азайту мақсатында цифрлық активтердің экожүйесін абайлап және кезең-кезеңмен кеңейту стратегиясын көрсетеді. "Астана" халықаралық қаржы орталығы (АХҚО) шеңберінде криптовалюта айналымына ішінара рұқсатты енгізу жөніндегі Қазақстанның тәжірибесін тиімді және уақтылы деп санауға болады. Бірінші кезеңде бұл қадам цифрлық активтермен жұмыс істеудің құқықтық және реттеуші тетіктерін тестілеу үшін платформаны, сондай-ақ шектеулі қолжетімділік жағдайында реттеу практикасын әзірлеуді қамтамасыз етті, бұл әлеуетті тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік берді. Мұндай біртіндеп тәсіл мемлекеттік органдарға криптовалюталардың құбылмалылығына, ақшаны жылыстату мүмкіндіктеріне, киберқауіпке және инвесторлардың тәжірибесіздігіне байланысты тәуекелдерді басқаруға мүмкіндік берді. Бұл цифрлық активтер нарығын қауіпсіз кеңейтуге ықпал еткен ақталған шешім болды", - дейді зерттеу авторлары.
Алайда, криптоактивтерге деген қызығушылықтың артуымен қазақстандықтар шетелдік алаңдар арқылы сауда мен инвестицияларға белсенді қатыса бастады. Сарапшылардың бағалауы бойынша 1,5 миллионнан астам қазақстандық АХҚО юрисдикциясынан тыс криптоактивтердің әлемдік айналымына тартылған. Олардың көпшілігі, әсіресе біліктілігі жоқ инвесторлар, хакерлік шабуылдарға, алаяқтық схемаларға және жалған активтерді басқаруға тап болады, бұл едәуір қаржылық шығындарға әкеп соғады.
"Тәуекелдерді азайту және азаматтардың "сұр" арналардан лицензияланған криптобиржаларға көшуі үшін Қазақстан аумағында тиісті инфрақұрылым құру талап етіледі. Жаңа қауіпсіз қаржы құралдарына қол жеткізуді қамтамасыз ету және ұлттық реттеуші деңгейінде олардың қызметін бақылау мен қадағалауды қоса алғанда, инфрақұрылымдық субъектілердің қызметін реттеуді бекіту маңызды. Бұл капиталды шығаруды және бақыланбайтын криптовалюталық алаңдар арқылы ақшаны жылыстатуды болдырмауға көмектеседі", делінген зерттеуде.
Криптоактивтер айналымын теңгерімді реттеу АҚШ, Жапония, Еуропалық одақ елдері (Криптоактивтер нарықтары туралы регламент арқылы – MiCA), Сингапур, Оңтүстік Корея сияқты елдерде, сондай-ақ БАӘ, 41 Гонконг және басқалары сияқты арнайы экономикалық аймақтарда айналымға ішінара рұқсат етілген елдерде тиімді және уақтылы енгізілді. Бұл елдер қаржы жүйесі үшін тәуекелдерді барынша азайтып және нарыққа қатысушыларды қорғауды қамтамасыз ете отырып, криптоиндустрияда инновациялық технологияларды дамытуға мүмкіндік беретін икемді және ойластырылған реттегіш тетіктерді әзірледі.
Бразилия, Аргентина, Мексика және Венесуэла сияқты жекелеген елдер декриптоактивтерді теңгерімді реттеуді ендіру әрекеттеріне көше бастады. Олар дәстүрлі қаржы жүйесінен криптовалютаға өтімділік ағыны сияқты реттеудіңжоқтығынан туындаған тәуекелдерді біледі, бұл экономиканы тұрақсыздандыраалады.
"Бұл елдер криптоактивтердi реттеудi олардың экономикалық жағдайымен ұлттық мүдделерiн ескере отырып, оларды қауiпсiз пайдалану және қаржыжүйесiне кiрiктiру үшiн жағдай жасауға ұмтылады", делінген зерттеуде.
Ұлттық банк Қазақстанда криптоиндустрияны реттеудің толыққанды және теңгерімді режимін дамыту үшін мынадай ұсыныстарды алға тартады:
- криптовалюталық өзіндік тәуекелдерін ескеретін және олардың экономикаға ықпалдасуына ықпал ететін "ақылды реттеу" қағидаттарын енгізу;
- халықтың қаржылық сауаттылығын арттыруға назар аудару;
- AML және KYC бойынша есептеулер мен түсінікті тетіктер мен талаптар әзірлеу;
- нарыққа қатысушылар үшін, әсіресе инвесторлар мен тұтынушылар үшін қаржылық тәуекелдерді барынша азайту мақсатында құқықтық қорғауды қамтамасыз ету;
- нақты активтер мен цифрлық қаржы активтерін токендеуді заңнамалық түрде бекіту, бұл экономикалық өсу және инвестициялар тарту үшін жаңа мүмкіндіктер жасайды.
