Áke degen ana sıaqty balaǵa qamqor bolady. Ony jaqsy kóredi, baǵalaıdy. Ana árdaıym kómekke muqtaj. Sondyqtan otbasynda áke de balanyń jaı-kúıin qadaǵalaýdy teńdeı bólise alady. Qoly qalt etkende balasyna tamaq berip, kıimin aýystyryp, jýyndyryp, uıyqtatsa nesi aıyp? Keı er kisiler mundaı iske óte ıkemdi keledi. Óıtkeni, ákeler áldeqaıda myqty, salmaqty, ári uıymdastyrǵysh.
Ákelerge keńes: balany qarasqannyń aıyby joq. Ol tek áıeldiń mindeti emes. Esesine baqytty otbasynyń ıesi atanasyz. Áıelińiz de sharshap-shaldyǵyp qulamaıdy. Balańyzdyń ár qylyǵyn janyńyzben túsinip, júrekpen saralaısyz.
Áke-dos
Ul balanyń sanasynda áke qýanysh, belsendi oıyn, qımyl-qozǵalys, erkelik-tentektikpen sıpattalady. Analar bul salalarda áldeqaıda uqypty. Qaýipsizdikti jaqsy kóredi. Al, balaǵa, ásirese ul balaǵa ishtegi qýatty syrtqa shyǵarý mańyzdy. Ol sekirip, júgirip, aǵashqa órmelep, qutyryp alýy kerek. Bala osylaısha óziniń qımyl-qozǵalysyn rettep daǵdylanady, keńistikte ózin ustaýdy meńgeredi. Sosyn jáı ǵana shynaıy kúlip, oınaýdy jany qalap turady.
Ákege keńes: óz ulyńyzben jıirek oınańyz. Úıde de, tysta da. Barlyq belsendi oıyndardy óz moınyńyzǵa júktep alyńyz. Anasyna kitap oqyp berý men damytatyn oıyndardy qaldyryńyz. Óıtkeni, belsendi oıyndardy sizden artyq ulyńyzǵa eshkim úıretip, kórsetip bere almas.
Ul ákege eliktep ósedi
Muny baıaǵyda Zıgmýnd Freıd aıtyp ketken. Úsh jastan keıin ul bala ózin ákesimen salystyryp ósedi dep. Ákeniń qımyl-áreketin, ádetin, minezin ózine sińire bastaıdy. Ákeniń ómirlik kózqarasyn boıyna juqtyrady. Adam balasyna qarym-qatynasyn da solaı etedi. Ózine de, sheshesine de ákeniń kózimen qaraıtyn bolady. Psıhologtardyń aıtýynsha, osy sebepti balanyń tárbıesinde ákeniń róli zor. Ul bala ákeniń mysalymen ósedi. Sonyń boıyndaǵy qasıetterden nár alady. Sol arqyly tulǵa bolyp qalyptasady.
Ákege keńes: Sizdiń ulyńyz – sizdiń aınańyz. Oǵan laıyqty mysal bolyńyz!
Tálimger-áke
Ákeniń tálimgerlik qyzmeti balanyń mektepke baratyn sátinen bastap kúshine ene bastaıdy. Anaǵa qaraǵanda ákeniń bedeli ul balanyń aldynda áldeqaıda joǵary. Sondyqtan jaýapkershiligi bar ákeler osy kezden balasynyń tárbıesine belsene atsalysqany quba-qup. Ákesi balasyn jetektep qoǵammen aralasýǵa alyp shyǵýy tıis. Ákesi aralasýdy, óz maqsatyna jetýdi, urys-keristi sheshýdi, dostasýdy, qyzdarmen durys qarym-qatynas qurýdy úıretýi kerek.
Ákege keńes: Sabyrly bolyńyz. Kóregendilik tanytyńyz. Erinbeı ul balanyń tárbıesine qatysty ádebıetterdi bir sholyp shyǵyńyz. Sizdiń ata-anańyz qandaı tárbıege mán bergenin saraptańyz. Olardyń tárbıesi sizdiń ómirińizdi qanshalyqty mándi etkenin baǵamdańyz. Sizge jetistikke jetýge ne septesti? Ne kedergi boldy? Áke – ul úshin eń qymbat jan. Eń bıik shyń. Eń asqaq asqar. Balanyń ózin emes, onyń áreketin baǵalaýdy úırenińiz. Eger tek balańyzdy baǵalasańyz, álde onyń kemshiligin ǵana aıtsańyz, ulyńyzdyń ózi týraly pikiri nasharlap, onyń aqyry qoǵamda ózin jaısyz sezinýge ákep soǵady. Jetistikke jetýi úshin jarqyn mysaldardy kórsete bilińiz. «Sen jamansyń» deýdiń ornyna, «sen durys istemediń» dep aıtyp daǵdylanyńyz. Balaǵa durys tárbıe berý únemi ursyp-zekýden turmaıdy. Kerisinshe, úzdiksiz jaqsy isin maqtaý arqyly adamnyń ózine degen senimin nyǵaıtýdy maqsat tutyńyz.
Aýdarǵan Shynar Ábildá
